Mes thesareve të artë vezulluese të epokës së bronzit iberik, ka një palë objekte të ndryshkura që mund të jenë më të çmuarit nga të gjitha.
Konkretisht, një byzylyk dhe një hemisferë e zbrazët e ndryshkur e zbukuruar me ar nuk janë falsifikuar nga metali i planetit tonë, zbuluan studiuesit, por nga hekuri që – erdhi nga hapësira.
Zbulimi, i udhëhequr nga kreu tashmë në pension i konservimit në Muzeun Arkeologjik Kombëtar të Spanjës, Salvador Rovira-Llorens, u zbulua në një punim të botuar këtë vit dhe sugjeron se teknologjia dhe teknikat e përpunimit të metaleve në Iberi, më shumë se 3000 vjet më parë, ishin shumë më tepër të avancuara nga sa mendonim.
Thesari i Villena-s, siç njihet arkivi i 66 objekteve kryesisht floriri, u zbulua më shumë se 60 vjet më parë, në vitin 1963, në Alicante të Spanjës dhe që nga ajo kohë është konsideruar si një nga zbulimet më të rëndësishme të epokës së bronzit në Gadishullit Iberik, si dhe në të gjithë Evropën.
Megjithatë, ishte e vështirë të përcaktohej mosha e koleksionit për shkak të dy objekteve: një top i vogël të zbrazët, që mendohej se ishte pjesë e një skeptri ose doreze shpate, si dhe një byzylyk. Arkeologët i kanë përshkruar të dyja si të bëra prej hekuri. Por problemi është se epoka e hekurit në Gadishullin Iberik – periudha kur hekuri i shkrirë filloi të zëvendësonte bronzin – nuk filloi deri rreth vitit 850 para Krishtit, ndërsa materialet e arit janë datuar midis viteve 1500 dhe 1200 para Krishtit. Prandaj, origjina e thesarit nga Villena ishte një lloj enigmë për shkencëtarët.
Por sot e dimë se xeherori nga korja e Tokës nuk është burimi i vetëm i hekurit nga kjo epokë. Ka një numër artefaktesh hekuri në mbarë botën që datojnë para epokës së hekurit – ato janë falsifikuar nga meteoritët. Ndoshta më e famshmja është kama e hekurt e meteorit të faraonit Tutankhamun, por ka edhe armë të tjera të epokës së bronzit të bëra nga ky material.
Ekziston një mënyrë për të dalluar ndryshimin: hekuri i meteorit ka një përmbajtje shumë më të lartë nikeli se hekuri i nxjerrë nga toka e Tokës. Prandaj, studiuesit morën leje nga Muzeu Arkeologjik Komunal i Villena-s, i cili strehon koleksionin, për të testuar dy artefaktet dhe për të përcaktuar se sa nikel përmbajnë.
Ata morën me kujdes mostrat e të dy objekteve dhe ia nënshtruan materialin spektrometrisë së masës për të përcaktuar përbërjen e tyre. Pavarësisht shkallës së lartë të korrozionit që ndryshon përbërjen elementare të objektit, rezultatet sugjerojnë fuqimisht se si sfera ashtu edhe byzylyku janë prej hekuri meteorik. Kjo zgjidh mjeshtërisht dilemën se si dy artefaktet përfunduan me pjesën tjetër të koleksionit: ato u bënë rreth të njëjtës periudhë dhe datojnë rreth viteve 1400 deri në 1200 para Krishtit.
“Të dhënat e disponueshme sugjerojnë se topi dhe byzylyku nga grumbulli i Villena-s do të ishin dy pjesët e para që i atribuohen hekurit meteorik në Gadishullin Iberik,” shpjegojnë studiuesit në punimin e tyre.
Tani, pasi artikujt janë gërryer rëndë, rezultatet nuk janë përfundimtare. Por ka teknika më të reja, jo-invazive që mund të aplikohen tek objektet për të marrë një grup të dhënash më të detajuara për të ndihmuar në forcimin e gjetjeve, sugjeron ekipi. Gjetjet u botuan në Trabajos de Prehistoria.
Dhe ndërkohë, ky konstatim shkencor përkon me atë që thotë Zoti në librin e tij, në Kur’an, ku hekkurin e përcakton si “të zbritur”.
“Ne e kemi zbritur edhe hekurin që në të ka forcë dhe dobi për njerëz…”. S’ka dyshim se All-llahu është furnizues, mbizotërues”. (Sure Al Hadid). /tesheshi.com/
