Margot Friedlander, një nga të mbijetuarat më të famshme të Holokaustit, vdiq në moshën 103 vjeçe. Ajo ishte kthyer në Gjermani pas dekadash si emigrante në Nju Jork, me qëllim që t’ia kushtonte jetën e saj ndërgjegjësimit të të rinjve rreth krimeve të Nazizmit.
“Unë flas në emër të atyre që nuk ia dolën”, tha ajo në një intervistë me televizionin publik ARD disa javë më parë. Historia e saj u bë më e njohur përmes dokumentarëve dhe kujtimeve të saj, dhe në dekadat e fundit ajo është nderuar vazhdimisht – dhe në nivelin më të lartë, si për shembull nga ish-Presidenti i SHBA-së Joe Biden.
Margot Friedlander lindi në një familje hebreje në Berlin në vitin 1921. Nëna dhe vëllai i saj u vranë në kampin e përqendrimit të Auschwitz-it, dhe ajo vetë u arrestua dhe u dërgua në kampin Theresienstadt (Terezin, Republika Çeke). Ajo në fund mbijetoi, ashtu si edhe bashkëshorti i saj i ardhshëm, me të cilin më vonë shkoi në SHBA.
Në vitin 2010, në moshën 88-vjeçare, Friedlander u kthye në Gjermani dhe iu përkushtua informimit të të rinjve, veçanërisht në kontekstin e një programi shkollor mbi kujtesën historike që mbante emrin e saj: “Misioni im është të them ‘ji njeri’.” Ne jemi të gjithë njësoj. Nuk ka gjak të krishterë, hebre, apo mysliman. Ka vetëm gjak njeriu”, thoshte shpesh ajo. Ajo vizitoi shkolla të panumërta dhe i inkurajoi të rinjtë dhe të moshuarit “të mos lejonin që ajo që ndodhi atëherë të ndodhte përsëri“. Fjalët e saj, “ji njeri”, prekën miliona njerëz në mbarë botën. “Deri në fund, ajo bëri thirrje për mbrojtjen e demokracisë – vetëm kujtesa nuk është e mjaftueshme”, tha Fondacioni Margot Friedlander në një deklaratë.
Ajo nuk kishte asnjë keqardhje që u kthye në Berlin, edhe pse miqtë dhe të afërmit në SHBA u përpoqën ta bindnin. “Nuk mund ta kisha imagjinuar kurrë se do të kthehesha te ata derra”, tha karakteristikisht kushërira e saj në dokumentarin për Margot Friedlander. “U ktheva për të folur me ty dhe për të të shtrirë dorën. Sepse doja që ju të ishit dëshmitarë okularë të epokës që ne nuk mund të jemi më”, u përgjigjej ajo kujtdo që shprehte kuriozitetin për kthimin e saj në Gjermani.
Verën e kaluar, ajo u shfaq në kopertinën e revistës gjermane Vogue si simbol shprese dhe burim frymëzimi, dhe foli edhe një herë për “misionin” e saj: “Dua ta ndaj jetën time me brezat e rinj dhe të paralajmëroj për rritjen e së djathtës ekstreme dhe antisemitizmit. Për t’ju kujtuar rëndësinë e kujtesës dhe njerëzimit”, tha ajo.
Por a foli ajo për Gazën, gjenocidin që po ushtrojnë aty bashkëatdhetarët e saj sionistë?
Nuk ka ndonjë të dhënë. E nëse ka heshtur për Gazën, i gjithë misioni i saj lë pas një pikëpyetje të madhe morale. /tesheshi.com/
