Në faqen elektronike të shitjeve ebay në rrjetin e internetit tashmë mbizotërojnë llojet dhe format e ndryshme të bizhuterive “Hyrrem”. Të bukura, kryesisht me gurë gjysmë të çmuar dhe me çmime mjaft të leverdishme, ato tashmë janë pjesë e tregjeve botërore, por me burim shitjesh kryesisht nga Turqia.
Vendi ku Hyrremi erdhi si vajzë, për ta mbyllur jetën me shumë lavdi: e bija e një prifti ortodoks ukrainas, ajo vdiq si mbretëresha myslimane e gjithëpushtetshme e sulltanit më të fuqishëm turk të të gjitha kohëve, që i shtriu caqet e perandorisë së vet si asnjë tjetër gjatë periudhës historike të perandorisë më të fuqishme mesjetare të Lindjes. Pas ndarjes nga jeta të Sulejmanit të Madhërishëm, ishte djali i saj, Selimi II, që u ngjit në fronin perandorak dhe që e drejtoi Perandorinë Osmane për tetë vite, nga 7 shtatori i 1566-s deri më 15 dhjetor 1574.
Në vijim të suksesit të filmit serial turk, “ Sulejmani i Madhërishëm”, në ekranet televizive të shumë shteteve, tregtarët e shkathët ia kanë dalë ta shfrytëzojnë atë në një fushatë të rrallë promovuese. Pjesë të kompleteve të argjendta “Hyrrem” kanë arritur tanimë dhe në Shqipëri.
Hyrremi dhe jeta e saj
Në gjuhët europiane ajo njihet si Rokselana, në turqisht si Hürrem (nga persishtja, خرم, hurram, me kuptimin, e gëzuar), e në arabisht si, كريمة, Karima, me domethënien, grua fisnike. Sipas burimeve historike që i përkasin fundit të shekullit të 16-të dhe fillimit të shekullit të 17-të, duke u mbështetur dhe në shkrimet e poetit polak Samuel Tvardovski, i cili ka kryer një sërë studimesh mbi Perandorinë Osmane, Hyrremi ishte e bija e një prifti ortodoks në Ukrainë, në qytetin Rohatin, 68 kilometra në juglindje të Lvovit, që i përkiste Kurorës të Mbretërisë së Polonisë (sot në Ukrainën perëndimore). Ajo u kap më 1520-n nga rrëmbyesit tartarë të Krimesë gjatë një prej bastisjeve të tyre të shpeshta në këtë rajon, dhe u mor si skllave. Pas mbledhjes në një qendër në qytetin Kaffa të Krimesë, ajo u përzgjodh për në haremin e sulltan Sulejmanit.
Sipas historianëve, Hyrremi arriti ta mposhtte xhelozinë e rivaleve të saj të fuqishme gjatë qëndrimit në harem, e të bëhej e parapëlqyera e sulltan Sulejmanit. Ajo kërkoi të kthehej në fenë islame para martesës me sulltanin, dhe ky gjest u prit me kënaqësi nga Sulejmani i Madhërishëm, me ç’rast ai i dha dhe lirinë.
Menjëherë pas konvertimit, ajo i bëri me dije sulltanit se feja e saj e re nuk i lejonte marrëdhëniet intime me një burrë me të cilin nuk kishte vënë kurorë. Sipas burimeve nga francezi Fontenelle, pasi i kishte qëndruar larg për tre ditë me radhë, Sulejmani vendosi të martohej me të. Përfundimisht ajo u bë bashkëshortja e tij e ligjshme, dhe kështu Sulejmani qe sulltani i parë i Perandorisë Osmane që mori një grua me origjinë kristiane.
Ajo pati më vonë ndikim të madh dhe në politikë. Sipas kronikave të kohës, Hyrremi mund të ketë vepruar si këshilltare e Sulejmanit në çështjet e shtetit, e, veç kësaj, duket të ketë ndikuar dhe në politikën ndërkombëtare të perandorisë. Angazhimi i saj u shtri dhe në ndërtimin e disa veprave të mëdha publike nga Meka në Jerusalem, mbase në ndjekje të shembullit të punëve bamirëse të Zybejdes, bashkëshortes së halifit Harun Reshidi.
Ndër vakëvet e saj renditen një xhami, dy shkolla të Kur’anit (medrese), një hamam, dhe spitali i grave në tregun e skllevërve (Avret Pazarı) në Stamboll. Për t’i shërbyer komunitetit të adhuruesve pranë Shën Sofisë, ajo porositi ndërtimin e banjave publike dhe të hamamit. Në vitin 1552 ngriti në Jerusalem një kuzhinë publike për të ushqyer të varfërit dhe nevojtarët.
Hyrremi vdiq më 15 prill 1558, dhe u varros në një tyrbe të veshur me pllaka të holla që përshkruanin kopshtin e parajsës, ndoshta në kujtim të natyrës së saj të qeshur dhe të lumtur. Tyrbja e saj gjendet brenda territorit të xhamisë Sulejmanije. Në Turqinë moderne, e më gjerë, në Europë, e ndeshim atë të kthyer në subjekt të veprave artistike me vlerë. Figura e saj ka frymëzuar piktura, vepra muzikore, mes të cilave Simfonia Nr. 63 e Jozef Hajdenit, një opera nga Denis Siçinski, balete, si dhe romane, të shkruara përgjithësisht në Ukrainë, por të ndeshura dhe në një sërë gjuhësh të tjera, si në anglisht, frëngjisht dhe gjermanisht.
Muslimanët e Mariupolit, të një qyteti-port në Ukrainë, ndërtuan në vitin 2007 një xhami në nderim të Hyrremit, apo Rokselanës.
Përgatiti: Mark Brunga – /tesheshi.com/
