Nga Mark Brunga
Në këtë 5 maj, që njihet pra dhe si Dita e Dëshmorëve të Atdheut, zgjodhëm të bëjmë një vëzhgim në vendin kur dikur shtrihej kampi i përqëndrimit të Porto Romanos në Durrës.
E ç`të shohësh aty?! Eshtë një trishtim i gjallë kur sheh se si janë katandisur disa monumente përkujtimore. Është i dëmtuar memoriali i ngritur për përkujtimin e luftëtareve antifashistë të arrestuar dhe të ekzekutuar pikërisht në këtë kamp. Në foto duket qartë heqja e pllakës me shkronja të bronxëta nga obelisku i konstruktuar në nderim të atyre pra që vuajtën dhe që dhanë jetën në kampet famëkeqe të fashizmit. Lapidarit në formë obelisku i janë çarë pllakat e mermerta në pjesën e sipërme të tij.
Ndësa në anën tjetër, që është edhe pjesa ballore e fasadës së lapidarit, duken lirshëm pjesët e bulonave të inkasuar në beton të cilat mbanin pllakën me mbishkrimin: “Luftëtarëve trima nga Shqipëria dhe nga vende të tjera të Ballkanit, që nën udhëheqjen e patriotëve 1942-43, organizuan qëndresën antifashiste në kampin e përqëndrimit 402/0”.
Ky mbishkrim i gdhendur në një pllakë bronxi tashmë nuk eksiston, pasi ai është vjedhur dhe shitur me kohë për skrap.
Nazim Tafa, sekretar i Komitetit të Veteranëve të Luftës, thotë se obeliskut i janë vjedhur gërmat e bronxëta që janë shitur më pas për skrap, por që gjithashtu janë shkulur rreth 16 copë pllaka mermeri në trupin e monumentit.
Ky kamp përqëndrimi ka qënë një objekt ku kanë kaluar vite të errëta shumë luftëtarë për liri, të burgosur dhe nga vende të tjera të Ballkanit. Kamp i Porto Romanos është cilësuar nga veteranët dhe historianët si kampi i mbijetesës. Monumenti, sipas veteranëve, ka qënë ngritur në fillim të viteve `80 të shekullit të kaluar në pervjetorin e 40 të çlirimit të vendit dhe zë edhe sot nje vend nderi në historinë e luftrave të kombit tone, për arsye se në të janë izoluar, burgosur dhe ekzekutuar luftëtarë antifashistë të orëve të para nga Shqiperia, Kosova dhe viset e tjera shqiptare.
Por tani, pas kaq vitesh, monumenti ka mbetur i rrethuar me plehra dhe në sfond duken si pjesë integrale të tij fortinot e mitrolozave të rojeve fashiste të kampit, të cilët me gjitheërrenimin që kanë pësuar tashmë duken si një vepër artistike e llojit të instalacionit. Fortinot dhe një pjesë e reparteve të dikurshme kanë mbijetuar pasi janë përdorur në vitet e pasçlirimit si reparte.
Por nuk mbaron me kaq. Para disa kohësh u dëmtua rëndë duke ju këputur koka monumentit të Heroit të Popullit Kozma Nushi, që ka të dhëna se është personi i parë nga Shqipëria që është djegur në krematoriumet naziste. Busti i tij ka qenë i vendosur në oborrin e Ndërmarrje së Gomës në Shkozet, ish-rajoni industrial i qytetit të Durrësit.
Deri në festat e nëntorit atij i qe dëmtuar tërësisht monumenti, i cili ka që një vepër artistike dinjitoze e skulptorit durrsak Idriz Balani.
Para disa kohësh, Balani tha se ndihej shumë keq kur e shikonte veprën e tij të përçudnuar në atë mënyrë, por më tepër kur shikonte dëshmorin pa kokë. /tesheshi.com/
