Nga Shkëlzen Rrecaj
“10 cent, 20 cent”; “shef a i ki 10 cent”, “bëni sevap për rize të Zotit” e thirrje të ngjashme me to i hasim çdo ditë pranë rrugëve më të frekuentuara të qyteteve tona. Këto refrene dëgjohen nga një armatë e tërë lypësish të pozicionuar në pikat më strategjike të banimit. Janë këta burra, gra, të mitur e të rritur që kanë zënë pritat e tyre. Ata kanë metoda goxha mirë të planifikuara të lypjes dhe nuk mungojnë rastet kur shfaqin edhe agresivitetin e tyre, vetëm e vetëm që të përmbushin ‘pazarin’ e ditës. Kostumet e tyre janë rrëqethëse, ndërsa pjesë të skenarit shpeshherë janë të hendikepuarit, shurdhmemecët dhe nënat me foshnjat e tyre në ngrykë në temperatura ekstreme në ditë të dimrit dhe verës. E tërë kjo regji sa për t’na dridhur zemrën dhe solidarizuar me ta, e që është edhe vetë qëllimi i kësaj shfaqjeje.
Thuhet se një kontingjent i madh lypësish në Kosovë kanë hyrë nga Shqipëria. Ata janë kryesisht pjesëtarë të komunitetit rom. Si në çdo profesion edhe këta kanë planin e veprimit të tyre. Edhe këta punojnë në dy turne. Megjithëse përzënien e tyre nga organet tona të rendit, ata gjejnë forma që pas një periudhe të kthehen përsëri në ‘tokën e tyre të premtuar’. Se a qëndron dikush prapa tyre në tërë këtë organizim, ne nga biseda me drejtues kompetentë të institucioneve, nuk arritëm që ta vërtetojmë këtë gjë. Edhe pse dyshimet për këtë janë përherë të pranishme. Janë të shumë faktorë që shpijnë te ky fenomen. Varfëria, dhuna në familje, varësitë nga substancat narkotike, janë vetëm disa që mund t’i përmendim.
Përkitazi me këtë problematikë, ne kontaktuam me zyrtaren e lartë për media në Komunën e Prishtinës, Miranda (Mullafazliu) Bejtën, e cila për portalin “tesheshi.com”, tha se shqetësimin kryesor e përbëjnë përdorimi i fëmijëve. Sipas saj ky numër sillet mes 30-40 fëmijë, pasi që jo të gjithë dalin në të njëjtën ditë dhe gravitojnë nga njëri vend në tjetrin. Kurse mosha e tyre sillet nga 7 deri 14 vjeç, dhe shumë rrallë mund të kalojë këtë moshë. Ne gjithashtu e pyetëm edhe për tregtinë në rrugë dhe kafene. Por për dallim nga lypësit, ajo thotë se sa i përket shitësve të mitur numri i tyre është shumë më i vogël, megjithëse ky numër mund të variojë varësisht prej kushteve klimatike dhe ditëve të punës.
“Komuna e Prishtinës përmes Qendrës për Punë Sociale dhe Policisë së Kosovës në vazhdimësi është në përpjekje për të eliminuar këtë dukuri duke rritur vetëdijen për rreziqet që mund t’i sjellë rruga. Ditëve të fundit kemi larguar një pjese të tyre, por çështja e strehimit mbetet sfidë në vete, pasi që kemi mungesë të një institucioni për ta sistemuar këtë kategori të shoqërisë, ashtu që të ofrojmë shërbime më afatgjate”, shprehet ajo për portalin tonë.
Në të njëjtën linjë është edhe Agron Borovci zyrtar për media nga Policia e Kosovës i cili për “tesheshi.com”, pranon dukurinë e lypësve të mitur, por dhënia e një shifre të saktë për numrin e tyre është i pamundur ngase ai ndryshon nga dita në ditë. Të njëjtën arsyetim e jep edhe për shitësit e mitur. Z. Borovci na e konfirmon ndarjen e territoreve duke e pranuar se: “Nuk ka shtetas të Republikës së Kosovës në mesin e lypësve të mitur. Shtetas të Republikës së Kosovës janë vetëm të miturit që pastrojnë xhama pranë udhëkryqeve kryesorë të qytetit.”
Se a mund të qëndrojë dikush prapa tyre? Në lidhje me këtë, z. Borovci thotë se: “Polica disa herë ka ndërmarrë plane veprimi lidhur me këtë çështje. Shtetasve të Republikës së Kosovës pasi që u janë iniciuar procedurat ndaj tyre janë dërguar në gjykatë dhe është marrë vendim ndaj tyre. Ndërsa për të huajt janë iniciuar procedura dhe u është dhënë vendimi për dëbim të menjëhershëm nga Republika e Kosovës dhe ndalim hyrje në Kosovë. Vetëm operacioni i ndërmarrë javën e kaluar ka rezultuar me 13 persona të shoqëruar në gjykatë, ku katër prej tyre kanë qenë shtetas të Shqipërisë me ç’rast iu është shqiptuar masa e dëbimit dhe të tjerët janë qytetarë të vendit tonë e me të cilët janë duke u marrë institucionet relevante”.
Parandalimi i kësaj dukurie të mërzitshme nuk është një mision i lehtë. Përtej koordinimit të institucioneve të vendit të cilat janë përgjegjëse për ndalimin e kësaj dergje, nevojitet krijimi i një strategjie të përbashkët me Republikën e Shqipërisë. Rol të rëndësishëm mund të luajë edhe shoqëria civile e cila nëpërmes fushatave vetëdijësuese do të mund të përcillte te qytetarët rreziqet dhe pasojat tragjike që kjo dukuri mbart me vete. /tesheshi.com/
