DOSSIER/ Sa ishte prika e çupave miss-e të Korçës kur bëheshin për t`u martuar

Nga Mark Brunga  

Të gjithë kemi qeshur me komedinë e Spiro Çomorrës “Karnavalet e Korçës” dhe problemet që i bënin t`i zjente koka tregtarit Nikollaq Opingarit për martesën e vajzës së tij, Afroviti. Në periudhën kur është bërë publik ky personazh në skenat tona, ai shumë vetëve u është dukur më shumë si një personazh artistik i krijuar për të bërë të talleshim me të kaluarën nga metoda e socrealizmit; por kur vështron disa dokumenta noteriale mbi kontratat e martesave që janë formuluar në atë periudhë dhe shumat e mëdha të napolonave të floririt që viheshin në faqet e kontratave martesore, atëherë Nikollaqi na vjen si një personazh tejet real dhe të vjen keq që është përqeshur aq shumë me shumat e parave që luheshin në raste të tilla.

Shprehja e tij “Jeta është matematikë Olimbi”, së cilën ia thoshte të shoqes, që nga ana e saj ia urrente kopracinë, duket tejet e vërtetë  kur shikon procesverbalet noteriale të asaj periudhe, edhe kur një dashuri e ndonjërës prej miss-eve korçare, mund të kushtonte për babain e saj, në gjuhën e popullit, qimet e kokës…

Dokumentat

Nga dokumentat  origjinale mësohet se një martesë e bërë në Korcë në vitin 1934 ka kalur sipas traditës vendase duke i dhënë vajzës që martohet prikën në  170 napolona ar, në gjendje metalike, dhe kjo  është fiksuar edhe në deklaratën noteriale.

Gjatë hartimit të aktit noterial i është dhënë palës së dhëndërit si prikë 30 napolona në dorë në prezencë të dëshmitarëve dhe pjesa tjetër është lënë për më vonë.

Lidhur me këtë fakt konstatohet se në aktin noterial të formuluar në qytetin e Korçës  më 14 shkurt 1944, siç theksohet në të, ditën e mërkurë, në zyrën noteriale të Mehmet Rushan Babanit, është hartuar ky akt “relaktimi” i kostuimit me të cilin nënshkruesit, sipas procesverbalit,  kanë kontraktuar dhe bashkëpohuar këto që pasojnë: “Kontraktuesi i pare, z. Dhimitër Treska, dekllaroj se së bijës së tijë të quajtur Theodora , e cila tu e qënë në moshë ligjore për martesë, vendosi të martohej me të sipërpërmendurin Z Sotir Dhosin, i kostituiton asaj si dotë një shumë të hollash prej (170) njëqind e shtatëdhjetë napolonash ari metal, prej të cilave (30) tridhjetë napolona ari metal i u dorëzuan sot prej dotuesit Dhosi, te numëruara dhe të plota dhe rentin tjetër prej 140 napolonash metal. I përmenduri  Dhimiter S. Treska dekllaroj se detyrohet ti dorëzojë dhe nemerojë tërësisht dhe plotësisht kontraktuesit të dytë Z.Sotir Dhosi në kohën e celebrimit të martesës.

Nga ana e tij, siç mësohet në këtë dokument interesant për kohën e sotme, por që ishte një gjë krejt normale në periudhën e viteve 30-të të shekullit të kaluar në Korçë, kontaktori i dytë  është zotuar në aktin e nënshkruar noterial, që t`i njohë bashkëshortes së ardhshme të drejtat e zotërimit mbi paratë e prikës dhe të marrë përsipër që me keto të holla të pregatisë gjithë rrobat e nusërisë sipas zakonit të vendit dhe pozitës së tij sociale. Taksa e kësaj shkrese është 19.5 franga ar rreth 1 napoleon në metal.

Celebrimi i kësaj martese, duke u nisur nga procesverbali ose akti noterial i 2-të është bërë në muajin prill të atij viti, ndërsa 5 vite më vonë, duke qënë se 140 napolonat e premtuara zyrtarisht nuk ishin dhënë, pranë noterit është paraqitur pala tjetër që ka bërë ankimin, palës së cilës krushqia i detyrohej 140 napolona në ar. Për këtë shikojmë se si relatohet çështja në aktin nr 2.

Edhe ky akti noterial fillon me ZOG’IMBRET I SHQIPTAREVE

Dhe vijon: Në Korcë sot me (6) gjashtë të mujit mars të vitit (1939) njëmijë e ntëqind e tridhjetë e nëntë, ditën e hënë, në zyrën e noterisë time Noterjale e cila gjëndet në treg të Korcës në godinën e Selim Mborjes në udhën e Sami Pojanit Nr. 2, para meje Noterit-Publik të Korcës Mehmet Rushan Pabanit, i cili banjo  dhe rezidoj këtu dhe para dëshmitareve të poshtë – shënuar shtetasve shqipëtarë madhorë  të pa ndaluarë  prej ligjit dhe të njohur prej meje z. Thanas Andrea avokat dhe Ismail Daut Pronjari dhe banues në Korçë.

Shkruesi i tekstit te këtij akti noterial përmend një sërë emrash dhe me tej dhe siguron se ata të gjithë njihen prej tij dhe se nuk kanë pasur probleme ligjore (precedentë penale në gjuhën zyrtare të sotme) dhe se nuk janë së bashku të lidhur me ndonjë lidhje gjinore dhe që nuk kanë asnjë pengesë ligjore për t`u marrë si dëshmues të aktit noterial. Nëpërmjet ktij akti me dëshmitarë, noteri thekson:  Se është duke relatuar aktin me të cilën s’e ka marrë restin e mbetur prej (140) njëqind e dyzetë napolona ari, qysh prej muajit prill 1934. Dhe para celebrimit të martesës. Në këtë akt kërkohet që të vërtetohet me dëshmitarët e pranishëm se napolonat nuk janë dhënë sipas aktit në fjalë.

Në dokumentin e nënshkruar nga dëshmitaret vërtetohet edhe se është paguar njëkohësisht taksa me (3.3) franga ari dhe se është vendosur vula dhe pulla fiskale e duhur.

Akti mban nënshkrimin e deklaruesit, 2 dëshmitarëve si dhe të noterit-publik, M. R. Babani

Një dokument tjetër original i këtyre martesave të Korcës është një kopje standart e cila është mbushur me pas me dorë me stilograf. Edhe ky dokument i vitit 1928 që tregon se napolonat e prikës janë dhënë në 2 raste, si dhe është detyruar pala e dhëndërrit që të përgatiste prej të hollave të prikës rrobat e nusërisë sipas zakonit të vendit.

Në rastin e parë janë dhënë rreth 50 copë napolona, ndërsa një shtesë e shkruar në fund të aktit të stampuar vërteton se me  30 korrik 1928, është dita kur u numërua shuma e prapambetur në napolona ar (125) duke u plotësuar kështu e tërë shuma.

Nga të dyja këto procesverbale, pavarësisht nga historitë e ndryshme që kanë këto lloje martesash, mësohet se në shtresat tregtare të Korçës për t`u martuar me një vajzë duhej të kishte rreth 150 -200 napolona floriri si prikë për nusen nëse dëshiroje të martoheshe, ose rreth 1.5 deri ne 2 kg ar; ose në kursin e sotëm të floririt rreth 70 deri ne 100 mijë $. Pra kaq ishte kosto e një martese me miset korçare, që na kujtojnë edhe shqetësimin e Nikollaqit tek komedia brilante e Çomorrës…

/tesheshi.com/