Nga Anila Dushi
Problemet e lumit Buna, veçanërisht sa herë shfaqet rreziku apo ndodhin përmbytje, janë shqetësim e objekt studimi jo vetëm për specialistët shqiptarë, por dhe ato malazezë; pasi ky lum, së bashku me liqenin e Shkodrës, është i përbashkët mes dy vendeve.
Gjeografi i njohur nga Ulqini, doktor Nail Draga, shprehet se Lumi Buna në grykderdhjen e tij shkakton problemin kryesor për sa i përket përmbytjeve dhe se është më se i nevojshëm pastrimi i saj në deltë në mënyrë të vazhdueshme.
“Kjo lidhet me faktin se praktikisht, delta është pjesa kryesore e lumit Buna. Sipas hulumtimeve dhe studimeve të fundit, kjo pjesë është vazhdimisht duke u mbushur me materiale lumor dhe kjo bën që pjesa që lidhet me detin Adriatik të zvogëlohet dukshëm. Madje disa studiues thonë se në rast se do të vazhdohet kjo mbushje, nuk do kalojnë shumë vite dhe kjo pjesë do të kthehet në kënetë, në moçal. Kjo e bën më të domosdoshme ndërhyrjet e herëpashershme në pastrimin e deltës së lumit Buna”.
Më tej, specialisti nga Mali i Zi shton se nga studimet e bëra, edhe ishulli Ada i cili këtë vit shënon 130 vjetorin e krijimit të tij, është duke u tkurrur dhe se kërkohen ndërhyrje për të ruajtur ishullin i cili nga erozioni detar, nga viti në vit po zvoglohet.
“Të dhënat nga hulumtimet e fundit tregojnë se ishulli i Adës ëshë duke u zvogëluar. Një proçes i tillë është natyror pasi kemi lëvizje neotektonike nëpër detin Adriatik, nga bregdeti kroat deri në bregdetin shqiptar, ku kjo pjesë e bregdetit fundoset ndërsa pjesa tjetër në bregdetin italian ka ngritje. Në sajë të këtij regresioni gjeomorfologjik, pjesa e bregdetit të ishullit të Adës është duke u zvogëluar dukshëm dhe deti ka depërtuar në brendësi të saj. Ndërsa në pjesën veriore të saj nuk kemi më furnizime me material lumor të Adës nga lumenjt Buna e Drin, pasi vitet e fundit si pasojë e ndërtimit të hidrocentraleve në lumin Drin nuk ekziston potencial materialesh që depozitohen këtu, siç kanë ekzistuar më parë. Kjo do bëjë që në të ardhmen ishulli Ada të jetë më i vogël deri në zhdukjen e tij që mendohet se mund të ndodhë pas rreth një shekulli”, thotë Nail Draga.
Ai shprehet me optimizëm rreth mundësisë së përmirësimit së kësaj gjendjeje kur thotë se Shkodra dhe Ulqini gjithmonë kanë ndarë pothuajse çdo gjë së bashku, gjëra të cilat i kanë dashur dhe për të cilat janë kujdesur shumë mirë. “Ata që e kanë shkatërruar, mund edhe ta kthejnë në jetë”, shprehei ai. Sipas gjeografit shkodran, Prof.dr.Mahir Hoti, shtrati i Bunës është cektësuar e ngushtuar, veçanarisht në rajonin e Shkodrës, por edhe në dy degët e grykëderdhjes së saj.
Në të dy anët ka ndërtime pa leje, hedhje të mbetjeve urbane e ndërtimore. Për këtë arsye, ka disa dekada që lumi Buna nuk është më i lundrueshëm. Nuk funksionon mirë e në mënyrë të vazhdueshme sistemi i kullimit, me gjithë disa investime, të cilat rezultojnë të pamjaftueshme. Sipas të dhënave historike, fillimet e këtij ishulli janë në shekullin e XIX-të. Në vitin 1858 anija Merito, pronë e Antun Allegrettit nga Trogiri, nën komandën e kapiten Naporelit, u fundos në lumë.
Në këtë vend ekzistonin edhe dy ishuj të vegjël. Supozohet se me kohë, rreth trupit të anijes së fundosur dhe këtyre dy ishujve është mbledhur lymi i lumit prej të cilit më parë është formuar duna e pastaj ishulli i sotëm. Duke dalë mbi sipërfaqen e ujit, ishulli e ka ndarë lumin në dy degë, kurse vetë e ka marrë formën e trakëndëshit. Në drejtim nga rrjedh lumi, ishulli është i gjatë 2,8 km, i gjerë 1,8 km, kurse i lartë 3,4 m. Dy anë të tij i rrah uji i ëmbël i lumit, kurse anën e tretë ‑ plazhin ranor, e lajnë valët e detit. Ada është e lidhur me urë mbi degën e djathë të Bunës, e cila e ndan ishullin nga Plazhi i Madh në Ulqin dhe në anën tjeter me Velipojën. /tesheshi.com/
