Në vitin 2010 një ekip bullgar nisi kërkimet në Shqipëri mbi efektet e Krishterimit në territorin aktual të Shqipërisë, i njohur në burimet historike si Ilirikum. Në qytetin Ballsh, në pjesën jugperëndimore të vendit, ata fotografuan një pllakë me një mbishkrim të shekullit të nëntë, e cila dëshmon për kristianizimin e mbretit bullgar Boris I “me njerëzit që atij ia ka fal Perëndia, në vitin 6374”.
Sipas kalendarit modern, kjo periudhë varion midis 1 gushtit 865 p.e.s dhe 31 shtator 866 p.e.s. Është e njohur se në atë kohë, shteti bullgar shtrihej në ato vende. Ky shkrim gjendet në dy pllaka. Një kopje e origjinalit, gjendet në Greqi dhe tjetri me përkthim në gjuhën shqipe në Shqipëri. Mbishkrimi origjinal gjendet i gdhendur në një kolonë mermeri, e mbajtur në Muzeun Arkeologjik në Tiranë. Dhe një kopje prej allçie gjendet në Institutin dhe Muzeun Arkeologjik Kombëtar në Sofje. Në vitin 2006, në qytetin e Ballshit u meremetua kisha e vogël me donacion të ish-Kryeministri bullgar Simeon Sakscoburgotski.
“Ne shkuam për të mbledhur informacion në lidhje me Krishterimin në përgjithësi në Shqipëri, – thotë profesori Emil Ivanov, nga Fakulteti i Teologjisë në Sofje Universitetit St Kliment Ochridsky – por u impresionuam me pasurinë kulturore dhe historike që u shpalos përpara nesh. Ne gjithashtu gjetëm mikëpritjen e shqiptarëve në të gjithë vendin, njerëzit ishin të gatshëm të bënin gjithçka për hir të vëmendjes sonë dhe na dhanë informacione të volitshme”.
Sipas shënimeve të profesorit Ivanov, trashëgimia e krishterë në Shqipëri është në gjendje shumë të mirë, pavarësisht regjimit të gjatë të Enver Hoxhës, i cili në vitet gjashtëdhjetë ndaloi praktikat e të gjitha feve në vend dhe u shpall vendi i parë ateist në botë. Por pas 1991, tradita e fetare u rishfaq përsëri.
“Krishterimi në vend ka evoluar në mënyrë të natyrshme – tregon Prof. Emil Ivanov – dhe toleranca fetare aplikohet nga ana e shumicës myslimane”. Para dy vjetësh, Fakulteti i Teologjisë në Universitetin e Sofjes, organizoi një ekspozitë të fotografive të marra nga prof. Ivanov, ku paraqiteshin monumentet e krishtera në Shqipëri. Përveç fotografive, ekspozita përfshiu edhe disa pamje arkivore të siguruar nga Universiteti gjerman Marburg, nga Muzeu Historik në Tiranë dhe nga Biblioteka e Vjenës, si edhe tekste shoqëruese për të gjitha monumentet. Po ashtu, në Muzeun e Artit Mesjetar në Korçë, mund të shihen një grup skulpturash arti të hershme të Krishterimit.
Studiuesit bullgarë krijuan marrëdhënie me këtë muze me rastin e Kongresit të 22 Botëror të Studimeve Bizantine, e cila u mbajt në Sofje në periudhën 22-27 gusht 2011. Ekspozita është nisma e parë që do të mbahet me rezultatet e koleksionuara nga Shqipëria. Me këtë rast, specialistët bullgarë importuan nga Muzeu i Korçës indeksin për ekspozitën e mëvonshme, i cila pritet të jetë në gjuhën angleze, me përmbledhje në gjuhën bullgare dhe shqipe.
Qendra për studime sllave dhe bizantine “Prof. Ivan Doichev” në Bullgari, ka gjithashtu një bashkëpunim afatgjatë me muzetë e tjera në Shqipëri. Drejtori i saj, Prof. Dr. Oxana Georova, zbuloi se një ekspozitë me dorëshkrime të krishtera greke u mbajt me dorëshkrime të paraqitura për herë të parë nga Arkivi Kombëtar në Tiranë, si edhe nga Athina, Beogradi, Bukureshti dhe Ohëri. /tesheshi.com/
Burimi: Radio Bulgaria, Përgatiti: Enklid Pelari
