Fshati Rashan shtrihet në jug të Shalës së Bajgorës, rreth 18 km në verilindje të Mitrovicës. Ka 55 familje, të gjitha të fisit Shalë e të vëllazërisë ‘Maleta’. Konsiderohet fshati ma karakteristik sa i përket mbiemrave dhe toponimeve në komunën e Mitrovicës dhe më gjerë.
E tërë Mitrovica dhe Shala janë në dijeni për këtë kolorit të mbiemrave që dikush thotë se janë shqip, dikush turqisht, e dikush serbisht: Kërleshi, Çela, Smakolli, Sumiqi, Kaqiku, Rrudhani, Sadiku (Vojvoda) Bllata, Ibra, Shartari, Rrukeci, Osmani, Neziri, Hasani , Ademi etj.
Më pas vjen toponomia e vendeve me emra si Logu, Arnica, Ara e Trollit, Kodra e topallit, Gjyteti, Livadhi i gatë, Kodra e Majstirit ose Manastirit, Birat e Kishës, Lazet e Kaprojve, Te rrasat, Te verrat etj.
Sipas prof. Hasan Kërleshi, banor i fshatit Rashan dhe njëherësh drejtor i shkollës së fshati, vetë emri Rashanë, rrjedh nga fjala me ‘ra’ duke i shtuar edhe prapashtesën ‘an, duke krijuar fjalën Rashan.
“Fatkeqësisht nuk dimë shumë për këtë kolorit të mbiemrave të familjeve tona”, thotë Fadil Çela dhe shton: “Kur i kishim ata të vjetrit nuk i shfrytëzuam, tashti po interesohemi po konsultojmë edhe literatura ne lidhje me këtë për të mësuar për mbiemrat se kah e kanë prejardhjen”.
“Mbiemri Kërleshi, sipas gojëdhënave na ka mbetur nga koha e turkut, ku një prej të parëve tanë ka qenë ushtar dhe nuk i ka zbatuar urdhrat e eprorit, dikush i ka thënë se ja si është kërleshur dhe nga këto na ka mbetur ky mbiemër”, thotë Kërleshi.
“Çela na ka mbetur nga një vend në male i cili ka qenë i papyllëzuar duke e quajtur çel, por ka edhe asi gojëdhënash që thonë se është nga serbishtja, ‘çello’, i pari. Në anën tjetër Bllata, është mbiemër i një familje e cila këtë e ka marr në bazë të arës në të cilën edhe sot ekziston një vend i lagësht baltë-bllata.
Shartarët, njihen si punëtorë të mëdhenj të tokës dhe kultivues të pemëve. Këta janë marrë me shartimin e pemëve të egra në të buta dhe prej këësaj u ka mbetur mbiemri Shartari”, thotë Kërleshi.
Më pas ai vazhdon: “Logu i druve, është kodër e papyllëzuar, por aty banorët nga mali me krah kanë sjell dru dhe nga aty, ata kanë shfrytëzuar një lloj transporti. Për këtë shkak, ka mbetur emërtimi Logu i druve, ose Ara e trollit, ku të parët i kanë pasur shtëpitë aty.
Gjyteti gjendet në pjesën jugperëndimorë të fshatit i cili është në formë të një kalaje, është i vendosur diku mbi 800 m lartësi mbidetare. Nuk kam ide se cilës kohë i takon sepse kurrë deri më tani nuk është studiuar, por sipas gojëdhënave flitet për atë si i takon kohës ilire”.
Ka gojëdhëna se ky ka qenë një kështjellë-mburojë për rrugën e Trepçës e cila kalon atypari për në Vicianum, Vushtrri e sotme.
Gojëdhënat flasin se aty diku gjendet një vek për punimin e pëlhurës, i arit, dy presek (hambarë) me mel (drithë që ka zëvendësuar grurin), si dhe një rezervuar i ujit, ku banorët lokalë aty, shpesh kanë takuar njerëz duke kërkuar ari si dhe lira në birat e Kishës.
Falë Gjytetit në Rashan, ka gjurmë të përdorimit të infrastrukturës në kohërat e lashta, siç ishte rasti me gypin e kanalizimit që janë gjetur gjatë rregullimit të rrugës në të kaluarën, por ata gypa humbën nga regjimi i atëhershëm dhe nuk u studiuan, sqaron Fadil Çela
Flitet se 77 nuse të reja janë takuar tek kroi, në vendin e quajtur tek xhamia e Mazhiqit. Kjo është bërë e ditur duke pyetur njëra – tjetrën se kur ke ardhur nuse, e të gjitha kishin ardhur një ditë më parë thonë banorët e Rashanit. Sipas tyre kjo dëshmon se këtu ka pasur qytetërim dhe Rashani ka qenë si pikë strategjike e rrugës Trepçë-Vushtrri.
Rashani si fshat ka territor të gjerë: në lindje kufizohet me fshatin Shilovicë, në veri-lindje me fshatratTërrstenë dhe Mazhiq, në perëndim me Kutllovcin, në jugperëndim me Cërrnushen, në jug me Smrekovnicën si dhe juglindje me fshatin Sumë.
Karakteristikë tjetër e këtij fshati është se në kohërat e vjetra banorët kanë vuajtur nga një sëmundje e quajtur ‘frëng’ (enjtja e nyjave të gishtërinjve, të gjurit v.j), e cila më nuk është aktive. /tesheshi.com/
