Mariupol u dënua. Bombardimet e vazhdueshme ruse i kthyen rrugët në gërmadha dhe oborret në varreza.
Por pak metra nën tokë në qytetin juglindor të Ukrainës, romanca po lulëzonte.
Valerija Subotina, 33 vjeçe, ishte strehuar në fabrikën e madhe të çelikut Azovstal, bastioni i fundit i qytetit, ndërsa forcat ruse e rrethuan atë në pranverën e 2022.
Ajo u strehua në një nga dhjetëra strehëzat e epokës sovjetike të ndërtuara për t’i bërë ballë luftës bërthamore, thellë nën fabrikën industriale.
“Zbrisni një shkallë gjysmë të rrënuar, kaloni nëpër korridore e tunele dhe futeni gjithnjë e më thellë. Në fund arrin në këtë kub betoni, një dhomë”, thotë Valerija. Në bunker, përkrah ushtarëve dhe civilëve, Valerija punoi me Brigadën Azov të ushtrisë si oficere shtypi, duke transmetuar tmerret e rrethimit disamujor të Rusisë në mediat botërore.
I fejuari i saj Andriy Subotin, një oficer 34-vjeçar në ushtrinë ukrainase, i cili po mbronte objektin, ishte gjithashtu aty.
Çifti u takua përmes punës – Agjencia e Mbrojtjes Kufitare të Mariupol – rreth tre vjet para rrethimit.
Kur Andrij takoi Valerijan, ishte dashuri me shikim të parë.
Andrij ishte optimist, thotë ajo. Ai dinte të ishte i lumtur dhe gjente gëzim në gjërat e vogla: mot me diell, buzëqeshje, shoqëri miqsh. “Ditën e parë që u takuam, kuptova se Andrij ishte shumë ndryshe nga të tjerët”.
Në tre muaj, ata u transferuan së bashku, duke marrë me qira një shtëpi të vogël njëkatëshe në Mariupol me një kopsht. Çifti filloi të ndërtonte një jetë së bashku. “Disa vite para pushtimit të plotë, isha vërtet e lumtur”, kujton ajo. Gjithçka ndryshoi në shkurt 2022.
Pak ditë para 24 shkurtit, ditën kur filloi pushtimi i plotë, Andrij i kërkoi Valerijas të largohej nga qyteti. Ajo refuzoi.
“E dija se çfarëdo që të ndodhë, duhet të jem në Mariupol, duhet të mbroj qytetin tim”.
Disa javë më vonë, ata ishin të dy nën tokë, në bunkerët e Azovstalit. Ata shiheshin pak, por kur ndodhte ishin momente “lumturie të pastër”. Në atë moment, Mariupol ishte në prag të një fatkeqësie humanitare. Sulmet në infrastrukturë ndërprenë furnizimin me ujë dhe energji elektrike në disa pjesë të qytetit dhe ushqimet po mbaronin. U shkatërruan edhe shtëpitë dhe ndërtesat e civilëve.
Më 15 prill, një bombë e madhe u hodh mbi objektin. Valerija i shpëtoi vdekjes për pak. “Më gjetën mes trupave të pajetë, isha e vetme e gjallë, nga njëra anë mrekulli, por nga ana tjetër një tragjedi e tmerrshme”.
Ajo duhej të kalonte tetë ditë në një spital nëntokësor me një tronditje të rëndë.
“Era e gjakut dhe kalbëzimit ishte gjithandej”, thotë ajo.
“Ishte një vend shumë i frikshëm ku shokët tanë të plagosur, me gjymtyrë të prera, ishin të shtrirë gjithandej. Ata nuk mund të merrnin ndihmën e duhur sepse kishte shumë pak mjete mjekësore.”
Andrij ishte thellësisht i shqetësuar për Valerijan pas lëndimit të saj dhe filloi të planifikonte dasmën pikërisht atje, në bunker.
“Dukej sikur kishte një nxitim, sikur nuk do të kishim më kohë,” thotë Valerija. “Ai bëri disa unaza martese me letër alumini me duart e veta dhe më kërkoi të martohesha me të, sigurisht që i thashë ‘po’. Ai ishte dashuria e jetës sime. Dhe unazat tona prej fletë alumini ishin perfekte.”
Më 5 maj, çifti u martua përballë komandantit të vendosur në objekt. Ata kishin ceremoninë e tyre në bunker, të veshur me uniformat e tyre si rrobat e dasmës.
Andrij i premtoi gruas së tij se do të bënin një dasmë të vërtetë kur të ktheheshin në shtëpi, me unaza të vërteta dhe një fustan të bardhë.
Dy ditë më vonë, më 7 maj, ai u vra nga granatimet ruse. Valerija nuk e mori vesh menjëherë.
“Njerëzit shpesh thonë se ndjejnë diçka brenda kur vdes një njeri i dashur. Por unë, përkundrazi, isha në humor të mirë. Isha e martuar dhe e dashuruar”.
Por kur u njoftua, një nga gjërat më të vështira ishte të ruante “kaplimin nga trishtimi” teksa mbronte qytetin e saj së bashku me “djemtë e saj” – shokët – në Azovstal.
“Djemtë e mi ishin gjithmonë rreth meje. Ata uleshin pranë meje, flinin pranë meje, më sillnin ushqim dhe më mbështetnin”, thotë ajo. “Unë mund të qaja vetëm kur ata nuk po shikonin.”
Në një moment, frika e luftës dukej se ishte shuar nga pikëllimi i saj. “Nuk më interesonte më… Thjesht e kupton se ka shumë më tepër njerëz që të presin në botën tjetër, nëse ka një të tillë, sesa këtu me ty.”
Ushtarët ukrainas në Azovstal më në fund u dorëzuan më 20 maj. Valerija ishte në mesin e 900 robërve të luftës që u morën me forcë nga Mariupol nga forcat ruse.
Me sa di Valerija, trupi i të shoqit mbetet në fabrikën e çelikut Azovstal në qytetin tashmë të pushtuar. Ndonjëherë, thotë ajo, shikon nga qielli dhe flet me të. /tesheshi.com/
