Nga Bardha Nergjoni
Kanë kaluar 20 vjet dhe në Shqipëri ende nuk mendohet e jo më të prodhohet një film për fëmijë. Namik Ajazi, regjisor i njohur, ngre sërish zërin e domozdoshmërisë së filmave për fëmijë ku aktorët të flasin nga realiteti shqiptar.
Edhe pse prej 10 vjetësh drejton një festival filmi për fëmijë, ai thotë me keqardhje se shqiptarët nuk mendojnë drejt ndaj më të vegjëlve. Madje ai ngre shqetësimin se fëmijët shqiptarë shohin kartonat japonezë që kanë dhunë, ndjekin në kinema filmat e të rriturve dhe rriten në ambient të dhunshëm.
Nuk merr Europën si shembull por Amerikën që ka industrinë më të madhe të filmave për fëmijë.
“Filtrat që përdorin amerikanët për ato çfarë shikojnë të vegjlit duhet të jetë shembull për të rritur një rini të shëndetshme”, këshillon Ajazi.
Drejtor ekzekutiv i Giffoni Film Festival, Ajazi thotë se janë bërë përpjekje për të nxitur prodhimin e filmit për fëmijë por nuk ka pasur interes nga autorë e skenaristë.
Ajazi, ju sillni festivalin e 10 të filmit për fëmijë dhe të rinj, por ende me filma të huaj. Pse nuk prodhohen më filma shqiptarë për fëmijë?
Kemi ardhur në 10-vjetorin e Giffoni Film Festival me shumë arritje, por për fat të keq me mungesën e filmave shqiptarë edhe në këtë edicion. Filmi Një gjeneral kapet rob, ka qenë edhe filmi i fundit shqiptar për fëmijë. Giffoni e ka selektuar këtë film në vitin 1988 dhe i ka dhënë edhe një çmim. Nga ajo kohë nuk është prodhuar më film për fëmijë, pra nga koha kur kinemaja doli jashtë kornizës së propagandës së shtetit. Nuk ka pasur më interes nga producentët dhe skenaristët. Ne kemi tentuar të japim edhe një lloj mbështetjeje, një lloj çmimi për nisma të tilla, por nuk patëm ndonjë prurje të suksesshme dhe kjo gjë ngeli këtu. Jemi munduar të sjellim filmat më të mirë për moshën dhe problemet. Ne sjellim këtë edicion 12 filma, prodhimet më të mira të kinemasë botërore. Tema të emigracionit, përballja me sëmundjet e vështira, të punëve të parakohëshme e deri tek temat e aparteidit e racizmit.
Në fakt problemet ngjajnë, por nuk janë të ngjashme realitetet apo jo?
Problemet janë të ngjashme, por realitetet jo. Nxitja e iniciativave kërkon mbështetje nga struktura shtetërore. Ka disa tentativa për filmin e animuar të piktorë-regjizorëve që mundohen të mbajnë gjallë këtë zhanër, por filmi artistik mungon tashmë prej shumë vitesh. Tema më e vështirë për t’u trajtuar për vëmendjen që kanë aktivitete të tilla. Ka paradosk pasi ne si prindër bëjmë çdo gjë për fëmijët tanë, madje i plotësojmë edhe ndonjë tekë, ndërkohë kur bëhet fjalë për këto aktivite, si institucionet shtetërore ashtu edhe vetë shoqëria nuk bëjnë asgjë. Kinematë nuk kanë filma për fëmijë. Po t’i ndiqni fëmijët e të diskutoni me ta pasi kanë parë një film të moshës, do të shikoni çfarë efekti kanë. Filma të tillë nxisin fantazinë. Nesër këta fëmijë do të jenë mjekët, artistët, inxhinierët shqiptarë prandaj duhet menduar më thellë edukimi i tyre.
Kinematë dhe televizionet ofrojnë filma për të rritur, ndërkohë që ekrane të orientuara kanë filma të dhunshëm. Sa do të ndikojë në formimin e tyre?
Nuk jam i pari dhe i vetmi që e them që fëmijët ndjekin shumë dhunë në televizor, madje edhe në kinema. Ne nuk e kemi atë filtrin që duhet të jetë patjetër për moshat e mbrojtura. Nuk mund të rrisësh një fëmijë qysh tre vjeç duke parë dhunë. Sigurisht që ka efekte të bukura por këto filma nuk i përshtaten moshës. Edhe filmat me kartona, kryesisht ata japonezë, transmetojnë dhunë. Mund të jenë shumë interesante me efekte por kanë dhunë, vrasje, gjak, duke ndikuar keq tek të vegjlit. Fëmija do të ndeshet me këto fenomene dhe nuk ka pse i merr në një moshë kaq të vogël. Filmat duhet të shkojnë në koherencë me moshën e tyre. Po t’i shikosh edhe sot klasikët, janë riprodhuar me dhjetra herë edhe nga studio prestigjoze si Wolt Disney etj,. Sigurisht që në filmat e orientuar drejt fëmijëve nuk mungojnë trajtimi i temave si bashkëjetesa, mosdiskrinimi, eksperiencat seksuale pse jo, nuk janë tabu por duhet të vijnë në masën dhe në një lloj filtri që është shumë i këshillueshëm.
Vetë Giffoni ka një eksperiencë në Hollivud nga viti 2005 deri në 2008 ku vetë amerikanët nuk lejonin asgjë jashtë edukatës apo problematikës që duhet të përballet një fëmijë. Ata e bënin përzgjedhjen me shumë kujdes. Nëse në Europë ka liri dhe një lloj hapsire më të gjërë, amerikanët ishin shumë më të kujdesshëm dhe jotolerantë në këtë drejtim. Nuk lejohej dhunë, skena seksi të ekzagjeruara dhe derivate që hyjnë tek dhuna psikologjike.
Ju ngritët edhe një problem tjetër në Shqipëri, zhdukjen e kinemave…
Për fat të keq, në rrethe gjithmonë e më shumë kinematë po zhduken. Tirana ka 5 kinema por shumica e qyteteve të mëdha nuk e kanë. Kështu Durrësi nuk ka, Elbasani po ashtu, Korça që ka një traditë gati 100-vjeçare e ka inegzistente, Vlora e Shkodra po ashtu. Me vështirësitë jemi përballur edhe ne aq sa drejtori ekzekutiv i Giffoni-it, Klaudio Gupitozi, me këshilloi të kufizohesha në Tiranë, por unë vendosa të vazhdoj edhe në 6 qytete pasi nuk mund t’i kufizoj nga e drejta për të parë filmat për fëmijë, të vegjëlit e të rinjtë që jetojnë jashtë kryeqyteti. Edhe ata kanë të drejtë të shohin kinemanë e tyre, edhe pse në shumë raste jemi spostuar në teatër. /tesheshi.com/
