Filmi debutues i regjisores kosovare Blerta Basholli, “Zgjoi” fitoi tre çmime në Festivalin e Filmit Sundance.
Filmit iu dhanë tre çmime – për filmin më të mirë, regjisorin më të mirë, si dhe një çmim të audiencës.
Filmi bazohet në historinë Fahrije Hotit, një grua e ve nga Krusha e Madhe, burri i së cilës zhduket gjatë luftë, e asaj i duhet të bëhet vetë burrë për të rritur fëmijët.
Jo vetëm kaq, sot Fahrije Hoti është bërë një model inspirues i grave të Krushës me një biznes bujqësor, duke punësuar shumë prej tyre me fat të ngjashëm.
Regjisorja Basholli rrëfen se si u ngacmua nga fati i saj për ta bërë film.
Filmi juaj debutues “The Hive” është surpriza më e madhe e Sundance të këtij viti, një festival ku ju solli tre çmime. A prisnit një pritje të tillë nga publiku, kritika dhe profesioni, dhe çfarë domethënie kanë përfundimisht këto çmimet për ju?
Të them të drejtën – jo. Dua të theksoj se e gjithë ekipi bëri shumë përpjekje për këtë film; aktorë, producentë, kameramanë, redaktorë dhe të gjithë ata që në çfarëdo mënyre morën pjesë në procesin e realizimit të filmit, bënë më të mirën.
Unë as që kam menduar për festivale ndërsa ishim duke punuar në film; fokusi im ishte që filmi të bëhej më i miri që munde. Fillova të mendoj për promovim vetëm pasi mbarova punën me filmin. Dëshira ime e vetme ishte Sundance, kështu që ju mund ta imagjinoni lumturinë time dhe të ekipit të filmit kur fituam tre çmime në këtë festival.
Shpresoj që këto çmime të hapin dyert për artistë të tjerë të filmit nga Kosova, por gjithashtu të jenë një trampolinë në karrierën tonë.
Ju shfaqët një histori të vërtetë për një të ve që po përpiqet të luftojë për një jetë dinjitoze, pasi burri i saj u zhduk në luftën në Kosovë. Kur e dëgjuat për herë të parë historinë e Fahrije Hotit dhe kur vendosët të bëni filmin? Çfarë është ajo që ju bëri përshtypje dhe frymëzim aq shumë saqë vendosët ta ndani atë histori me botën?
Kam dëgjuar historinë e saj ndërsa isha në Amerikë, me personin tim të preferuar në botë, Artan Korenica. Biseduam se si duhet ta takoj Fahrijen dhe të bëj një film për të, sepse bota ka nevojë të dëgjojë historinë e një gruaje të suksesshme nga Kosova, por edhe rrugën e saj të mprehtë drejt këtij suksesi.
Doja të bëja një film me protagoniste një grua të fortë. Besoj se bota është plot me gra të forta dhe të suksesshme si Fahrija, por fatkeqësisht, historitë e tyre nuk janë treguar kurrë.
Si dukej procesi i punës për këtë film dhe cila ishte sfida juaj më e madhe?
Sfida më e madhe, sigurisht, ishte sigurimi i findeve. Këtu duhet të theksoj punën e shkëlqyeshme që po bën Qendra e Kinematografisë së Kosovës, veçanërisht kur bëhet fjalë për zgjedhjen e projekteve për t’u mbështetur. Ata na dhanë 140,000 euro, që ishte një fillim i mirë, por ishte larg nga ajo që na duhej. Sidoqoftë, për gëzimin tonë, pas dy vitesh, me ndihmën e Shqipërisë, Maqedonisë dhe Zvicrës, ne ishim në gjendje të mbledhim fondet e nevojshme.
Nga pikëpamja teknike, sfida më e madhe ishin xhirimet nën ujë. Post-produksioni ishte gjithashtu sfidues, pasi redaktori ynë kryesor Enis Saraçi ishte në Pragë, ndërsa pjesa tjetër e ekipit ishte në Gjenevë, dhe më pas erdhi pandemia e virusit korona, e cila i ndërlikoi më tej gjërat. Ishte e vështirë, por përfundimisht ia dolëm.
A e keni takuar Fahrijen gjatë punës për këtë histori dhe si reagoi ajo në fund të fundit të filmit?
Unë bashkëpunova me Fahrijën intensivisht, por u përpoqa të mos takohesha shumë, sepse ne do të flisnim me orë të tëra çdo herë, dhe secila prej bisedave tona do ta kujtonte përsëri gjithçka që kaloi në atë periudhë të vështirë të jetës së saj. Nuk doja që ai të kalonte përsëri ato trauma për mua.
Filmi bazohet në historinë e saj, kështu që të gjitha skenat bazohen në ngjarje të vërteta. Sigurisht, ne e ndryshuam dialogun, e adaptuam atë në film. Ne gjithashtu ndryshuam ose sajuam disa nga personazhet mbështetës për t’iu përshtatur më mirë historisë. Kjo është arsyeja pse reagimi i saj ndaj filmit ishte i rëndësishëm për ne. Ne kurrë nuk do të lëshonim një film që ajo nuk e miratonte si personazhin kryesor. Për fat të mirë, ajo e pëlqeu filmin, dhe tani është pjesë e ekipit tonë që promovon filmin në festivale dhe merr pjesë aktive në seancat e pyetjeve dhe përgjigjeve.
Tradita patriarkale e rrënjosur thellë në fshatin e saj nuk i lejonte gratë të kujdeseshin për ekzistencën e tyre. Si reaguat ndaj faktit që ka shoqëri ku gratë kanë më pak turp të “vdesin nga uria” sesa të punojnë?
Unë me të vërtetë u habita. Kosova është e njohur për mikpritjen, solidaritetin dhe afërsinë e saj. Ne e kemi ndihmuar njëri-tjetrin para, gjatë dhe pas luftës. Unë kurrë nuk kam menduar se dikush do të refuzojë të ndihmojë një të ve dhe fëmijët e saj.
Ajo që ndodhi me Fahrijen më tronditi, por edhe më zemëroi shumë. Thjesht nuk mund ta kuptoj atë mënyrë të menduari ku gruaja nuk duhet të punojë, por t’u shërbejë prindërve të burrit të saj, të paktën kështu i thanë njerëzit.
Duke filluar një biznes me gra të tjera nga fshati, Fahrije disi bëhet e pavarur dhe e lirë, por pavarësisht kësaj, ajo ende duhet të merret me burra që e ngacmojnë atë. Cila është situata aktuale në Krushë, a kanë arritur gratë të luftojnë kundër diskriminimit dhe paragjykimeve?
Jeta e Fahrijes është shumë më e mirë sot. Disa njerëz, të udhëhequr nga shembulli i saj, gjithashtu kanë filluar një biznes dhe Fahrija thotë se është e lumtur që ka arritur të ndryshojë mënyrën e të menduarit të disa njerëzve. Ajo është vërtet një frymëzim, jo vetëm në Krushë të madhe por në të gjithë Prizrenin, madje edhe më gjerë. Firma e saj punëson shumë gra të veja, si ajo.
“Nëse nuk do të punonim, do të çmendeshim”, thotë Fahrije. “Puna na forcon mendërisht dhe na lejon të mbështesim dhe ushqejmë fëmijët tanë në mënyrë që ata të mos përfundojnë në rrugë dhe të shkojnë në drejtimin e gabuar në jetë.”
Ata sigurisht që janë më të mirë, por gjithsesi duhen shumë më shumë ndryshime në shoqëri që gjërat të jenë siç duhet.
Sa gra si Fahrija janë rreth nesh sot, veçanërisht nëse flasim për Ballkanin? Çfarë roli, në drejtim të fuqizimit të grave, luan filmi juaj?
Unë nuk kam hulumtuar shumë për këtë, por besoj se ka shumë gra në Ballkan që janë në të njëjtën situatë ose situatë të ngjashme. Rrethanat dhe shkaqet që i sollën këto gra në situata të ngjashme janë të ndryshme, por ajo që kanë të përbashkët është se ato janë të shtypura. Besoj se si shoqëri kemi akoma shumë punë për të bërë në lidhje me barazinë gjinore.
Ky film është një lloj paralajmërimi, tregon se sa e vështirë është për një grua që dënohet nga mjedisi vetëm sepse përpiqet të fitojë para për të ushqyer familjen e saj. Sigurisht, filmi nuk do të ndryshojë jetën e këtyre grave, por sigurisht që do të ketë një ndikim në rritjen e ndërgjegjësimit për atë që po ndodh. Gjithçka është e dobishme – filmi, diskutimet, veprimet tona, mënyra se si i rrisim fëmijët tanë. /tesheshi.com/
