Ç’është municioni thërrmues dhe a përbën një krim lufte?

SHBA-ja ka vendosur të dërgojë municione thërrmuese në Ukrainë për të ndihmuar ushtrinë e saj të shtyjë forcat ruse të ngulitura përgjatë vijave të frontit.

Administrata e presidentit amerikan Joe Biden pritet të njoftojë se do të dërgojë mijëra si pjesë e një pakete të re ndihme ushtarake prej 800 milionë dollarësh, sipas njerëzve të njohur me vendimin, të cilët nuk ishin të autorizuar për ta diskutuar atë publikisht përpara njoftimit zyrtar dhe folën në kushte anonimiteti.

Ky veprim ka të ngjarë të zemërojë disa aleatë dhe të zemërojë grupet humanitare që kanë kundërshtuar prej kohësh përdorimin e bombave thërrmuese.

Përkrahësit argumentojnë se Rusia e ka përdorur tashmë armën e diskutueshme në Ukrainë dhe se municioni që SHBA do të sigurojë ka një shkallë më të ulët shkatërrimi, që do të thotë se do të ketë shumë më pak municione të pashpërthyera që mund të rezultojnë në vdekje aksidentale të civilëve.

Ja një shpjegim se çfarë janë municionet thërrmuese, ku përdoren dhe pse SHBA-ja tani po planifikon t’i furnizojë ato në Ukrainë.

Çfarë është municioni thërrmues?

Municioni thërrmues është një bombë që hapet në ajër dhe lëshon “bomba” më të vogla në një zonë të gjerë. Bombat janë krijuar për të shkatërruar tanke dhe pajisje, si dhe trupa, duke goditur objektiva të shumtë në të njëjtën kohë.

Ato qëllohen me të njëjtat armë artilerie që SHBA dhe aleatët i kanë dhënë tashmë Ukrainës – si p.sh. obuset – dhe lloji i municionit thërrmues që SHBA planifikon të dërgojë bazohet në një predhë 155 mm tashmë në përdorim në fushën e betejës.

Në konfliktet e mëparshme, municionet thërrmuese kishin një shkallë të lartë dëmtimi, që do të thoshte se mijëra bomba më të vogla të pashpërthyera mbetën duke vrarë dhe gjymtuar njerëz dekada më vonë.

SHBA përdori për herë të fundit municionet thërrmuese në Irak në vitin 2003 dhe vendosi të mos vazhdojë t’i përdorë ato pasi konflikti u zhvendos në zona urbane më të dendura të populluara.

Të enjten, gjeneral brigade Pat Ryder tha se Departamenti i Mbrojtjes kishte “lloje të shumëfishta” municionesh dhe “ato që ne po shqyrtojmë t’i sigurojmë nuk do të përfshijnë variante më të vjetra me norma më të larta se 2.35 për qind”.

Pse po i dërgojnë tani?

Për më shumë se një vit, SHBA ka zbrazur rezervat e veta të municioneve artilerie 155 mm dhe ka dërguar më shumë se dy milionë copë në Ukrainë. Aleatët në mbarë botën siguruan qindra mijëra të tjerë.

Predha 155 mm mund të godasë objektivat 24 deri në 32 kilometra larg, duke i bërë ato një zgjedhje të mirë për trupat tokësore të Ukrainës që përpiqen të angazhojnë objektivat e armikut nga një distancë.

Forcat ukrainase lëshojnë mijëra predha në ditë duke luftuar rusët.

Yehor Cherniev, një anëtar i parlamentit ukrainas, u tha gazetarëve në një ngjarje të Fondit Gjerman Marshall në SHBA në fillim të këtij viti se Kievi ka të ngjarë të qëllojë 7,000 deri në 9,000 granata në ditë në luftime të intensifikuara kundërofensive. Sigurimi i një sasie të tillë municionesh vendos një tendosje të re të konsiderueshme mbi furnizimet amerikane dhe aleate.

Bomba thërrmuese është një opsion tërheqës sepse do të ndihmonte Ukrainën të shkatërronte më shumë objektiva me më pak raketa dhe për shkak se SHBA nuk i ka përdorur ato në një konflikt që nga viti 2003, ajo ka sasi të mëdha të tyre në stoqe, tha Ryan Brobst, një analist hulumtues Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracisë.

Një letër e marsit 2023 nga republikanët kryesorë në Dhomën e Përfaqësuesve dhe Senatit drejtuar administratës së Biden thoshte se SHBA mund të kishte deri në tre milionë municione thërrmuese në dispozicion për përdorim dhe i bëri thirrje Shtëpisë së Bardhë që të dërgonte municionet dhe të lehtësonte presionin mbi rezervat amerikane të luftës.

“Municionet thërrmuese janë më efektive se predhat individuale të artilerisë, sepse ato shkaktojnë dëme në një zonë më të gjerë”, tha Brobst.

“Kjo është e rëndësishme për Ukrainën pasi ajo përpiqet të pastrojë pozicionet e fortifikuara ruse.”

Përdorimi i rezervave amerikane të municioneve thërrmuese mund të zgjidhë problemin e mungesës së predhave të Ukrainës dhe të lehtësojë presionin mbi rezervat 155 mm në SHBA dhe gjetkë, tha Brobst.

A është përdorimi i tyre një krim lufte?

Vetë përdorimi i bombave thërrmuese nuk cenon ligjin ndërkombëtar, por përdorimi i tyre kundër civilëve mund të përbëjë shkelje. Si në çdo luftë, vendosja e një krimi lufte kërkon shqyrtimin nëse objektivi ishte legjitim dhe nëse ishin marrë masa paraprake për të shmangur viktimat civile.

“E drejta ndërkombëtare merret me të nëse është një sulm pa dallim ndaj civilëve”, tha zëvendësdrejtori i armëve i Human Rights Watch, Mark Hiznay për Associated Press.

Pra, nuk ka të bëjë domosdoshmërisht me armën, por me mënyrën e përdorimit të saj.

Më shumë se 120 vende i janë bashkuar Konventës për ndalimin e përdorimit të bombave thërrmuese, të cilat kanë rënë dakord të mos përdorin, prodhojnë, transferojnë ose ruajnë municione të tilla. SHBA, Rusia dhe Ukraina nuk e nënshkruan marrëveshjen.

Ku është përdorur?

Bombat thërrmuese janë vendosur në shumë konflikte të kohëve të fundit, duke përfshirë ato që përfshijnë forcat amerikane.

SHBA fillimisht i konsideroi bombat thërrmuese një pjesë integrale të arsenalit të saj gjatë pushtimit të Afganistanit që filloi në vitin 2001, sipas HRW. Grupi vlerësoi se koalicioni i udhëhequr nga SHBA hodhi më shumë se 1500 bomba thërrmuese në Afganistan gjatë tre viteve të para të konfliktit.

Deri në vitin 2019, Departamenti i Mbrojtjes duhej të ndalonte përdorimin e çdo municioni thërrmues me një shkallë municionesh të pashpërthyera më të mëdha se një përqind. Por administrata e Donald Trump e ndryshoi atë politikë, duke lejuar komandantët të miratojnë përdorimin e municioneve të tilla.

Trupat qeveritare siriane kanë përdorur shpesh municione thërrmuese – të furnizuara nga Rusia – kundër bastioneve të opozitës gjatë luftës civile në vend, duke goditur shpesh objektiva dhe infrastrukturë civile. Izraeli gjithashtu i përdori ato në zonat civile në Libanin jugor, përfshirë gjatë pushtimit të vitit 1982.

HRW dhe Kombet e Bashkuara kanë akuzuar Izraelin se ka gjuajtur deri në katër milionë municione thërrmuese në Liban gjatë luftës së tij njëmujore me Hezbollahun në vitin 2006. Kjo ka lënë municione të pashpërthyera që vazhdojnë të kërcënojnë civilët libanezë sot.

Koalicioni i udhëhequr nga Arabia Saudite në Jemen është kritikuar për përdorimin e bombave thërrmuese në një luftë me rebelët Houthi të mbështetur nga Irani që kanë shkatërruar vendin jugor arab.

Në vitin 2017, Jemeni ishte vendi i dytë më vdekjeprurës për municione thërrmuese pas Sirisë, sipas të dhënave të OKB-së. Fëmijët u vranë ose u gjymtuan shumë kohë pasi municioni kishte rënë fillimisht, duke e bërë të vështirë njohjen e numrit të vërtetë të këtyre sulmeve.

Në vitet 1980, rusët përdorën gjerësisht bomba thërrmuese gjatë pushtimit të tyre 10-vjeçar të Afganistanit. Si rezultat i një dekade lufte, fshati afgan mbetet një nga vendet më të minuara në botë.

Çfarë po ndodh në Ukrainë?

Forcat ruse kanë përdorur vazhdimisht bomba thërrmuese në Ukrainë, sipas udhëheqësve të qeverisë ukrainase, vëzhguesve dhe grupeve humanitare. Grupet e të drejtave të njeriut thanë se ato u përdorën gjithashtu nga Ukraina.

Gjatë ditëve të para të luftës, pati raste të përdorimit rus të bombave thërrmuese të cituara nga grupe të tilla si HRW, duke përfshirë një që ra pranë një kopshti parashkollor në qytetin verilindor të Oktirka-s.

Grupi i inteligjencës Bellingcat tha se studiuesit e tij gjetën municione thërrmuese në sulm, ndërsa dokumentuan gjithashtu sulme të shumta thërrmuese në Kharkiv, qyteti i dytë më i madh i Ukrainës.

Kohët e fundit, në mars, raketat ruse dhe dronët goditën një numër zonash urbane, duke përfshirë bombardimet e vazhdueshme në Bakhmut, në rajonin lindor të Donetskut. Në perëndim, bombardimet dhe sulmet me raketa goditën qytetin Kostiantynivka të kontrolluar nga ukrainas dhe gazetarët e AP në qytet panë të paktën katër persona të plagosur të dërguar në një spital lokal.

Policia tha se forcat ruse sulmuan qytetin me raketa S-300 dhe municione thërrmuese. /tesheshi.com/