Nga Memedali Jusufi
Një bisedë me akademikun e madh boshnjak Ferid Muhiq, padyshim nuk futet tek përjetimet e zakonshme të kësaj bote. Më i madh impresioni është kur atë e ndan dhe me të tjerë, siç është rasti i publikimit të kësaj bisede miqësore me të….
Në Ballkan janë gërshetuar e ndeshur civilizime e kultura të ndryshme. Si është perceptimi i juaj për Ballkanin?
Ballkani është një vend që nuk janë ndeshur civilizime të ndryshme, por që koekzistojnë civilizime të ndryshme që nga fillimi i historisë. Me të drejtë Ballkani është quajtur “Catena Mundi- halke” e botrave. I ashtuquajturi Civilizim Europerëndimor, filozofia, politika, demokracia, shkenca, matematika, arti, astronomia, logjika, drama, poezia, të gjitha këto kanë ardhur nga Ballkani.
Eshtë pikërisht Ballkani që përbën një fakt të pamohueshëm se Evropa nuk është mono-kulturore por kontinent multi-kulturor. Për shkak se është multi-kulturor, multi-religjioz dhe përbëhet nga shumë etni, Ballkani është rikujtimi më i madh i esencës së identitetit të pjesës së mbetur të Evropës, që rikonfirmon për të kaluarën europiane; si dhe është shembull, model i paradigmës së perspektivës europiane.
Eshtë e fundit kohë që të krijohen stereotipe negative për Ballkanin; dhe në vend të metaforës për tallje, Ballkani të promovohet si shembull i mirë për pjesën tjetër të Europës – nga Britania, Portugalia, Franca, Spanja dhe vendet skandinave, deri te Italia, Gjermania dhe shtetet e Europës Qendrore.
Sepse në Ballkan, shpirti autentik i identitetit i krijuar gjatë proçesit të koezistimit kulturor, religjioz dhe etnik, më së shumti ka koekzistuar dhe e ka mbërritur majën më të lartë të tolerancës dhe respektit reciprok. Përralla për Ballkanin si një vend i përleshjeve të përhershme, është ideologjikish një sajesë e fabrikuar, e krijuar gjatë këtyre njëqind viteve të fundit.
Cili është vlerësimi i juaj në lidhje me ndodhitë e fundit në nënqiellin tonë? Në fakt lexova këtyre ditëve se Shkupi 2014 është projekt i një sajese me simbole masonerike dhe që ka pretendim t`i lerë në hije të gjitha civilizimet e deritanishme – kështu shkruan të paktën javorja Fokus…
Analiza e gjurmëve arkitektonike dhe estetika që dominon në pjesën më të madhe të asaj që është ndërtuar, e arsyeton diagnozën e lartëpërmendur.
Cili është vlerësimi juaj për lirinë në kohë të globalizimit?
Asnjëherë gjatë gjithë historisë, nuk ka pasur më pak liri se sot, pikërisht në kohë të globalizimit; dhe kur është fjala për liri individuale, e po ashtu dhe për liri kolektive apo shtetërore.
Globalizimi paraqet një shembull të paparë të reduktimit të sovranitetit të të gjitha shteteve në botë, me çmimin e ekspansionit të sovranitetit të një shteti (dhe të shteteve mike të aferta), fakt i pamohueshëm ky për humbjen totale të mundësisë së privatësisë, kontrollit të lëvizjes, mundësisë të përndjekjes në çdo hap dhe të dëgjimit të çdo fjale, kontroll të kënaqësive, kontroll të mendimeve nëpërmjet represionit sistematik nga institucionet e mëdha mediatike, këto “shtëpi udhëheqëse televizive”, prej të cilave nuk ka shpëtim, gjë që ilustron mjaftueshëm humbjen e lirisë individuale.
Mendimi juaj mbi Civilizimin Osman në Ballkan, cili është?
Ajo që është më e pranueshme botërisht, në përgjithësi për efektet e Shtetit Osman në Ballkan (Osmanli Devlet), sipas përmbajtjes së vet, pa dyshim është në krye të megafalsifikimeve të historisë botërore.
Sepse bëhet fjalë për një falsifikim të shëmtuar. Mjafton të përmendim faktin se bullgarët, malazezët, grekët, maqedonët, serbët, e kanë ruajtur jo vetëm gjuhën e tyre, traditën, pronën shtetërore, pronat, por edhe objektet fetare: kishat, katedralet, sinagogat, që është rast i papreçedent në historinë botërore.
Bile edhe romët e kanë ruajtur gjuhën e vet vetëm në kufijtë e shtetit të dikurshëm osman. Nuk duhet të harrohet se pranimi i Islamit ishtë një akt pa përjashtim në kuadër të një vendimi individual të lirë.
Gjithashtu duhet pasur parasysh se kisha ortodokse e ka ruajtur selinë në Stamboll (Konstandinopojë), nga viti 1453 deri më sot, ka patur autonomi totale për të zgjidhur problemet e veta dhe ka qenë e liruar nga tatami, me ferman të Sulltanit Mehmet Fatihun.
Përkundrejt kësaj, të tri Amerikat: Veriore, e Mesme dhe Jugore, menjëherë pasi u pushtuan, kanë qenë totalisht të krishterizuara (më shpesh të katolizuara), ndërkohë që banorët e tyre kanë qenë të asimiluar, të denacionalizuar dhe kanë qenë të futur në geto, sikurse edhe në Australi, ndërkohë që nga kulturat e dikurshme të mëdha të Actekëve, Majave, Inkëve, Toltecëve, nuk ka mbetur asnjë gur, ose asnjë artefakt i ruajtur.
Nevoja për t`u shpërfaqur natyra e vërtetë e asaj bote, e asaj perandorie, pra e Trashëgimisë Osmane në Ballkan, është më e pakta heqja dorë nga gënjeshtra e madhe ideologjike për karakterin e sundimit të atij lloj shteti. Përvec vlerës shkencore dhe historike, kjo paraqet sot një prioritet, një urgjencë. Dhe unë nuk do ngurroja ta klasifikoja tek imperativët politikë.
Në fakt, pas abuzimeve masive, gjenocidit dhe urrejtjes që e karakterizuan Ballkanin këta njëqind vjet (veçanërisht ndaj popullsisë myslimane), fshihen inspirime dhe stimulime të tilla, që kanë për bazë pikërisht këtë pasqyrë të shtrembëruar mbi të kaluarën osmane.
Cilët janë miqtë e juaj më të afërt, si qëndroni me shqiptarët, sa i njihni ato të Kosovës apo të Shqipërisë?
Eh morr mik i dashur, a thua miqësia, dashuria, gëzimi dhe përkdhelja, konfidenca dhe besnikëria, ndonjëherë kanë përkatësi nacionale!?
Filozofi i madh gjerman, Shopenhauer, deklaroi se ndihet pjesëtar i atij “kombi” që ka për banorë njerëzit e ndershëm; dhe nuk pranoi ta konsiderojë veten si pjesëtar të kombit të të poshtërve.
Në mesin e “kombit” të të ndershmëve – nëse do përdor fjalën e Shopenhauerit – kam shumë miq të sinqertë në mesin e shqiptarëve, sikurse edhe në mesin e maqedonëve, edhe nga Kosova por edhe nga Shqipëria, të cilën më s`paku i njoh. Mbase është interesant për lexuesit që të potencoj se miqtë e parë të mij kur erdha në Shkup, ishin bashkëmoshatarët e mij, Ejupi dhe Skënderi, shqiptarë nga Kaçaniku.
Na thoni diçka në lidhje me raportin që ka njeriu me kafshët sidomos me qenin; ju pyes pasi ju keni një qen të Sharrit. Sa i përkushtoheni atij tashmë kur keni marrë dhe një post të lartë postin drejtues, atë të Kryetarit të Akademise së Shkencave dhe Arteve të Bosnjës? P kohë për njerëzit e afërt a keni?
Dashuria është më e larta dhe miqtë janë përgjegjsi e rëndësishme. Domethënë, dashuria për mikun është përgjegjësia kryesore e gjithsecilit që mund ta kuptojë këtë.
Sipas kësaj, po, kam kohë!
Kuptohet, se kam kohë për më të dashurit, duke përfshirë këtu dhe krijesën e jashtëzakonshme, qenin familjar, gjegjësishtë qenin.
Jo vetëm për qenin e Sharrit?
Qeni është e vetmja krijesë e cila i ka shpëtuar imperativit biologjik që të sakrifikohet vetëm për trashëgimtarët e vet. Nëna dhelpër është e gatshme të sakrifikohet për dhelprat e vogla, luani për luanët e vegjël, por edhe pula të sakrifikohet për zogjtë e saj. Por ky është imperativ biologjik.
Qeni është e vetmja krijesë që sakrifikohet për të tjera lloje dhe jo vetëm për llojin e vet. Nëna-Buçja, deri në vdekje i mbron të vegjlit e saj, por ajo me koston e jetës së vet, do ta mbrojë edhe njeriun, fëmijët, deri edhe pronën e mikut, njeriun!
Ky është një leksion i mirë etik për njeriun, zotninë e vërtetë të këtij planeti, i cili për shkak të egoizmit të vet, është i gatshëm ta shkatërrojë gjithë tokën. Ndarja e përgjegjsisë për të gjitha krijesat e gjalla, respektimin e njëri-tjetrit, mbrojtjen e të dobëtit nga violenca e më të fuqishmit, është kjo “porosia etike” që na e rikujton kjo krijesë fantastike si qeni!
Faktikisht, është e qartë se situata është kritike deri në skajshmëri, derisa ka ardhë koha që qeni t`i jap “leksione morale” njeriut!
Na flisni pak dhe për veprat e juaja…
Deri më tani, kam botuar 40 libra dhe rreth 1000 punime shkencore. Le të flasë për to historia më mirë.
Diçka që nuk u pyetëm dhe që doni ta evidentoni…
Për jetën e njeriut si krijesë shoqërore, si individ i papërsëritshëm, vlejnë dy gjëra: rrënjët dhe krahët.
Rrënjët do t`u mësojnë nga vini, ndërkohë krahët do t`u mundësojnë ta dini kush jeni ju! /tesheshi.com/
