Fillimi i mandatit të dytë të presidentit amerikan Donald Trump dhe kritikat e tij të ashpra ndaj liderëve evropianë, në radhë të parë lidhur me qëndrimin ndaj zgjidhjes paqësore të luftës në Ukrainë, kanw shkaktuar një krizë serioze në marrëdhëniet mes SHBA-së dhe Bashkimit Evropian.
Analistët politikë besojnë se aleanca transatlantike është në krizën e saj më të madhe në dekada. Disa paralajmërojnë se gjërat kanë shkuar shumë larg dhe se Evropa më në fund duhet të fillojë të punojë për ndërtimin e një rendi politik dhe ushtarak që nuk do të varet nga SHBA.
Linas Kojala, drejtor i Qendrës për Gjeopolitikë dhe Studime të Sigurisë në Vilnius, beson se nga njëra anë nuk ka alternativë reale ndaj garancive amerikane të sigurisë, dhe nga ana tjetër, vendet evropiane duhet të fillojnë ndërtimin e forcës reale ushtarake.
“Të thuash se marrëdhëniet transatlantike kanë dështuar do të ishte si të zbresësh nga një anije në mes të oqeanit pa asnjë anije tjetër në horizont. Kjo do të thotë se Evropa duhet të gëlltisë kritikat e administratës Trump dhe të bëjë gjithçka që është e mundur për të mbajtur marrëdhëniet të paprekura. Ka disa shenja që mund të mos shpërbëhet plotësisht, duke përfshirë garancitë nga presidenti amerikan Donald Trump se ai nuk ka ndërmend të tërheqë të gjitha trupat amerikane nga Evropa”, thotë Kojala.
Ai kujton se si, në vitin 1963, presidenti i atëhershëm i SHBA-së, John F. Kennedy, u bëri thirrje evropianëve që të merrnin përgjegjësi më të mëdha për mbrojtjen e tyre. I njëjti mesazh është përsëritur për dekada, por Evropa ka injoruar vazhdimisht paralajmërimet dhe nuk ka arritur të adresojë dobësitë e veta.
“Takimi i fundit urgjent i disa liderëve evropianë në Paris ishte një tjetër mundësi e humbur: më shumë biseda sesa veprime. Vendosja e trupave evropiane, edhe në numër të kufizuar dhe jashtë vijave të fushëbetejës në Ukrainë, është e nevojshme. E njëjta gjë vlen edhe për huamarrjen e përbashkët të BE-së në tregjet ndërkombëtare për të financuar shpejt rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes”.
Kojala konkludon se Evropa ka potencialin të jetë një fuqi e madhe gjeopolitike, por duhet ta dëshmojë këtë duke shprehur vetëbesim dhe duke dalë jashtë procesit të zakonshëm të vendimmarrjes.
Marrëdhëniet në një pikë thyerjeje
Jana Puglierin, kreu i zyrës së Berlinit dhe bashkëpunëtore e lartë e politikës në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, i tha së fundmi Carnegie Europe se marrëdhëniet transatlantike janë qartazi në një pikë kthese.
“Një projekt i ri transatlantik po shfaqet në të dy anët e Atlantikut, përtej institucioneve dhe aktorëve të vendosur. Në fjalimin e tij në Konferencën e Sigurisë në Mynih, (Zëvendëspresidenti i SHBA) JD Vance la të kuptohej se ai dhe administrata Trump përfaqësojnë ‘Perëndimin e vërtetë’ dhe se ata nuk po ecin në drejtimin e gabuar, por më tepër elitat liberale në Evropë dhe SHBA që kanë gërryer dhe shtrembëruar vlerat perëndimore në emër të vigjilantizmit dhe korrektësisë politike”.
Ajo shton se Vance dhe administrata Trump e përçmojnë BE-në, përpjekjet e saj për transformimin e gjelbër, rregullimin e saj të “fjalës së lirë” dhe “kulturën e saj të anulimit”.
“Kjo bashkon administratën Trump me shumë protagonistë të partive të ekstremit të djathtë në Evropë dhe krijon pika të reja kontakti. Sigurimi i kufijve kombëtarë ndërkohë që promovon ‘emigrimin’ dhe lufton ‘çmendurinë gjinore’ lidh parti të tilla si Alternativa për Gjermaninë (AfD), Ligji dhe Drejtësia (PiS) në Poloni dhe Fidesz në Hungari me Trumpizmin e Partisë Republikane. Ata gjithashtu ndajnë një përbuzje të përbashkët për elitat në pushtet dhe ‘shtetin e thellë’”, thotë Puglierin.
Evropianët duhet të përgatiten që administrata Trump t’i japë përparësi kontakteve me Giorgia Melonin ose Viktor Orban, duke rritur shanset që aktorë të tjerë të ngjashëm të vijnë në pushtet, tha ajo.
Kristi Raik, drejtore e Qendrës Ndërkombëtare për Mbrojtje dhe Siguri në Talin, thekson se Evropa, përveç Ukrainës, nuk është në paqe, por as në luftë. Aleanca transatlantike nuk është e gjallë, por as nuk ka vdekur. Shtetet e Bashkuara mbeten një aleat derisa në fakt të largohen nga Evropa, jo vetëm me fjalë por edhe me vepra. Është çështje kohe dhe Europa duhet të veprojë shpejt.
“Evropianët nuk duhet të habiten. Shtetet e Bashkuara kanë dashur të zvogëlojnë praninë e tyre në Evropë prej vitesh, për të mos përmendur kërkesën prej dekadash që evropianët të bëjnë më shumë për mbrojtjen e tyre. Ata që prej shumë vitesh bëjnë thirrje për autonomi strategjike evropiane duket se janë të justifikuar, por nëse Franca ishte aq e bindur se dinte drejtimin e duhur, pse nuk bëri më shumë për të forcuar BE-në?”, thekson Raik.
Ndalimi i agresionit rus
Autonomia e vërtetë nuk mund të ndërtohet vetëm me fjalë, shton Raik, Evropa ka nevojë për aftësi reale ushtarake dhe sigurisht vullnet politik, gjithashtu, për të ndaluar agresionin rus.
“Për tre vitet e fundit, Evropa është sjellë sikur të ishte në një ëndërr të keqe, duke pritur që të zgjohet dhe të kthehet në normalitet. Ajo nuk arriti të merrte fatin e saj në duart e saj. Nëse ajo nuk e bën tani, forca të tjera, më të forta dhe më të errëta mund të vendosin fatin e saj,” paralajmëron ajo.
Minna Ålander, një anëtare e Chatham House, kujton se në muajt para inaugurimit të Donald Trump, mediat evropiane ishin plot me artikuj dhe programe që spekulonin se cilën nga të gjitha politikat e propozuara do të zbatonte në të vërtetë Trump sapo të vinte në pushtet, dhe se Konferenca e Sigurisë së Mynihut e sqaroi këtë çështje në shumë mënyra.
“Është e qartë se qasja e administratës Trump ndaj aleatëve të saj evropianë është t’i antagonizojë ata sa më shumë që të jetë e mundur. Ishte një provokim i llogaritur posaçërisht për të ardhur në Mynih, nga të gjitha vendet, dhe për të kënaqur partitë e ekstremit të djathtë evropian. Guximi i Zv/Presidentit JD Vance që qorton Evropën për anulimin e zgjedhjeve rumune për shkak të ndërhyrjes ruse, ndërsa ai vetë përfaqëson presidentin amerikan që u përpoq me dhunë të përmbyste rezultatet e zgjedhjeve të 2021 dhe ende pretendon se zgjedhjet u vodhën, nuk ka kaluar pa u vënë re nga audienca evropiane”, thotë ai.
Ai arrin në përfundimin se, duke pasur parasysh se Trump duket se ka mbështetur qëndrimin negociator të Rusisë në marrëveshjen që ai dëshiron të ndërmjetësojë midis Kievit dhe Moskës, partneriteti i ri transatlantik nën Trump duket të jetë kryesisht një ofertë për partitë e ekstremit të djathtë me të njëjtin mendim në Evropë.
Ndarje më e madhe e ngarkesës
Nathalie Tocci, drejtore e Institutit të Çështjeve Ndërkombëtare me qendër në Romë (Istituto Affari Internazionali), thotë se ka qenë e dukshme prej disa kohësh se Shtetet e Bashkuara po humbasin interesin për sigurinë evropiane dhe po bëjnë thirrje për ndarje më të madhe të barrës.
“Në këtë kontekst, dhe kryesisht për shkak të kërcënimit në rritje nga Rusia, evropianët, veçanërisht ata në lindje të kontinentit, kanë shpenzuar më shumë për mbrojtjen në dekadën e fundit. Shpenzimet e mbrojtjes në Poloni dhe Baltik tani po i afrohen pesë për qind të PBB-së, që është dukshëm më e lartë se ajo e Shteteve të Bashkuara, në terma relativë.”
Megjithatë, shton Tocci, ajo që kemi mësuar gjatë ditëve të fundit është se evropianët duhet të hapin sytë ndaj realitetit të ashpër se Shtetet e Bashkuara të Donald Trump janë shumë të interesuara për Evropën, por në një mënyrë të rrezikshme.
“Uashingtoni tani ka një interes për të dobësuar dhe ndarë Evropën, ngjashëm me Rusinë. Synimi i tij duket të jetë minimi ose shkatërrimi i integrimit evropian. Mënyra më e mirë për ta arritur këtë është fuqizimi i së djathtës ekstreme evropiane. Europa do të duhet të bëjë edhe më shumë në mbrojtje nëse dëshiron të mbrohet kundër Rusisë pa, apo edhe me Shtetet e Bashkuara në sferën e saj.
Nëse SHBA synon të dobësojë Evropën, në vend që të përpiqet të kënaqë Trumpin duke blerë më shumë armë amerikane ose gaz natyror të lëngshëm, Evropa duhet të zvogëlojë varësinë e saj nga Shtetet e Bashkuara”. /tesheshi.com/
