Nga Memedali Jusufi
Sasho Ordanovski, është ndër ata analistë dhe intelektualë maqedonas që beson tek një shoqëri e shëndetshme mes të ndryshmëve, në etni e religjion, siç është vendi i tij, Maqedonia. Ka punuar dhe punon për këtë. Në intervistën e mëposhtme, ai e shpalos me pathos këtë vizion…
Ju një kohë të gjatë e drejtuat “Forum”-in, atë lloj OJQ-je që organizonte debate me temë ‘Kosovën’, me intelektualë të shquar nga Kosova. Nga kjo perspektivë kohore, si i vlerësoni temat që ishin tabu për kohën?
Në fillim të mijëvjecarit të tretë, në Maqedoni ende mbretëronte fryma anti-shqiptare, një atmosferë që trashëgonim nga ish-Jugosllavia , pra ka qenë e lidhur me shpërbërjen e përgjakshme të Jugosllavisë dhe krizën e vitit 2001. Takimet, ndërkombëtarisht të organizuara, kanë shkuar nëpër kanale shumë të komplikuara në mes politikanëve të Kosovës dhe Maqedonisë , ndërkohë në opinionin maqedonas përhapej gjithnjë e më tepër disponimi anti-kosovar.
Atë botë vlerësuam se nuk është mirë për situatën politike në Maqedoni, që të mbretëronte një atmosferë anti-kosovare, aq më tepër për raportet ndëretnike këtu në Maqedoni, dhe nisëm më një varg debatesh dhe takimesh në mes përfaqsuesve të Kosovës dhe Maqedonisë, të jetës politike dhe njerëzve të organizatave jo-qeveritare. Debatet ishin të vizituara masivisht nga përfaqsues të organizatave jo-qeveritare dhe përfaqsues të jetës publike në Maqedoni.
Ajo ndihmoi që të tejkalohet situata e tensionuar dhe e mospasjes së informacionit nga ana maqedonasve për aktorët kryesorë të Kosovës dhe qëndrimet e tyre të vërteta për çështjet regjionale dhe të brendshme, aspektin ekonomik dhe problemet e sigurisë më të cilat ballafaqohej Kosova.
Si i pranoi këto debate opinioni maqedonas në atë kohë, cfarë ndikimi kishin këto debate veçmas te shqiptarët dhe te maqedonasit?
Nga qarqet shoviniste maqedonase dhe nacionalistet e tërbuar, ishim të akuzuar si “lobistë kosovarë” dhe kinse me paratë e kosovarëve po punonim për kauzën e madhe shqiptare në Ballkan. Qarqet albanofobe dhe pro-serbe në Maqedoni, ende nuk mund ta harrojnë rolin pozitiv që e luajtëm në atë kohë: që ta normalizojmë shkallë – shkallë raportet maqedono-kosovare, po na thonin se jemi spiuna, tradhtarë etj. Budallalliqe! Se realisht, takimet dhe debatet që i organizoi “Forum”-i ishin efiçente, ndihmuan në qetësimin dhe stabilizimin e raporteve maqedono-kosovare dhe përfituan besim ndërkombëtar në mes aktorëve politikë të anës kosovare dhe maqedone.
Pas kësaj përvoje, ne iu pamë juve në një pozitë krejt tjetër. Ju ishit një kohë të konsiderueshme në krye të televizionit nacional ALSAT-M. Cilat janë përvojat e juaja nga ky medium?
E pranova me kënaqësi ofertën e mikut tim, tashmë i ndjeri Vehbi Velija, që ta drejtoja atë television. Në Alsat-M kalova gjithsejt 3-4 vite, kohë kur televizioni u ngrit si në aspekt të programit ashtu edhe në aspekt të profesionistëve dhe u bë një faktor me ndikim në tregun televiziv. Me ekipin e Alsat-M ishte kënaqësi të punoje, sidomos duke pas parasysh modelin dy gjuhësor të Alsat-M.
Njëkohësisht, ai televizion u drejtohej si publikut shqiptarë etnik, ashtu dhe atij maqedonas etnik në gjuhën e tyre amtare . Edhe vetë bëra me qindra emisione televizive si ‘Me shëndet qethja’, për çka edhe sot, disa vite pasi kanë përfunduar ato emisione, njerëzitë më takojnë rrugës me përshëndesin dhe më thonë “ ja ku është berberi” . Ndaj, në karierën time mbi 30-vjeçare profesionale, përvoja në Alsat-m është shumë e rëndësishme, si në aspekt menaxherial ashtu në atë gazetaresk.
Si i shikoni marrëdhëniet shqiptaro-maqedone, besoni në konceptin qytetarë për Maqedoninë?
Maqedonia nuk ka mundësi tjetër përvec konceptit ‘qytetarë të shtetit’, ku pjestarët e të gjitha etniteteve, religjioneve të ndryshme të trajtohen njësoj, të jenë të barabartë. Funksionimi normal i këtij koncepti në shoqëri nuk është i thjeshtë dhe i lehtë për t`u zbatuar, ndërkohë edhe kushton shumë. Më kryesorja është të ketë politikanë që t`i përkushtohen në mënyrë progresive, si nga pala shqiptare ashtu edhe nga pala maqedone, ku të kuptohet drejt interesi për një shtet të tillë ku koncepti qytetar është i nevojshëm, e jo aspekti religjios ose etnik të jenë primare në shtet.
Mendoj se proçesi ka ecur shumë larg, por edhe sfidat dhe armiqtë e këtij modeli nuk duhet të nënvlerësohen. Kuptohet, se në shtete ku individët janë të lumtur, nuk është e vështirë që të jenë të kënaqur edhe kolektivistët. Por, faktor i rëndësishëm në shoqëri për t`u zhvilluar një koncepti i tillë, janë edhe kushtet ekonomike dhe sociale, të cilat ka vitet që nuk janë edhe aq pozitive.
Duhet kuptuar drejt se qytetari i thjeshtë shqiptar dhe maqedon, është njeri punëtor. Ai di ta vlerësojë qëllimin e mirë dhe ndershmërinë e tjetrit. Unë për shembull asnjëherë nuk kam ndërtuar raporte ndryshe me shqiptarët, ndryshe me maqedonasit. Ke njerëz të ndershëm ose të pandershëm, të mirë, të hapur, ose të tërhequr. Nuk ka dallim çfarë përkatësie etnike ka njeriu, dhe kur të shihen gjërat në këtë prizëm kjo të bën optimist se Maqedonia ka të ardhme.
Unë e kam fituar leksionin duke shëtitur nëpër botë. Kulturat janë të ndryshme dhe sjelljet e njerëzve janë të ndryshme. Ato duhet të shikohen nga prizmi i sistemit të tyre të vlerave, por në fund njerëzitë janë njerëz, e dallimet veç sa i pasurojnë përvojat.
Na flisni pak për përvojat tuaja rreth rajonit?
Shumë vite lëviz nëpër Ballkan, kam miq shumë të mirë në të gjitha shtetet që na rrethojnë. Në Shqipëri kam shkuar qysh në fillim të viteve të `90, kur shteti hapej drejt botës dhe kur dilte nga izolimi i Enver Hoxhës. Në Kosovë shkoj shumë shpesh.
Jam i hapur për përvoja të reja. Gjithashtu, kam miq dhe në shtetët tjera fqinje. Kam përshtypje se shqiptarët e Kosovës dhe të Shqipërisë, për shkak historisë së ndryshme, kanë kulturë pak të ndryshme. Ndonjëherë të duket sikur takon njerëz të etnikumi të ndryshëm, e jo se i takojnë një kombi. Por kjo vetëm sa i pasuron njohjet e mia dhe i bën takimet të jenë çdo herë interesante.
Si e shihni perspektivën e Maqedonisë?
Perspektiva e Maqedonisë është padyshim në Bashkimin Evropian. Rruga deri atje është shumë e gjatë. Në këtë fazë historike, nëse nuk paraqitet ndonjë ndryshim radikal me përmasa botërore, ka përfunduar rrëfimi për ndryshimin e kufijve, që do të thotë se shqiptarëve dhe maqedonasve në Maqedoni nuk u mbetet gjë tjetër, veç asaj që bashkarish të mundohen se si vendin ta bëjnë të dinjitetshëm për të jetuar.
Mendoj se në këtë drejtim një rol të madhë do të duhet të luajnë intelektualët e dy palëve. Duhet të jenë faktorë që në shoqëri ta shohin çdo herë interesin publik, më shumë se sa e parashohin axhendat e politikanëve. Intelektualët janë ata që publikisht duhet të përpiqen pa kompromis për të mirën e të gjithve, pa përjashtime etnike, religjioze ose përkatësie tjetër. /tesheshi.com/
