Në Islandën verilindore, një grup studiuesish ndërkombëtarë po përgatiten të shpojnë dy kilometra në zemër të vullkanit. Qëllimi i këtij projekti “Gilvern” është ndërtimi i observatorit të parë nëntokësor të magmës në botë.
Projekti prej 100 milionë dollarësh filloi në vitin 2014 dhe shpimi i parë është planifikuar të fillojë në vitin 2024. Ai përfshin shkencëtarë dhe inxhinierë nga 38 institute kërkimore dhe kompani nga 11 vende, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, Mbretërinë e Bashkuar dhe Francën.
Synimi i tyre është të shpojnë një vrimë në dhomën magmatike në vullkan.
Në ndryshim nga llava që shpërthen në sipërfaqe, magma, materiali shkëmbor i shkrirë nën sipërfaqen e Tokës, është ende një mister për shkencëtarët.
Observatori Krafla do të jetë i pari i këtij lloji në botë, tha Paolo Pappale, një vullkanolog nga Instituti Kombëtar i Gjeofizikës dhe Vullkanologjisë INGV i Italisë.
“Ne kurrë nuk kemi studiuar magmën nëntokësore, përveç rasteve kur aksidentalisht përplasemi me të gjatë shpimit” në vullkanet në Hawaii, Kenia dhe në vetë Krafla në vitin 2009“, shtoi Pappale.
Shkencëtarët shpresojnë që projekti të bëjë hapa të mëdhenj në shfrytëzimin e energjisë gjeotermale dhe të thellojë njohuritë rreth parashikimit të shpërthimeve dhe rreziqeve vullkanike.
Është thelbësore të dihet se ku ndodhet magma në mënyrë që të jemi gati për shpërthimin, tha Pappale. “Pa të, ne jemi pothuajse të verbër,” shtoi ai.
Nuk është aq e thellë
Ashtu si shumë përparime shkencore, observatori i magmës është rezultat i një zbulimi të papritur.
Kur inxhinierët po punonin për zgjerimin e termocentralit gjeotermik Krafla në vitin 2009, u shpua aksidentalisht një xhep magmatik në një thellësi prej 2.1 kilometrash.
Nga pusi doli tym dhe rrodhi pak lavë, duke dëmtuar pajisjet e shpimit. Megjithatë, nuk pati asnjë shpërthim dhe as persona të lënduar.
Vullkanologët më pas kuptuan se ishin brenda mundësive të një dhome magmatike, e cila sipas tyre përmban rreth 500 milionë metra kub magmë.
Shkencëtarët u mahnitën kur gjetën magmë kaq të cekët. Ata prisnin që të duhej të shponin të paktën në një thellësi prej 4.5 kilometrash përpara se të arrinin atë.
Studimet e mëvonshme kanë treguar se magma e zbuluar ka veti të ngjashme me atë të shpërthimit të Kraflës në 1724, që do të thotë se është të paktën 300 vjeçe.
“Ky zbulim mund të nënkuptojë potencialisht një përmirësim të madh në aftësinë tonë për të kuptuar shumë gjëra të ndryshme – nga origjina e kontinenteve te dinamika e vullkaneve dhe sistemeve gjeotermale,” tha Pappale me entuziazëm.
Është si të therni një elefant me gjilpërë
Zbulimi aksidental i magmës ishte gjithashtu i dobishëm për Landsvirkjun, një kompani energjetike islandeze që operon termocentralin atje.
Kur është aq afër magmës së lëngshme, shkëmbi arrin temperatura të tilla ekstreme, saqë lëngjet bëhen “superkritike”, pra janë në gjendje agregate ndërmjet të lëngshmes dhe të gazit.
Energjia e prodhuar atje është pesë deri në 10 herë më e fuqishme se ajo e prodhuar në puset konvencionale për termocentralet gjeotermale.
Temperatura e avullit që shpërtheu në sipërfaqe gjatë incidentit të vitit 2009 ishte 450 gradë Celsius, temperatura më e lartë e regjistruar e avullit vullkanik.
Dy puse të tilla “superkritike” do të mjaftonin për të prodhuar 60 megavat energji elektrike, sa është sasia për të cilën një termocentrali ekzistues gjeotermik ka nevojë për 18 puse.
Prandaj Landsvirkjun shpreson që ky projekt ndërkombëtar “do të çojë në teknologji të reja në mënyrë që të mund të shpojmë më thellë dhe të përdorim energji që nuk ka qenë e mundur deri më tani,” tha Vordis Eiriksdottir, kreu i departamentit të operacioneve gjeotermale dhe menaxhimit të burimeve të kompanisë.
Shpimi në një mjedis kaq ekstrem është teknikisht i kërkuar. Pajisja duhet të jetë rezistente ndaj korrozionit të krijuar nga avulli jashtëzakonisht i nxehtë.
Mundësia që sipërmarrja mund të shkaktojë një shpërthim vullkanik është diçka për t’u shqetësuar, natyrisht, thotë John Eichelberger, një gjeofizikan në Universitetin e Alaskës dhe një nga iniciatorët e projektit Krafla. “Por është si të therni një elefant me gjilpërë”, shtoi ai.
“Magma është zbuluar në një duzinë puse në tre vende të ndryshme anembanë botës dhe asgjë e keqe nuk ka ndodhur,” tha Eichelberger. /tesheshi.com/
