Rreth 5000 njerëz u zhdukën pas mureve të saj. Shumë nuk u panë më kurrë.
Tani Shkolla e Mekanikës e Marinës Argjentinase (ESMA), një shkollë ushtarake e kthyer në burg sekret, është shpallur një sit i Trashëgimisë Botërore të Kombeve të Bashkuara në një përpjekje për të ruajtur historinë e saj të tmerrshme.
“Shkolla Detare e Mekanikës përcolli aspektet më të këqija absolute të terrorizmit të sponsorizuar nga shteti,” i tha Presidenti Alberto Fernández Organizatës së Arsimit, Shkencës dhe Kulturës të OKB-së (UNESCO) në një mesazh video të martën.
Ai falënderoi UNESCO-n për shpalljen e ESMA-s një vend trashëgimie. “Kujtimi duhet mbajtur gjallë,” tha Fernández, duke iu referuar “tmerreve” të përjetuara në ish-shkollën.
Mijëra të vdekur dhe të zhdukur
Në vitin 1976, një grup ushtarak rrëzoi Presidentin Isabel Perón, duke filluar një periudhë diktature që zgjati deri në vitin 1983.
Abuzime të gjera të të drejtave të njeriut ndodhën nën udhëheqjen e tij, ndërsa udhëheqësit ushtarakë u përpoqën të zhduknin mospajtimin, aktivizmin dhe pikëpamjet politike të krahut të majtë.
Rreth 30,000 njerëz besohet se kanë humbur jetën dhe fati i shumë prej tyre ende nuk dihet. Ata thjesht u zhdukën në paraburgim ushtarak dhe nuk u morën vesh më.
Deri në 340 qendra paraburgimi u ngritën në të gjithë vendin. ESMA, megjithatë, ishte një nga më të hershmet, me të burgosur të transferuar atje në ditët e para të grushtit të shtetit.
Ai u bë gjithashtu një nga objektet më të mëdha të tilla në Argjentinë. E vendosur në kryeqytetin Buenos Aires, qendra e paraburgimit e ktheu shkollën në një vend torture. Vetëm rreth 200 të burgosur mbijetuan.
Madje, ESMA kishte edhe një maternitet, ku të paraburgosurat shtatzëna shihnin se u merreshin fëmijët sapo lindnin. Këta fëmijë shpesh birësoheshin në familje që ishin në anën e diktaturës.
Krerët ushtarakë bënë përpjekje të mëdha për të mbuluar krimet e ndodhura në ESMA, si gjatë diktaturës ashtu edhe pas saj.
Për shembull, kur vëzhguesit ndërkombëtarë arritën në vitin 1979 për të hetuar pretendimet për të drejtat e njeriut, punëtorët e ESMA-s hoqën shkallët që të çonin në bodrum, ku ndodhnin shumica e torturave. Ata madje ndërtuan një mur për të mbuluar shkallët.
Dekada më vonë, në vitin 2007, ESMA do të riimagjinohet si një vend kujtimi, duke u rihapur për publikun për të treguar historinë e shkeljeve të të drejtave të njeriut që ndodhën atje.
Vetëm këtë vit, muzeu ESMA bleu një aeroplan që përdorej për të vrarë të burgosurit e mbajtur atje, në një praktikë të quajtur “fluturime vdekjeje”. Të burgosurit drogoheshin dhe hidheshin, shpesh të gjallë, në det në mes të fluturimit si një formë ekzekutimi.
Organizatorët e muzeut shpresojnë se avioni dhe ekspozita të ngjashme do të ndihmojnë brezat e ardhshëm të kujtojnë tragjedinë që ndodhi në ESMA dhe të theksojnë rëndësinë e demokracisë.
UNESCO aktualisht po mban sesionin e saj të 45-të të zgjeruar në Riad të Arabisë Saudite, ku po shton më shumë vende në Listën e Trashëgimisë Botërore. Tuma ceremoniale dhe varrime vendase në Ohio, Shtetet e Bashkuara, ishin ndër shtesat e reja të njoftuara të martën.
Por përfshirja e ESMA-s në Listën e Trashëgimisë Botërore nënvizon rëndësinë e saj në një kohë kur disa politikanë të profilit të lartë në Argjentinë janë akuzuar për mohimin e brutalitetit të diktaturës ushtarake.
Një mesazh për kundërshtuesit
Victoria Villarruel, kandidatja për nënpresidente e kandidatit kryesor presidencial Javier Miley, është një nga politikanet e kritikuar për minimizimin e dhunës në atë kohë.
Milei, një populist i krahut të djathtë, doli si favorit në zgjedhjet paraprake të gushtit, duke mposhtur kandidatët e establishmentit.
Sekretari i Argjentinës për të Drejtat e Njeriut Horacio Pietragalla Corti tha se vendimi i UNESCO-s shërben si një qortim për ata që duan të shpërfillin shkeljet e të drejtave të njeriut që kanë ndodhur në vende si ESMA.
“Kjo njohje ndërkombëtare përfaqëson një përgjigje të fortë ndaj atyre që mohojnë ose kërkojnë të minimizojnë terrorizmin shtetëror dhe krimet e diktaturës së fundit civilo-ushtarake,” tha Corti. /tesheshi.com/
