Krisja: ç’po ndodh mes SHBA-së dhe Izraelit?

The New York Times botoi një artikull analitik të gazetarit Thomas Friedman që trajton marrëdhëniet e tensionuara mes qeverisë së kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu dhe administratës amerikane.

Friedman tërhoqi vëmendjen për tensionin midis Tel Avivit dhe Uashingtonit duke iu përgjigjur tre pyetjeve të ndërlidhura që përmbledhin shkaqet e krizës dhe manifestimet më të spikatura të saj.

Këto tre pyetje janë: Pse qeveria izraelite po përpiqet të mposht Gjykatën e Lartë të vendit? Pse presidenti amerikan Joe Biden tha gjatë një interviste me CNN se qeveria e Netanyahut është qeveria më ekstreme izraelite ndonjëherë? Pse ambasadori amerikan në Izrael tha se Amerika po punon për të parandaluar “daljen nga shinat” e Izraelit?

Përgjigja e shkurtër për tre pyetjet sipas Friedman, është se administrata Biden beson se qeveria izraelite e ekstremit të djathtë, e udhëhequr nga Benjamin Netanyahu, po angazhohet në sjellje ekstremiste të paprecedentë – nën maskën e reformës gjyqësore – që minon interesat e përbashkëta dhe vlerat mes SHBA-së dhe Izraelit dhe ndryshon perceptimin e përbashkët të të dy palëve, i cili ka një rëndësi të veçantë për statusin e Bregut Perëndimor, si një faktor që mezi mbante shpresat për paqen atje.

Dhe lufta civile vetëm për të qëndruar në pushtet

Situata të shumta pasqyrojnë tensionin mes SHBA-së dhe qeverisë izraelite të udhëhequr nga ekstremistët hebrenj, siç është përgjigja e një anëtari të qeverisë Netanyahu ndaj deklaratës së Biden për ekstremizmin e lartpërmendur të qeverisë izraelite, konkretisht ministrit të Sigurisë Kombëtare Itamar Ben-Gvir, i cili tha se Biden duhet të kuptojë se “Izraeli nuk është më një yll tjetër në flamurin amerikan”.

Sipas artikullit, diplomatët amerikanë që kanë të bëjnë me Netanyahun, kryeministrin më jetëgjatë të Izraelit, i cili ka talent politik dhe inteligjencë të madhe, janë të shokuar dhe e kanë të vështirë të besojnë se ai ka lejuar që Ben-Gvir ta udhëheqë atë dhe se është i gatshëm të rrezikojë marrëdhëniet e Izraelit me Amerikën dhe investitorët globalë.

Gjithashtu se ai është i gatshëm të ekspozojë Izraelin ndaj rrezikut të luftës civile vetëm për të qëndruar në pushtet me një grup ultranacionalistësh.

Friedman shpjegon se prishja e raporteve midis SHBA dhe Izraelit filloi kur koalicioni qeverisës i udhëhequr nga Netanyahu filloi të ndryshojë ekuilibrin e vendosur prej kohësh të pushtetit midis qeverisë dhe Gjykatës së Lartë, e cila përfaqëson të vetmin organ të pavarur për të kontrolluar politikën dhe pushtetin.

Kolonët hebrenj duan që Gjykata e Lartë të “largohet nga rruga”, në mënyrë që të mund të krijojnë vendbanime në të gjithë Bregun Perëndimor dhe të konfiskojnë lehtësisht tokën palestineze.

Nga ana tjetër, ekstremistët hebrenj duan të neutralizojnë rolin e Gjykatës së Lartë në mënyrë që askush të mos mund t’i detyrojë fëmijët e tyre të shërbejnë në ushtrinë izraelite dhe të detyrojnë shkollat ​​e tyre të mësojnë anglisht, matematikë, shkencë dhe vlera demokratike.

Më shumë se 7000 njësi të reja banimi

Sa i përket Netanyahut, ai po përpiqet të neutralizojë rolin e gjyqësorit në mënyrë që të mund të emërojë kë të dojë nga politikanët në poste të rëndësishme, sipas Friedman.

Qeveria e Netanyahut filloi të prezantojë një projekt-ligj në Knesset këtë javë që do të pengonte gjyqësorin e Izraelit të përdorte parimin e vendosur prej kohësh të arsyeshmërisë në ligjin izraelit, i cili i jep Gjykatës së Lartë të drejtën të rishikojë dhe të rrëzojë vendimet që i konsideron të pamatura ose joetike të marra nga kabineti, ministra të qeverisë dhe disa zyrtarë të tjerë të zgjedhur.

Friedman beson se një nga interesat më të rëndësishme të përbashkëta amerikano-izraelite ishte perceptimi i përbashkët se pushtimi i Bregut Perëndimor nga Izraeli është i përkohshëm dhe se një zgjidhje me dy shtete do të arrihet një ditë.

Në këtë mënyrë, Uashingtoni nuk duhet të shqetësohet për më shumë se 500,000 kolonë izraelitë në Bregun Perëndimor, ku jetojnë 2.9 milionë palestinezë.

Kur të dyja palët të arrijnë një marrëveshje për dy shtete, disa do të largohen dhe të tjerët do të qëndrojnë.

Për shkak të këtij perceptimi të përbashkët, SHBA-ja ka qenë gjithmonë në anën e Izraelit dhe e ka mbrojtur Izraelin në Kombet e Bashkuara dhe para Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) në Hagë kundër miratimit të rezolutave dhe vendimeve të ndryshme që deklaronin se nuk e pushtojnë Bregun Perëndimor përkohësisht, por që është i përhershëm.

Tani, thotë Friedman, kjo qeveri izraelite po bën gjithçka që mundet për të shkatërruar atë perceptim, i cili i ka lejuar Izraelit të blejë kohë.

Që nga marrja e detyrës në dhjetor 2022, Netanyahu ka miratuar më shumë se 7,000 njësi të reja banimi, shumica e tyre thellë brenda Bregut Perëndimor.

Një pyetje e marrëdhënies bëhet e pashmangshme

Qeveria e Netanyahut ndryshoi gjithashtu ligjin për të lejuar kolonët e paligjshëm të kthehen në katër vendbanime nga të cilat ishin dëbuar nga ushtria izraelite.

Kjo theu premtimin e Izraelit ndaj ish-presidentit të SHBA-së, Xhorxh W. Bush, për të mos e bërë këtë.

Minimi i vazhdueshëm nga Netanyahu i këtij perceptimi të përbashkët në lidhje me Bregun Perëndimor dhe zgjidhjen me dy shtete është tani një problem real për interesat e tjera të përbashkëta amerikane dhe izraelite, pasi kërcënon stabilitetin e Jordanisë dhe detyron vendet arabe që nënshkruan të ashtuquajturën Marrëveshje të Abrahamit me Izraelin për të bërë një hap prapa.

Friedman tha se presidenti izraelit Isaac Herzog do të vizitojë Uashingtonin javën e ardhshme dhe do të takohet me presidentin amerikan, gjë që është mënyra e Bidenit për të tërhequr vëmendjen për faktin se problemi nuk është me popullin izraelit, por me qeverinë ekstremiste të Netanyahut.

Friedman arrin në përfundimin se nuk ka dyshim se Biden do t’i përcjellë mesazhin presidentit izraelit se kur të zgjerohet hendeku midis interesave dhe vlerave të qeverisë amerikane dhe izraelite, një rishikim i marrëdhënieve mes dy vendeve bëhet i pashmangshëm. /tesheshi.com/