Nga Musa Mustafa
“Duhet ta vizitosh Muzeun e Kristaleve në Stan Tërg, këtë perlë të veqantë të Kosovës e botës e të kuptosh më qartë se pse anë zhvilluar gjithë këto luftara në Kosovë” , kështu ka shkruar në Librin e kujtimeve një vizitor i Muzeut të Kristaleve të Trepçës.
“Nëse njeriu viziton një herë Muzeun e Kristaleve të Kosovës “Trepça”, në Stan Tërg, shumë lehtë do ta ketë të kuptojë se çfarë pasurie nëntokësore ka Kosova, pse ndërmarrja Trepça ka gjithë këto probleme dhe pse Serbia dhe vendet e tjera dëshirojnë ta kenë Kosovën dhe Trepçën” ka thënë ing. i xehetarisë, Sami Latifi.
Në një luginë në mes të maleve të Pretenit dhe atyre të Kutllovcit, bri rrugës që të shpien për në malet piktoreske të Shalës së Bajgorës, rreth 10 km në veri-lindje nga Mitrovica, gjendet miniera Trepça në Stan Tërg, nga më mëdha në botë për nxjerrje të metaleve të plumbit e zinkut, arit e argjendit.
Në oborrin e kësaj miniere që është krenaria e Kosovës dhe Shalës së Bajgorës, gjendet edhe një perlë tjetër pra, Muzeun i Kristaleve të Kosovës “Trepça”.
“Në muze kemi të ekspozuara mbi 1900 eksponate kristalore, ku mbi 90 përqind janë kristale që kanë ardhur nga miniera e Trepçës në Stan Tërg, ndërsa që të tjerët vijnë nga minierat tjera të Kosovës si dhe nga mbarë bota”, ka thënë për portalin tesheshi.com Ibrahim Musa, ciceron i Muzeut.
“Nga minierat e Trepçës kemi mbi 65 lloj të kristal-mineraleve, e që kryesisht përbëhen nga galeniti, sfaleriti, piriti, pirotina, kuarci, kalciti etj”, sqaron më tej ciceroni kur flet për përbërjen kimike të tyre.
“Përveç këtyre, shton ai, ka dhe kristal-minerale shumë të çmuara dhe të rralla si janë vivianiti dhe lludllomiti. Kemi një kristal të veçantë të galenitit që është në formë të pjatës e që për vizitorët është shumë interesant dhe quhet si kristali i Nju Jorkut, pasi që ka formë e qytetit të njohur amerikan përbrenda pjatës”.
“Nuk mundem me i nda kristalet që janë të ekspozuar këtu për nga bukuria sepse çdo njëri ka atë bukurinë e tij të vetë hyjnore si i përket pamjes estetike, është shumë e vështirë që me fjalë të përshkruhet një bukuri e tillë e kristaleve që janë këtu”, thotë sakaq Shapi Blakqori nga stafi i muzeut.
Drejtuesit e muzeut sqarojnë se që nga viti 2012, Muzeu i Kristaleve që deri atëherë ka qenë në pronësi të minierës Trepça, me vendim të qeverisë së Kosovës ka kaluar nënë menaxhimin e Ministrisë së Zhvillimit Ekonomik, për arsye se nëse miniera vjen deri tek privatizimi, muzeu, pra eksponatet, munden të trajtohet jo mirë, pra të keqpërdoren apo shiten.
Iniciativa për themelimin e Muzeut të Kristaleve ka ardhur nga një grup minatorësh entuziastë, aty nga viti 1960, të cilët në atë kohë kanë bërë grumbullimin një numri të caktuar të kristaleve.
Më pas, në vitin 1964 u bë e mundur hapja e këtij muzeu.
Por drejtori i muzeut, Rasim Veseli, thotë se fatkeqësisht, të gjitha të dhënat rreth iniciativës së minatorëve për themelimit e tij, vetë muzeu tani nuk i ka më, pasi gjatë luftës ato janë marrë nga ish-punëtorët serbë dhe janë dërguar diku në Serbi.
Gjithashtu, në muze mungon edhe një kristal i vivianitit, që ka qenë shumë i bukur e që ka një vlerë financiare shumë të madhe, por që besohet se është marr nga serbët dhe nuk dihet asgjë për aftin e tij, ka sqaruar Veseli.
Dhe sipas tij, janë për tu falenderuar banorët e <em>Stan Tërgut</em>, të cilët pas përfundimit të luftës kanë parandaluar vjedhjen e të gjitha eksponateve nga ana e serbëve, të cilët kishin kanë ardhur aty së bashku me pjesëtarë të KFOR-it, për ti tërhequr e për t`i dërguar në veri të Kosovës apo në Serbi.
Megjithatë, thuhet se shumë eksponate kristalore të Trepçës janë vjedhur nga serbet duke u shpërndarë në tërë botën e paraqitur kristale të Serbisë.
“Kemi 70 lloje të kristaleve që janë të ekspozuara në Muzeun e Natyrës në Beograd, pastaj kemi në Kroaci e Slloveni, por ka edhe në vende të ndryshme të botës ku kristalet e Trepçës, pra të Kosovës, paraqiten si kristale të Serbisë”, thotë drejtori Veseli.
Por ai bën me dije se administrata e muzeut, në bashkëpunim me institucionet qendrore, do të ndërmarrë një nismë që këto kristale të kthehen në vendin e tyre të origjinës si dhe kërkojë nga muzetë e ndryshme të botës që këto kristale të emërohen me vendin e nxjerrjes dhe shtetin nga ato vijnë.
Muzeu i Kristaleve më së shumti vizitohet nga persona të huaj dhe shumë pak nga vendasit me përjashtim të shkollave të cilat organizohen.
“Kemi vizitorë të rangjeve të ndryshme, vizitorët më të shpeshtë janë qytetarë të huaj e sidomos ata që janë duke punuar dhe vepruar në Kosovë”, ka thënë Veseli dhe ka shtuar se vizitorët vendas janë shumë të pakët me përjashtim të shkollave që vijnë të organizuar e sidomos të atyre të Mitrovicës si dhe të atudentëve të Universitetit Isa Boletini të drejtimeve të minierave.
“Do të bëjmë përpjekje që kjo të ndryshojë duke hapur web-faqen e muzeut si dhe duke bërë një marketing në media, pasi shumë njerëz as që janë në dijeni se ky muze ekziston”, ka thënë Veseli. /tesheshi.com/
