Jemi mësuar të flasim për diskriminimin racor, etnik, apo politik, por një diskriminim tjetër i cili po kalon në heshtje është ai ndaj personave me aftësi të kufizuara intelektuale; ndryshe, njerëzit me sindromin Down.
I vërejmë lehtë ata, për shkak të disa ceneve fizike: muskuj të dobët, shtatshkurtër, me sy të ngecur, ndërsa kanë edhe zhvillim mendor më të ngadalshëm.
Në një shoqëri të zhvilluar, kjo nuk është pengesë që ata të jenë pjesë e barabartë e saj, sepse bashkëjetesa me persona pa pengesa intelektuale jua zhvillon potencialet, por tek ne fatkeqësisht, këta persona ballafaqohen me braktisje nga shoqëria, sistem arsimor që i trajton ndryshe nga fëmijët tjerë, ndërsa vuajnë edhe nga diagnostifikimi i gabueshëm i gjendjes shëndetësore.
Psikologjia
“Studimet e shumta nëpër botë dëshmojnë se ndërhyrjet e hershme tek fëmijët me sindromën Down, japin rezultate produktive”, komenton Gentiana Mehmeti, psikologe klinike. Ajo shton se varësisht nga nevojat specifike individuale, fëmijët që kanë marrë trajtimin e duhur nga prindërit dhe institucionet, kanë raportuar ngritje të nivelit të tyre të inteligjencës.
“Janë të njohur personalitetet të cilët krahas sindromës Down, kanë pasur suksese të shumta në lëminë e aktrimit, këndimit, shkrimit, sportit etj. I tillë është aktori amerikan Kris Bruk, aktori spanjoll Pabllo Pineda, i cili njëherit ishte edhe personi i parë në Europë që mbaroi studimet universitare – janë vetëm disa nga shembujt e paktë të sukseseve të shumta të personave me indromën Down–thotë Mehmeti.
Sistemi Arsimor
Në Maqedoni, këta persona e kanë të pamundur përfshihen në proçesin arsimor fillestar, ndërsa për atë universitar as që diskutohet. Në pjesën dërmuese të shkollave, respektivisht në 83 përqind, nuk ka as një defektolog të vetëm, gjë e cila i detyron prindërit që t`i regjistrojnë fëmijët në shkolla speciale, një karantinë e llojit të veçantë, përkundër mundësisë ligjore që kanë, për t`i dërguar në shkolla të rregullta.
I tillë është rasti me Azemin e vogël, babai i të cilit Abdullah Azemi, rrëfen se djali i tij që nga mosha 2-vjeçare, është trajtuar nga ekspertë në qendra rehabilitimi dhe komunikimi, por ata e kanë rekomanduar se Azemi do ecën më mirë në një nga shkollat speciale ku do të rrethohet me kuadër profesional.
Kohë më parë, Ministria e Arsimit dhe Shkencës planifikonte që problemin e defektologëve ta zgjidh përmes komunave, të cilat do të angazhonin të ashtuquajtur “defektologë mobil”, pra që do të lëviznin nga shkolla në shkollë, varësisht nevojave në komunat përkatëse, mirëpo analiza e OJQ “Hapni dritaret” doli me konkluzionin se asnjë shkollë e anketuar nuk ka raportuar që të jetë vizituar nga ndonjë i ashtuquajtur defektolog mobil.
Inisiativat private
Në mungesë të përkujdesjes institucionale, prindërit e fëmijëve me sindromin Down zgjidhjen e kanë gjetur në inisiativa qytetare, siç është rasti me ‘Down Syndrom Centre’ që funksionon në Shkup, që është themular nga një nënë që ka vajzën me këtë sindrom.
“Aktivitetet janë të shumta” – shprehet për portalin tesheshi.com, kryetarja Ida Manton – e cila potencon faktin se kjo kategori e njerëzve, ka prirje për art, siç është vizatimi, artizanatet, por vetëm nevojitet përkushtim dhe punë, thotë ajo, duke shprehur një shqetësim të madh.
“Aktivitetet tona i vijonë përafërsisht 20 persona, sepse fatkeqësisht, të kesh fëmijë me pengesa intelektuale, për mentalitetin ballkanik është diçka e turpshme. Te ne, janë të pakta familjet që i ekspozojnë fëmijët me pengesa në zhvillim”-thotë Manton.
Fenomenin e fshehjes së fëmijëve me pengesa intelektuale e komenton Dr. Ali Pajaziti, sociolog. Ai thotë se shpeshherë në këso rastesh, handikapin e fëmijës së vet familjet e kalojnë tek vetja dhe ndjehen të handikapuar.
“Ata nuk ndjehen komodë kur pranë tyre kanë njerëz të tjerë, sepse bëjnë komparacion me fëmijët e tjerë “normalë”, pa nevoja të veçanta dhe kapen nga psikoza e vlerës së ulët. Bindja religjioze se është sprovë hyjnore e përmirëson trajtimin ndaj fëmijëve me këtë sindrom, besimi se edhe ne mundet të ishim të tillë, pra empatia, na avancon në perceptimin e këtyre qenieve inoçente që kërkojnë qasje racionale dhe humane”
Fëmijët e trajtuar në këtë mënyrë – thotë më tej Pajaziti – agresivizohen, nuk duan të komunikojnë me askën pos dy-tre vetave më të afërm, pra shkëputen tërësisht nga bota e jashtme, duke u traumatizuar edhe më tepër.
Fatin e tillë, fatmirësisht nuk e ka Xhelali, një djalë me sindromin Down. Atë e takon në xhamitë lokale, ndonjëherë duke punuar dhe si kamarier në çajtore, mirëpo zemërgjërësia e Klubit të Mundjes “Liria” nga Shkupi, i ka mundësuar këtij djaloshi të shohë një botë tjetër, ndryshe nga të lartpërmendurit e Pajazitit.
Xhelali është pjesë e pandashme e klubit në stërvitje, por edhe në udhëtime, kur anëtarët tanë shkojnë në gara, na thotë kryetari i KM Liria, Betim Vrenezi:
“Na kujtohen fillimet, kur Xhelali erdhi në klub. Ishte një djalë agresiv, ndërsa nga kjo perspektive kohore mund të them se ka pësuar transformim për 360 shkallë. Tani është më i butë në sjellje, ndërsa nuk e ka problem edhe komunikimin me njerëz, sidomos me të rinjtë të cilët e duan, për çka i kemi dhënë titullin kapiten i juniorëve”
Fatin e mirë të Xhelalit për sa i përket integrimit, mund ta kenë edhe fëmijët tjerë, sikur të ekzistonte ndonjë shoqatë për fëmijët shqipfolës, sepse siç shprehet Abdullah Azemi, barriera gjuhësore, paraqet pengesë që djali i tij të anëtarsohet në shoqatë me fëmijë maqedonas. /tesheshi.com/
