Tre ditë, tre vende, qindra miliarda dollarë investime dhe një ndryshim gjeopolitik në qasjen e SHBA-së: udhëtimi i Donald Trump në Lindjen e Mesme ishte plot ngjarje.
Presidenti amerikan vizitoi Arabinë Saudite, Katarin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe këtë javë në udhëtimin e parë të planifikuar të mandatit të tij të dytë si president, pasi mori pjesë në funeralin e Papa Françeskut muajin e kaluar.
Trump ishte dukshëm entuziast gjatë gjithë udhëtimit, ndërsa siguronte investime, kritikonte rivalët politikë vendas dhe lëvdonte udhëheqësit e Gjirit. Zyrtarët amerikanë e kanë përdorur vazhdimisht fjalën “historike” për të përshkruar vizitat.
Ja pesë mësime kryesore nga udhëtimi i tij:
Kritikat ndaj intervencionizmit
Duke folur në një samit investimesh në Riad, Trump paraqiti një qasje realiste ndaj Lindjes së Mesme – një qasje në të cilën SHBA-të nuk ndërhyjnë në punët e vendeve të tjera.
Ai kritikoi neokonservatorët që udhëhoqën luftërat e Amerikës në Irak dhe Afganistan, duke lavdëruar udhëheqësit e Gjirit për zhvillimin e rajonit.
“Ky transformim i madh nuk erdhi nga ndërhyrja perëndimore apo nga njerëz që fluturojnë me aeroplanë të bukur që të japin leksione se si duhet të jetosh dhe të drejtosh biznesin tënd”, tha ai.
“Ndërtesat e shndritshme prej mermeri të Riadit dhe Abu Dhabit nuk u krijuan nga të ashtuquajturit ndërtues kombesh, neokonservatorë apo organizata jofitimprurëse liberale si ata që shpenzuan mijëra miliarda dollarë duke dështuar në zhvillimin e Kabulit, Bagdadit dhe shumë qyteteve të tjera.”
Trump e ndërtoi markën e tij politike mbi sloganin “Amerika e Para”, duke bërë thirrje që SHBA-të të përqendrohen në problemet e veta në vend që të ndihmojnë ose të bombardojnë vendet e huaja.
Por fjalët e tij në samitin e investimeve ishin një kritikë e ashpër ndaj neokonservatorëve që dominuan Partinë Republikane të Trump-it një dekadë më parë.
“Në fund, të ashtuquajturit ndërtues kombesh shkatërruan shumë më tepër kombe sesa ndërtuan, dhe ndërhyrësit ndërhynë në shoqëri komplekse që as nuk i kuptonin”, tha Trump.
Izraeli në anë, por pa një zgjidhje për Gazën
Është e rrallë që presidentët amerikanë të udhëtojnë në Lindjen e Mesme pa vizituar Izraelin, por Trump e la jashtë itinerarit të tij aleatin e SHBA-së gjatë turneut të tij në rajon.
Anashkalimi i Izraelit u pa si një pasqyrim i përkeqësimit të marrëdhënieve midis administratës amerikane dhe qeverisë së kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu.
Udhëtimi ndodhi gjithashtu në kontekstin e disa lëvizjeve që perceptohen si dëshmi të margjinalizimit të Izraelit nga SHBA-të. Uashingtoni ka rinisur bisedimet me rivalin e Izraelit, Iranin, ka njoftuar një armëpushim me rebelët Huthi në Jemen dhe ka zhvilluar negociata të njëanshme drejtpërdrejt me Hamasin për lirimin e ushtarit amerikano-izraelit Edan Alexander, pa dijeninë e Izraelit.
Për më tepër, gjatë turneut të tij në Gjirin Persik, Trump nuk i përdori deklaratat për të përcaktuar përparësitë e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike zyrtare midis Arabisë Saudite dhe Izraelit, gjë që ishte një qëllim kryesor gjatë mandatit të tij të parë.
Mbetet e paqartë se si vendimet e Trump-it do të ndikojnë në “marrëdhënien e veçantë” midis dy aleatëve, por ekspertët thonë se është gjithnjë e më e qartë se SHBA-të nuk e shohin më Lindjen e Mesme ekskluzivisht përmes këndvështrimit të Izraelit.
“A është ky një problem taktik për Netanyahun dhe të gjithë lobin pro-Izrael? Mendoj se është”, tha Khaled Elgindy, një bashkëpunëtor i ftuar në Universitetin Georgetown, për ndryshimin e Trump-it.
“Kjo me të vërtetë e prish mekanizmin, sepse ky është një president që po tregon hapur ndikimin e Izraelit në vendimmarrje, jo vetëm përmes retorikës, por edhe përmes veprimit – duke e lënë Izraelin jashtë procesit.”
Me shfaqjen e përçarjes, disa mbrojtës të të drejtave palestineze shpresonin se udhëtimi i presidentit amerikan në rajon do ta nxiste Uashingtonin të kërkonte një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës së Izraelit në Gaza.
Por, ndërsa Trump admironte ndërtesat luksoze në Gjirin Persik, Izraeli i shtoi bombardimet për të shkatërruar atë që kishte mbetur nga territori palestinez.
Por, ndërsa Trump admironte ndërtesat luksoze në Gjirin Persik, Izraeli i shtoi bombardimet për të shkatërruar atë që kishte mbetur nga territori palestinez.
Nuk është shpallur armëpushim, pavarësisht raportimeve për vazhdimin e negociatave në Doha. Izraeli duket se po vazhdon me planin e tij për të zgjeruar sulmin ndaj Gazës, ndërkohë që vazhdon të bllokojë ndihmën për gati dy milionë njerëz në enklavë, duke çuar në frikën e urisë.
Ekspertët e Kombeve të Bashkuara dhe grupet e të drejtave të njeriut e kanë përshkruar situatën si gjenocid.
Por, pavarësisht predikimit të “paqes dhe prosperitetit” si për izraelitët ashtu edhe për palestinezët, Trump nuk kërkoi drejtpërdrejt t’i jepte fund luftës gjatë samitit të kësaj jave.
Të enjten, ai tregoi se nuk kishte hequr dorë nga ideja e shpopullimit të Gazës dhe dorëzimit të saj SHBA-së, një propozim që ekspertët ligjorë thonë se përbën spastrim etnik.
“Kam koncepte për Gazën që i konsideroj shumë të mira. Le të jetë një zonë lirie”, tha ai.
“Le të përfshihet SHBA-ja dhe le të jetë thjesht një zonë lirie.”
Heqja e sanksioneve ndaj Sirisë
Në një veprim që i habiti shumë, Trump njoftoi nga Riadi se do t’i ofronte lehtësim të sanksioneve Sirisë, ndërsa vendi rimëkëmbet nga më shumë se një dekadë luftë civile.
Trump u takua gjithashtu me presidentin e përkohshëm sirian, Ahmad al-Sharaah, dhe e përshkroi atë si një “djalë të ri dhe tërheqës”.
Një heqje e plotë e sanksioneve nuk pritej, pjesërisht për shkak të armiqësisë së Izraelit ndaj autoriteteve të reja në Siri.
Por Trump tha se mori vendimin për të hequr sanksionet ekonomike ndaj Sirisë me kërkesë të Princit të Kurorës Saudite Mohammed bin Salman dhe Presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan.
“Do të urdhëroj heqjen e sanksioneve ndaj Sirisë për t’u dhënë atyre një shans për të pasur sukses”, tha presidenti amerikan.
Heqja e sanksioneve të SHBA-së, të cilat iu vendosën qeverisë së ish-presidentit Bashar al-Assad, ka të ngjarë të jetë një nxitje për qeverinë e re siriane, e cila po përballet me një ekonomi të dobët pas kaq shumë vitesh konflikti.
“Heqja e sanksioneve ndaj Sirisë përfaqëson një pikë kthese themelore”, tha ekonomisti Ibrahim Nafi Qushji për Al Jazeera.
“Ekonomia siriane do të kalojë nga bashkëveprimi me ekonomitë në zhvillim në integrimin me ato më të zhvilluara, duke riformësuar potencialisht ndjeshëm marrëdhëniet tregtare dhe të investimeve.”
Një politikë e “karrotës dhe shkopit” për Iranin
Në Arabinë Saudite, Trump tha se dëshiron një marrëveshje me Iranin – dhe dëshiron që ajo të arrihet shpejt.
“Ne me të vërtetë duam që ata të jenë një vend i suksesshëm”, tha presidenti amerikan për Iranin.
“Ne duam që ata të jenë një vend i mrekullueshëm, i sigurt dhe i shkëlqyer, por ata nuk mund të kenë armë bërthamore. Kjo është një ofertë që nuk do të zgjasë përgjithmonë. Tani është koha që ata të zgjedhin.”
Trump e ka paralajmëruar Iranin se nëse e refuzon “degën e ullirit” të tij, ai do të imponojë “presion maksimal masiv” ndaj Teheranit dhe do të ndalojë eksportet e naftës.
Duhet theksuar se Trump nuk kërcënoi me veprime të qarta ushtarake kundër Iranit, gjë që është një ndryshim nga retorika e tij e mëparshme. Në fund të marsit, për shembull, ai i tha NBC News: “Nëse nuk arrijnë një marrëveshje, do të ketë bombardime.”
Irani thotë se nuk dëshiron armë bërthamore dhe do të mirëpriste një program të rreptë monitorimi për impiantet e tij bërthamore.
Por Izraeli dhe disa “skifterë” duan që programi bërthamor i Iranit të çmontohet plotësisht, jo vetëm të reduktohet.
Zyrtarët amerikanë dhe iranianë kanë zhvilluar disa raunde bisedimesh këtë vit, por Teherani thotë se nuk ka marrë një ofertë zyrtare nga Uashingtoni. Dhe zyrtarët e Trump nuk kanë treguar konkretisht se cili është qëllimi përfundimtar i bisedimeve.
I dërguari amerikan Steve Witkoff tha muajin e kaluar se Irani “duhet të ndalojë” pasurimin e uraniumit, por disa ditë më parë ai kishte propozuar uljen e pasurimit në nivele energjie për përdorim civil.
Disa vende të Gjirit, përfshirë tre që Trump vizitoi këtë javë, i kanë mirëpritur bisedimet bërthamore, pasi marrëdhëniet midis Iranit dhe fqinjëve të tij arabë janë bërë më të qëndrueshme vitet e fundit.
Investime, investime dhe më shumë investime
Përpara se të hynte në politikë, Trump ishte një manjat i pasurive të paluajtshme i cili luajti rolin e tij të famshëm si një ndërmjetësues marrëveshjesh me shumë të pasur. Ai duket se e ka sjellë atë mentalitet biznesi në Shtëpinë e Bardhë.
Ndërsa ndodhej në rajonin e pasur të Gjirit, Trump shfaqi identitetin e tij. Ai njoftoi marrëveshje sipas të cilave Arabia Saudite, Katari dhe Emiratet e Bashkuara Arabe do të blinin armë amerikane dhe do të investonin në kompani amerikane. Sipas Shtëpisë së Bardhë, Trump siguroi një total prej dy trilionë dollarësh investime nga Lindja e Mesme gjatë udhëtimit.
Administrata e tij po i paraqet marrëveshjet si një fitore të madhe politike dhe ekonomike për Trump-in.
“Ndërsa Presidentit Biden i duheshin gati katër vjet për të siguruar një trilion dollarë investime, Presidenti Trump e arriti këtë në muajin e tij të parë dhe angazhime të tjera për investime vazhdojnë të vijnë”, tha Shtëpia e Bardhë.
“Presidenti Trump po përshpejton investimet në Amerikë dhe po siguron marrëveshje të tregtisë së drejtë në të gjithë botën, duke hapur rrugën për një epokë të re të artë prosperiteti të qëndrueshëm për brezat që do të vijnë.” /tesheshi.com/
