Tre vjet më parë, më 20 maj 2019, Volodymyr Zelensky tha në fjalimin e tij inaugurues se fitorja e tij në zgjedhje tregoi se ukrainasit janë lodhur nga politikanët e vjetër që kanë krijuar një tokë mundësish të humbura gjatë 28 viteve të fundit, por vetëm “mundësi për të vjedhur, ryshfet dhe grabitje”.
Ish-humoristi, i cili premtoi në fushatën për të luftuar korrupsionin, shtoi: “Le të ndërtojmë një vend me mundësi të ndryshme, ku të gjithë janë të barabartë përpara ligjit dhe ku rregullat e lojës janë të drejta dhe transparente, ku rregullat janë të njëjta për të gjithë.”
Ukraina ka qenë sinonim i korrupsionit dhe oligarkisë që nga themelimi i saj, dhe Rusia e ka përdorur pikërisht këtë për të justifikuar pjesërisht luftën kundër këtij vendi.
Megjithatë, analistët thonë se Ukraina e sotme ka bërë hapa të rëndësishëm në çrrënjosjen e korrupsionit dhe theksojnë se Rusia nuk është në gjendje të kritikojë.
Duke krahasuar Ukrainën me vendet afrikane
Sipas Indeksit të Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International 2021, Ukraina renditet e 122-ta nga 180 vende, duke u pozicionuar afër Zambias, Gabonit dhe Meksikës, ndërsa vende si Danimarka dhe Finlanda renditen të parat.
Atë vit, Ukraina ishte vendi i dytë më i korruptuar në Evropë, përpara Rusisë, e cila u rendit e 136-ta.
Megjithatë, sipas Cohen Slootmaeckers, një pedagog ekspert i politikës ndërkombëtare në Universitetin e Londrës, “duhet të jemi shumë të kujdesshëm kur diskutojmë problemin e korrupsionit në Ukrainë, sepse përndryshe ne mbështesim narrativën e propagandës ruse, e cila përdor korrupsionin për të justifikuar agresionin e saj.”
“Ky është veçanërisht rasti kur ne e fillojmë bisedën duke krahasuar Ukrainën me vendet afrikane, ku fuqitë perëndimore shpesh përdorin korrupsionin për të vazhduar nënshtrimin e kombeve afrikane dhe për t’i vënë ato nën masa të veçanta të kushtëzuara me ndihmën për zhvillim,” tha Slootmaeckers.
Ndërsa nuk ka dyshim se korrupsioni ka tronditur skenën socio-politike të Ukrainës, ukrainasit janë përgjigjur hapur në mënyrë të përsëritur – gjatë Revolucionit Portokalli 2004 dhe protestave pro-evropiane të njohura si Euromaidan një dekadë më vonë – haptazi ndaj gabimeve të qeverisë dhe bëjnë thirrje për sundim të ligjit. demokracisë dhe vetëvendosjes.
Revolucioni Euromaidan dhe dëshira për ndryshim
Revolucioni Portokalli ishte një seri grevash dhe protestash lidhur me akuzat për manipulim të votave në favor të Viktor Janukoviçit, kandidatit rus në zgjedhjet presidenciale të vitit 2004.
Euromaidan 2013-14 ishte rezultat i protestave kundër përfundimit nga qeveria të negociatave të traktatit të anëtarësimit të Ukrainës dhe Bashkimit Evropian.
Këto protesta përfunduan me dorëheqjen e Janukoviccit.
“Kur bëhet fjalë për Ukrainën, revolucioni Euromaidan u nxit kryesisht nga një dëshirë për të ndryshuar regjimin politik dhe për të trajtuar korrupsionin në Ukrainë,” tha Slootmaeckers.
Por Ukraina përjetoi korrupsion sistematik të përhapur shumë përpara epokës së Janukoviccit.
Ryshfetet apo “dhuratat” ishin pjesë përbërëse e sistemit publik.
Ukrainasit duhet t’i japin ryshfet zyrtarëve që të kenë akses më të mirë në shërbimet publike si arsimi ose kujdesi shëndetësor ose për të parandaluar mohimin e këtyre shërbimeve.
“Për fat të keq, ky lloj korrupsioni i përhapur është i vështirë për t’u trajtuar sepse kërkon përpjekje të vazhdueshme nga të paktën një brez ose edhe më shumë,” tha Cristiano Nitoiu i Universitetit të Loughboroug.
Reforma në fushën e sundimit të ligjit dhe drejtësisë
“Trashëgimia e Bashkimit Sovjetik luan një rol të rëndësishëm këtu, sepse qytetarët duhej të mësonin se si të lundronin në marrëdhëniet informale dhe rregullat në të cilat të gjithë kishin të drejta të barabarta në letër, por në praktikë disa ishin ‘më të barabartë’ se të tjerët.
Situata të tilla nuk janë unike për Ukrainën, ato janë përjetuar nga shumica e vendeve post-sovjetike dhe komuniste, duke përfshirë Rusinë, por Ukraina, së bashku me Moldavinë, është një rast ekstrem.”
Megjithatë, shumë gjëra kanë ndodhur në Ukrainë që nga Euromaidan në 2014.
Qeveria ka punuar me OECD për të goditur korrupsionin dhe ka miratuar disa masa kundër korrupsionit, duke përfshirë një strategji kundër korrupsionit dhe reforma në Kodin Penal, të cilat e kanë sjellë Ukrainën në përputhje me standardet ndërkombëtare.
Janë krijuar edhe dy organe kundër korrupsionit – Agjencia për Parandalimin e Korrupsionit dhe Byroja Kombëtare Kundër Korrupsionit.
Këto masa kanë shtrënguar kërkesat për raportimin e politikanëve dhe nëpunësve civilë për të ardhurat e tyre.
Përveç kësaj, Ukraina iu afrua më shumë Bashkimit Evropian pas vitit 2014.
Me nënshkrimin e Marrëveshjes për anëtarësim në Bashkimin Evropian, Ukraina ka zbatuar reforma në fushën e sundimit të ligjit dhe drejtësisë.
“Përparimi në zbatimin e këtyre reformave ka qenë i ngadaltë por i qëndrueshëm,” tha Nitoiu.
Të pakënaqur me Preoshenkon, ata zgjodhën Zelensky-n
“Arritjet kryesore lidhen me forcimin e pavarësisë së prokurorëve apo gjyqtarëve, si dhe me sigurimin e autonomisë më të madhe për prokurorët në luftën kundër korrupsionit”.
Ndërkohë, marrëdhëniet ekonomike të Ukrainës me Rusinë janë ndërprerë pothuajse tërësisht nga lufta, duke eliminuar një tjetër burim korrupsioni të nivelit të lartë.
Duke edukuar brezat e rinj, Ukraina ka ndërmarrë gjithashtu hapa për të luftuar korrupsionin strukturor, i cili është i përhapur në shoqëri.
Megjithatë, këto reforma kanë mangësi.
“Ukraina është në luftë, kështu që aktualisht është e vështirë ta etiketosh atë si një vend të korruptuar. Megjithatë, ka shumë gjasa që çështjet që kanë të bëjnë me korrupsionin strukturor, i cili është endemik në shoqëri, si dhe korrupsionin, të jenë ende prezente dhe do të vazhdojnë të jenë të tilla edhe pas përfundimit të konfliktit”, tha Nitoiu.
Korrupsioni është një nga arsyet që ukrainasit janë të pakënaqur me ish-presidentin Petro Poroshenko.
Si rezultat, duke votuar për fytyra të reja dhe rregulla të ndryshme, ata zgjodhën Zelensky-n.
Ky 44- vjeçar në mënyrë retorike mbështeti relativisht zbatimin e reformave të kërkuara nga Bashkimi Evropian.
Megjithatë, shpesh mendohej se qeveria e tij po zbatonte ligje që mbronin interesat e oligarkëve ukrainas.
I kritikuar për mbrojtjen e oligarkëve ukrainas
“Gjatë mandatit të tij, Transparency International ka parë një rritje të nivelit të korrupsionit të perceptuar nga publiku ukrainas. Në sferën politike dhe akademike, Zelensky shpesh kritikohet për mbrojtjen e oligarkëve ukrainas, të cilët nuk kishin një pozicion të privilegjuar gjatë qeverisjes së Poroshenkos”, shpjegoi Nitoiu.
Megjithatë, Zelensky la gjurmë edhe në luftën kundër korrupsionit në Ukrainë, tha Ola Onuch, një pedagoge eksperte në politikë në Universitetin e Manchester-it.
“Sukseset e mëdha politike, si aftësia e Zelensky-t për të miratuar një ligj që heq imunitetin politik, i cili ka mbrojtur prej kohësh korrupsionin politik, janë të jashtëzakonshëm.”
“Reformat në sektorin bankar dhe në fusha të tjera të biznesit janë gjithashtu mbresëlënëse. Duhen më shumë reforma, duke përfshirë reformën e sistemit gjyqësor, por Ukraina ka përjetuar shumë reforma dhe hapa shumë më pozitivë në këtë drejtim sesa Rusia,” përfundoi Onuch. /tesheshi.com/
