Pas dekadash konflikti në lidhje me trashëgimin e luftëtarit-mbret, liderët rivalë angazhohen për një fillim të ri.
Darkuesit në një tavernë peshku në Selanik natën e së shtunës mund të jenë të justifikuar nëse kanë menduar se panë shpirtin e Aleksandrit të Madh të vërtitej mbi tryezat e tyre. Qasja ndaj trashëgimisë kulturore dhe historike të mbretit luftëtar ishte e sigurtë se ndodhej në mendjen e atyre që ishin të pranishëm.
Nuk ishte një darkë e zakonshme – as për Yiannis Boutaris, kryebashkiakun e Selanikut apo për të ftuarin e tij, Zoran Zaev, kryeministrin e ish-republikës Jugosllave të Maqedonisë. Të dy ata po dërgonin një sinjal: që armiqësitë e vjetra i takonin së shkuarës së bashku me retorikën nacionaliste që për më shumë se një çerek shekulli ka mbajtur në gjendje konflikti Greqinë dhe fqinjen e saj veriore.
“Nuk jam duke shprehur ndonjë diplomacy kombëtare apo duke shfaqur strategji”, tha Boutaris për “Observer”. “Por, mendoj se kjo situatë e kotë duhet të marrë fund”.
Konfliktet shpërthejnë menjëherë sapo preket çështja që zien në lidhje me identitetin. Në çfarëdo teme të jetë fokusi, pa dallim, problemi qëndron mbi Aleksandrin e Madh – dhe cila palë mund të pretendojë në mënyrë legjitime për të – ndërsa çështja mbetet plot gjemba sesi duhet quajtur mini-shteti multi-etnik.
Në Athinë, “republika e Maqedonisë” është e papranueshme për shkak se shihet si ushqim për ambicje irredentiste kundrjt provincës së lashtë greke, që ka të njëjtin emër. Në Shkup, kryeqytetin e republikës, zyrtarët prej kohësh thonë se kanë të drejtën historike mbi një emër që tashmë është shenjtëruar edhe në kushtetutën e vendit.
Ngado që ta shohësh, si nga aspekti i vjedhjes kulturore apo nomenklaturës, konflikti mbetet i hidhur sikundër dhe i errët. Në të dyja anët, ekzistojnë nga ata që argumentojnë plot passion se si trashëgimtarë esksluzivë të Aleksandrit, Maqedonia u përket atyre.
Por, vendimi i Zaevit për ta kaluar vigjiljen e Vitit të Ri në Selanik është provë e mëtejshme se emocionet po ndryshojnë. Dhe, thonë disa në koalicionin qeveritare grek të drejtuar nga të majtët, përbën provë se konflikti që dikur i çoi vendet në situatë lufte – sikundër edhe bllokoi ambicjet e Shkupit të vitit 2008 për të hyrë në NATO dhe në BE – do të zgjidhet së shpejti.
“Bëhet fjalë për një konflikt budallallëk që duhet zgjidhur”, thotë ministri i Brendshëm, Panos Skourletis, një figurë prominente e partisë drejtuese Syriza. “Ata dëshirojnë ta zgjidhin atë dhe unë mendoj se do të zgjidhet në vitin 2018. Nëse jo tani, kur?”, thotë
Skourletis i cili ka arsye të jetë optimist. Në një intervistë televizive për Krishtlindje, Zaev tha se qeveria e tij socialdemokrate ishte e gatshme të bënte koncesione për pronësinë e njeriut që sundoi mbretërinë e lashtë të Maqedonisë. “Heq dorë nga pretendimi që Maqedonia është trashëgimtare e vetme e Aleksandrit. Historia na përket jo vetëm neve, por edhe Greqisë e shumë vendeve të tjera”, tha ai, duke iu referuar përhapjes gjeografike të Maqedonisë.
Zaev po ashtu denoncoi një statujë gjigande dhe ngritjen e një fushate që nxiti pasionet nën pararendësin e tij nacionalist, Nikola Gruevski.
Sipas këtij program, aeroporti i vendit, autostrada e stadiume u quajtën me emrin e mbretit luftëtar, duke nxitur akuza në Athinë se vendi po vidhte simbolet dhe personalitetet heroike nga Greqia e Lashtë për të mbështetur pretendimet ndaj emrit. Që kur mori detyrën në qershor, qeveria Zaev ka sugjeruar se do të heqë statujat që kanë ofenduar grekët.
Realpolitika dhe druajtjet e ndërhyrjes ruse në Ballkan duket se kanë marrë precedencë. Konflikti ka qenë pengesa më e madhe e integrimit të vendit të varfër të Maqedonisë me Perëndimin. Pro-europiani Zaev në mënyrë të ethshme e ka bërë integrimin në BE, prioritet. Greqia, nga ana e saj në krizë ekonomike për pjesën më të madhe të dekadës, po ashtu fiton nëse rikthehet stabiliteti në rajon.
Në atë që shihet si një kompromis madhor, Athina ka njoftuar se do të pranojë një emër të përbërë në të cilin mund të shfaqet fjala Maqedoni. Ndryshimi i emrit përfshin edhe cilësues gjeografikë si “e epërme”, “e re” apo Maqedonia veriore. Në pjesën më të madhe, grekët këmbëngulin ta quajnë vendin ish-republika Jugosllave e Maqedonisë dhe popullsinë dymilionëshe të vendit, “shkupianë”.
25 vjet më parë, Selaniku ishte dëshmitar i një marshimi që nxori në rrugë më shumë se 1 milion qytetarë duke thirrur: “Maqedonia është greke”. Tani qyteti mirëpret fqinjët sllavë si turistë. “Shumë gjatë kemi parë errët nga budallallëqet nacionaliste dhe propaganda populiste”, thotë kryebashkiaku. “Do ta çoj Zaevin në tavernën më të mirë të peshkut dhe pa dyshim, Aleksandri i Madh do të jetë pjesë e bisedës, por prioriteti im, do të jetë të garantoj që ai, si i ftuari im, të kalojë një mbrëmje të shkëlqyer”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
