Traktati Gjithëpërfshirës për Ndalimin e Testit Bërthamor (CTBT), i miratuar 25 vjet më parë, e ka bërë botën më të sigurt për jetën pavarësisht se nuk është ratifikuar, thonë ekspertët.
Amerikanët ishin të parët në botë që kryen një test bërthamor në shkretëtirën e shtetit amerikan të New Mexico më 16 korrik 1945.
Që atëherë deri më 24 shtator 1996, kur filloi nënshkrimi i CTBT, u kryen më shumë se 2000 teste bërthamore, tha Robert Floyd, kreu i Organizatës Gjithëpërfshirëse të OKB-së për Ndalimin e Provave Bërthamore (CTBTO), një organ i OKB-së.
Që nga 24 shtator 1996, vetëm disa duzina testesh janë kryer në Indi, Korenë e Veriut dhe Pakistan.
Tetë fuqitë bërthamore, përfshirë Kinën, Korenë e Veriut dhe Shtetet e Bashkuara, megjithatë refuzojnë të ratifikojnë traktatin historik, duke e penguar atë të hyjë zyrtarisht në fuqi dhe ka pak indikacione që do të ndryshojë mendje, thonë analistët.
“Ne jetojmë në një botë shumë më të mirë,” tha Floyd, një 63-vjeçar australian, në një intervistë për AFP në zyrën e tij në katin e shtatë të një prej kullave të OKB-së në Vjenë.
Traktati përcaktoi “normat globale kundër testeve bërthamore”, shtoi ai.
“I vetmi vend që teston në këtë shekull është Koreja e Veriut.”
Për të siguruar që testet bërthamore të mos kryhen, CTBTO, e cila ka një buxhet vjetor prej rreth 111 milion euro, ka ngritur më shumë se 300 stacione monitorimi në të gjithë botën që mund të zbulojnë shpërthimet më të dobëta në kohë reale.
Testimi është bërë tabu
Traktati ndaloi përhapjen e armëve bërthamore duke “kthyer testimin në një tabu”, tha Jean-Marie Collin nga dega franceze e Fushatës Ndërkombëtare për Heqjen e Armëve Bërthamore (ICAN).
Gjithsej 170 vende e kanë ratifikuar traktatin, përfshirë fuqitë bërthamore Britaninë, Francën dhe Rusinë.
Egjipti, India, Irani, Izraeli dhe Pakistani gjithashtu mungojnë, si dhe Kina, Koreja e Veriut dhe Shtetet e Bashkuara.
Floyd tha se ai donte të fliste me ato shtete për ratifikimin e traktatit për ta bërë ndalimin e testeve bërthamore ligjërisht të detyrueshme.
Por ai nuk tha se synon të kapërcejë bllokadën e gjatë.
Pasi kontrata hyri në fuqi, CTBTO do të kishte autoritetin për të kryer inspektime në vend.
Në Uashington, ish -presidenti amerikan Bill Clinton “nuk guxoi” ta paraqesë tekstin në Kongres sepse republikanët kundërshtojnë fuqishëm nënshkrimin e tij, tha Emmanuelle Maitre nga Fondacioni për Kërkime Strategjike.
Pekini, nga ana tjetër, thotë se është duke pritur për Uashingtonin.
“Dhe është e vështirë të imagjinohet se si Koreja e Veriut mund t’i bashkohet CTBTO nëse Shtetet e Bashkuara dhe Kina nuk e bëjnë këtë.”
Në janar të këtij viti, Traktati për Ndalimin e Armëve Bërthamore hyri në fuqi.
Ai ndalon që 54 shtete që e kanë ratifikuar atë të prodhojnë dhe madje të posedojnë armë bërthamore dhe pajisje të tjera shpërthyese bërthamore.
Sipas Floyd, është “një shenjë e frustrimit në rritje midis shteteve që nuk posedojnë armë bërthamore, por duan më shumë përparim në drejtim të çarmatimit bërthamor”. /tesheshi.com/
