Emri i Idomenit është bërë i njohur në botë se është shndërruar në shtëpinë e padëshiruar të më shumë se 10 mijë njerëzve, pjesa më e madhe nga Siria dhe Iraku. Fshati kufitar është tashmë një det tendash ku kushtet janë të mjerueshme. Përpara se autoritetet maqedonase në mënyrë të dyshimtë të mbyllnin kufirin, duke ndërtuar një gardh të gjatë prej 40 kilometrash për të mbajtur larg refugjatët, më shumë se 1 milion prej tyre kanë kaluar përmes Idomenit, zakonisht një komunitet fermerësh ku banojnë rreth 150 vetë.
Një nga banoret e tij është Panajota Vasileiadou, një gjyshe greke me zemër të artë. “Mama është shumë e mirë me ne”, thotë 22-vjeçarja Haja që u largua nga qyteti sirian i Alepos në shkurt dhe tashmë qëndron në shtëpinë e Panajotës. “E takova atë pasi kisha mbledhur disa barishte në fusha. Erdha të merrja hua një tenxhere”.
Kur i ktheu tenxheren, Haja mbërriti me nëntë miq që ishin të lagur deri në palcë. Panajota Vasileiadou u hapi derën e shtëpisë emigrantëve sirianë. “Në fillim, isha e frikësuar. Por njëra prej tyre po mbante në duar një foshnje gjashtëmuajshe kështu që i ftova të hynin brenda”, thotë 82-vjeçarja Panajota.
“Ata kishin këmbë të fryra dhe buzët i kishin të zeza nga i ftohti. Qëndronin përballë sobës, duke u dridhur”.
Të tjerë i trokitën në derë duke i kërkuar të bënin një dush e atëherë vejusha ftoi pesë sirianë të zhvendoseshin në shtëpinë e saj modeste. Që prej asaj kohe, ajo i ka ndihmuar ata – një gjë jo e lehtë me vetëm një pension mujor që është reduktuar nga 700 në 450 euro për shkak të trazirave ekonomike të Greqisë.
“Çdo mëngjes kur zgjohet, ajo vjen dhe na puth”, thotë Haja. Për 20-vjeçarin Majid “Mama është një ëngjëll”. Ai u largua nga Siria kur shtëpia e tij në verilindje të vendit u bombardua.
“Ajo është si nëna jonë. Ne e duam atë kaq shumë. Na trajton si të ishim fëmijët e saj”, thotë ai, duke refuzuar të flasë për jetën që ka lënë pas për shkak “se do të mbushem me lot kur të mendoj për familjen dhe miqtë që kanë vdekur”.
Ndërsa ai largohet të blejë ushqim, Majid e puth Panajotën në majë të kokës.
Ka nga ata fqinjë që nuk e kanë pritur mirë bujarinë e saj, duke shprehur frikën e një fluksi njerëzish me pikëpamje ekstremiste. Por Panajota i njeh mire tmerret që kanë kaluar të ftuarit e saj.
“Sot, janë ata refugjatët, por dikur kemi qenë edhe në refugjatë”, thotë ajo. Ajo u vendos në Idomeni kur ishte vajzë së bashku me familjen e saj kur fshati i tyre u dogj gjatë pushtimit nazist.
E kaluar refugjatësh
Në vitin 1941, gjatë pushtimit të Greqisë, trupat bullgare u bënë aleate me gjermanët e pushtuan disa pjesë të veriut. Fshati i saj, Chamilo u dogj deri në themele.
“Isha shtatë vjeç. Gjithçka kishim ishin rrobat që mbanim veshur”, thotë ajo. “Pashë prindërit e mi duke qarë pasi nuk kishin asgjë për të na dhënë për ushqim mua dhe vëllezërve të mi”, kujton ajo duke shtuar se familja u vendos në një shtëpi të braktisur, pa çati ku fqinjët i kishin ndihmuar me rroba, mbulesa dhe ushqim.
Dy vjet më vonë, familja e saj u rizhvendos në Idomeni. Ajo kujton ende trenin që ndaloi në stacion me vagonët plot me hebrenj grekë. Tani ajo e di se ata po çoheshin më në very drejt kampeve të përqëndrimit.
Shumë familja rreth Idomenit kanë histori të ngjashme përmbysjesh. Në fillim të viteve 1920, pas rënies së perandorisë Osmane dhe luftës turko-greke, me qindra e mijëra njerëz u zhvendosën me forcë nga shtëpitë e tyre dhe u dërguan në Greqi si pjesë e një shkëmbimi.
Përgjatë vitit të fundit, njerëzit që i ikin luftës kanë ndaluar në të njëjtin stacion treni, duke kaluar kufirin në kërkim të një jete më të mirë në vende të tjera europiane.
Shumë nga refugjatët e vendosur në Idomeni varen nga dhuratat ushqimore. “Nëse nuk do të kishte luftë, nuk do isha në Europë. Nuk doja të vija këtu”, thotë Haja në dhomën e ndënjies së Panajotës.
“Tani jemi këtu duke pritur. Por për çfarë?. Ne nuk kemi as para e kështu nuk di se çfarë mund të bëjmë, thotë Haja që dikur punonte në një dyqan veshjesh.
Edhe pse jetët e tyre janë kthyer përmbys, Panajota sheh një arsye për të buzëqeshur. “Në fillim, ata ishin të turpshëm, me kokat ulur gjthë kohën. Por unë u thashë: ngrijeni kokën! Ajo që ka ndodhur i përket së kaluarës. Jeni ende të rinj”.
“Jo lypsarë”
Sirianët kanë mësuar vetëm pak fjalë greqisht dhe nëna e tyre adoptive nuk flet asnjë fjalë arabisht. Por, në një farë mënyre, me shumë gjeste ata arrijnë të merren vesh.
Përpara se të ulen për të ngrënë në kuzhinë, Panajota thotë se ata që kanë ngecur në Idomeni nuk janë lypës, kështu që politikanët duhet të hapin kufijtë dhe t’i lejojnë të jetojnë jetët e tyre.
“Do më mungojnë nëse ia arrijnë të kalojnë më tutje – sidomos vajzat. Ata më bëjnë shoqëri. Ne bisedojmë dhe qeshim madje, edhe kur nuk e kuptojmë se çfarë i themi njëri-tjetrit”, thotë ajo përpara se të përpiqet edhe një herë të bindë Majid të heqë dorë nga duhani.
“OK, mama, OK Mama”, përgjigjet ai me buzëqeshje.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
