Nga Ahmet Zani
Edhe Koleci Makaj prej Lezhe mund të jetë një rast për t`u shqyrtuar nga UNESCO-ja. Prej moshës 16 vjeç e deri më sot që është 63 vjeç, ai ushtron një profesion të rrallë, atë të vajtorit në morte, bazuar në një traditë kanunore të Veriut.
Pra, Koleci ftohet në morte të ndryshme që të thurr vargje për të vdekurin e të vajtojë për të. Pra, një lloj “orkestre” në raste dasmash apo gëzimesh.
Siç tregon Koleci, e ka nisur këtë profesion që fëmijë, që në moshën 16-vjeçare, i shtyrë dhe nga dhembshuria e madhe e njeriut që largohet nga kjo botë.
Të thotë se kjo ide i ka ardhur nga një paraardhës gjatë një ceremonie. “Ishte një profesion disi i veçantë dhe shumë trishtues, por në fund iu largova dilemave dhe vendosa ta bëj”, thotë Koleci.
“Gjatë karrierës disavjeçare kam përjetuar momente drithëruese, e ndërsa vajtoja njeriun që nuk i kthehej më kësaj bote, lotët të rrjedhin në çdo moment.”
Rastet më ekstreme për të janë vdekjet e vitit `97, ku ndërronin jetë të rinjtë, e që pra duheshin vajtuar mes dhimbjeve të mëdha të të afërmve.
Ai veçon dhe viktimat e 9 janarit, të cilët i ka vajtuar e derdhur lot për ta.
“Humbja e jetëve njerëzore në të tilla tragjedi është shokuese, ndërsa rastet kur do të vajtosh moshat e reja është mjaft trishtuese”, thotë ai, tek të cilat edhe pse e ka çuar puna, nuk e ka me dëshirë t’i çojë në mendje.
“Nuk mendohem për atë që do të them në të tilla raste, pasi fjalët burojnë thellë nga shpirti, por mua nuk do të më pëlqente të vijoja në këtë profesion. Vite më parë hezitoja të bëhesha i pranishëm në të tillë evenimente, por këmbëngulja e personave në rastet e tilla, si dhe e miqve nuk më lejuan të kthehesha prapa. Thuajse tërë fshatrat e zonës së Shkodrës, i kam shkelur pasi është zonë që e aplikojnë këtë traditë”, thotë ai.
Koleci të shpjegon se gjamtarët ose britmtarët burra, sikurse dhe vajtoret femra janë gjysmëprofesionistë dhe profesionistë. Vajtori bën gjamë për mashkullin e jo për gruan. Ai duhet të ketë zërin e lartë e të fortë. ‘
Në anën tjetër, teksti duhet të jetë i atillë që t’ua lehtësojë dhe zvogëlojë dhimbjen dhe pikëllimin familjës dhe të afërmëve të tjerë.Gjëma e burrave në malësi nuk ka vargun konstant, janë më tepër pjesë të improvizuara me veçori fonetike dhe me shprehje frazologjike.
Por Kolec Makaj, ky burrë nga Lezha që e qan me lot vajtimin, nuk është aq arkaik. Ai ka mbaruar studimet e larta në degën Histori-Gjeografi, ka punuar në disa institucione të vendit, ndërsa të qenit profesionist i vajtimeve e ka bërë që t’i njeh mirë dhe thellë zakonet e Veriut. /tesheshi.com/
