Nga Shkëlzen Rrecaj
Vushtrria, një ndër qytetet e Kosovës me trashëgiminë më të pasur, vuan dhe sot rrënimin e një kulle sahati. Ajo ka qenë dikur simbol i saj, një shenjë e fortë identitare, po aq dhe e domosdoshme në aspektin praktik.
E ndërtuar kah gjysma e shekullit të 19-të, ajo ka ekzistuar deri më 1954-ën, vit kur komunistët në pushtet e rrafshuan përtokë nën moton makabre: “Rrënojmë të vjetrën, ndërtojmë të renë”. Për dekada me radhë, duke kapërcyer pra një shekull, breza të tërë ishin mësuar me të, jetonin me akrepat e saj, orientoheshin nga një tingull i këmbanës së saj në rolin e një zileje, e cila i orientonte përgjatë orëve të ditës, si fjala vjen pushimin e drekës për bujqit, apo kur ndonjë njeri i madh vizitonte qytetin.
Tej kësaj, ajo i jepte hijeshi qytetit, nur, kuptim. Megjithatë ndodhi që nuk i rezistoi dot viteve që pasuan, sidomos kur në pushtet ja behën komunistët.
“Qëllimi kryesor i ndërtimit të sahat-kullave në të kaluarën ka qenë që shumica absolute e popullit nuk kishte mundësi të ketë orë. Kështu që, sahat kullat janën dërtuar që qytetarët të kenë mundësi të orientohen në kohë – orë, si dhe përmes kambanave të orës, që zakonisht tingëllonin në ora 8,00, 12,00 dhe 14,00, të mund të orientoheshin në kohën ditore. Nuk dihet qëllimi i rrënimit të saj më 1954 nga pushteti komunist jugosllav i instaluar në Vushtrri. Por, një gjë dihet se, ata nuk e konsideronin të tyre, prandaj edhe e kanë rrënuar”, të thotë historiani vendas Izet Miftari.
Fillimisht, kulla e sahatit u vodh, si për turp, nga mendje e duar të papërgjegjshme, ku ora vetë së bashku me zilen u hoqën që aty; e më pas erdhi dhe shembja, ku e para sikur i kishte paraprirë së dytës. E kështu, Vushtrria humbi kullën e saj, si Parisi të kish humbur Ejfelin e vet të vyer.
Por vushtrriasit vazhdojnë të jetojnë me të, edhe pse pa të, duke kërkuar rilartimin e saj në emër të trashëgimisë së pasur të qytetit, aktualisht tejet e varfër pa kullën e sahatit.
“Mendoj se Vushtrrisë e meriton që t’i rikthehet ai simbol, përkatësisht të rindërtohet sahat-kulla në vendin ku ka qenë deri në vitin 1954. Vushtrria, deri në vitin 1954, krahas me Kalanë, Urën e Gurit dhe Hamamin, edhe me sahat-kullën ka dëshmuar për vjetërsinë që ka. Prandaj, me rindërtimin e saj, por të kombinuar edhe me arkitekturë moderne, do t’ia rriste edhe më shumë vlerën kulturore që tashmë e ka Vushtrria e ka, por dhe nuk e ka të plotë pa të”, thekson Miftari, që vijon ta plotësojë idenë e tij më tej duke thënë:
“Sahat-kulla e rindërtuar mund të kombinohet edhe me ndonjë objekt tjetër përcjellës afër saj, si p.sh. fontanë, çezmë, shëtitore (minipark) etj. Kështu, qytetarët dhe vizitorët, krahas me vizitën që i bëjnë sahat kullës, do të mund edhe të freskohen dhe të kalojnë kohën e lirë.”
Sakaq, tesheshi.com kontaktoi edhe me drejtoren për Kulturë, Rini dhe Sport, znj. Shpresa Rama, e cila dhe ajo u shpreh se kanë nisur bisedimet për rikthimin e mundshëm të kullës së sahatit në Vushtrri.
“Me kryetarin, z. Bajram Mulaku kemi biseduar në lidhje më sahat-kullën, madje është në planet tona qa ta rikthejmë si objekt, edhe pse ekspertët e trashëgimisë nuk na e patën sugjeruar. Por ne e kemi ende si ide dhe shpresoj që në një të ardhme ta kthejmë.”
Rikthimi i sahat-kullës, do i jepte Vushtrrisë hijeshinë e një qyteti që e meriton, mu për faktin se trashëgimia është fytyra e vërtetë e saj, kuptimi pse ekziston dhe duhet të ekzistojë, sidomos në emër të shqiptarisë. /tesheshi.com/
