Nga Shkëlzen Rrecaj
Janë disa qytete në Kosovë në të cilat janë të ndërtuara ura të gurta. Secila prej tyre dallon në shumë aspekte nga tjetra. Por në gjë kanë të përbashkët, ujin poshtë saj.
Përjashtim bën Ura e Gurit e Vushtrrisë. Megjithëse ka shekuj që lumi Sitnica e ka braktisur, ajo qëndron aty për t’na treguar shumë histori të këtij qyteti të lashtë, mbase diçka edhe më shumë se mund të mbijetojmë edhe kur na braktisin ata me të cilët në thelb jemi të lidhur.
Kjo urë gjendet në pjesën veriperëndimore të hyrjes së qytetit. Ajo dikur lidhte qytetin me fshatrat e malit Çyqavica si dhe nëpërmes Grykës së Klysyrës, ajo lidhte Rrafshin e Kosovës me Klopotnikun (Drenicën). Nëpër këtë urë kalonte rruga për në Mitrovicë dhe për në stacionin e trenit që ishte vendosur në Shtruerë (Shtitaricë).
Qemerët e urës janë të ndërtuar me gurë dyngjyrësh, të kombinuar bardhë e kuq. Për lidhje më të mirë të tyre, në fugat ndarëse është përdorur plumbi i shkrirë. Muret anësore janë punuar me gurë të gdhendur me shumë kujdes. Niveli i kalldrëmit të urës pasqyrohet në muret ballore nëpërmjet një kornize gjatësore të gurtë me profil në kurbat.
Parapeti i urës, me lartësi 90 cm është realizuar me blloqe të vendosur në këlliç që fiksohen në taban me kunja metalike, ngulur me plumb të shkrirë. Ura me pjesët shtesë anësore është e gjatë rreth 135 m dhe e gjerë rreth 6 m, e ndërtuar mbi 9 harqe.
Gojëdhënat thonë se kjo urë ka patur 12 harqe, por ato në anët anësore të saj janë mbuluar me dhé. Harqet e fundit kanë qenë aq të larta, sa nëpër to kanë kaluar qerret me sanë. Pesë harqet e mesit, me maje të mprehtë janë ndërtuar në një fazë më të hershme, gjersa në fazën e dytë e ndërtimit, ishin harqet tjera anësore më të vogla.
Këtë urë e përmendin kronikistë e udhëpërshkrues të ndryshëm që nga shekulli XVI, prej tyre francezi Filip Difren – Kane (1573) i cili shkruante: “… prej aty arritëm në Vushtrri, qytet i madh me xhami të shumta dhe me urë të madhe të gurit”. Po ashtu vlen të theksohet se Urën e Gurit para Filip Difren e kishte e përmendur Kuripeshiqi, por mungojnë detajet e udhëpërshkrimit të tij.
Në lidhje me vjetërsinë e Urës ka versione të ndryshme, por dominojnë mendimet se ajo është ndërtuar në kohën e Perandorisë Osmane, edhe pse burimet serbe thonë se pesë harqet e mesëm janë shumë më të vjetra. Qytetarët e quajnë edhe Ura e Vjetër e Gurit. Po ashtu burimet osmane e vërtetojnë vjetërsinë e saj.
Ura e Gurit gjendet mbi shtratin e thatë të lumit Sitnicë, uji i të cilit për shkak të përbërjes pedologjike e ndërroi rrjedhën për disa dhjetëra metra në perëndim. Sipas historianëve, nuk dihet saktësisht koha kur lumi Sitnica e kishte braktisur atë. Thuhet se përafërsisht para 200 vjetëve Ura e Gurit ekziston si e tillë si “urë pa lumë”.
Arsyet e ndërrimit të rrjedhës së lumit Sitnica nga shtrati i urës nga kalonte nga dikur kalonte në shtratin e ri që tashmë gjendet në periferi të qytetit, sipas historianëve nuk ka të bëjë fare me dorën e njeriut.
Historiani Izet Miftari për portalin tesheshi.com, tregon se e gjithë kjo ka ndodhur në mënyrë evolutive: “Lumi Sitnica vazhdimisht e ka ndërruar shtratin nga pjesa perëndimore. Ky ndërrim i shtratit të lumit Sitnica ka ndodhur, si pasojë e fenomeneve natyrore, përkatësisht përbërjes pedelogjike të dheut dhe kështu, sot ka mbetur i thatë dhe Sitnica është larguar nga Ura e Gurit rreth 1 km në pjesën perëndimore. Ky largim i lumit, me gjasë ka ndodhur gjatë shekujve XVI-XVII.” 
Në anën tjetër, ciceroni Avdi Mehmet për portalin tesheshi.com, thotë se Ura e Gurit është e ndërtuar rreth shekujve XII-XIII. Ai po ashtu na rrëfeu për rëndësinë që kjo urë e kishte dikur për qytetarët e saj.
“Simbolikë e Urës së Gurit është se aty janë kurorëzuar çiftet duke i ndërruar aty unazat. Arsye se përse janë kurorëzuar pikërisht mbi këtë urë ka qenë pasja e një martese të lumtur”, thekson z. Mehmeti.
Sipas gojëdhënave thuhet se mbi këtë urë kanë kaluar Azem e Shotë Galica, të cilët kanë qenë të mahnitur nga bukuria e saj. Ata të dy me çetën e tyre u ndalën nën hijen e harqeve të urës për t’u relaksuar; dhe pas një kohe Azemi mori një gur, e vendosi atë në një vend të lartë dhe nga aty filluan për të qëlluar në shenjë.
Thuhet se Shota ta ketë qëlluar shenjën mu në mes të gurit, ndërsa Azemi në skaj. Ky rast shërbeu si sebep që qitja në shenjë të bëhet traditë nga të rinjtë e qytetit.
Kjo urë nuk ka shërbyer vetëm për kalim udhëtarësh dhe mallrash, por edhe për aktivitete kulturore e sportive. Aty janë zhvilluar lojërat tradicionale si gurapeshë, pehlivanizëm, etj. Po ashtu thuhet se rinia e këtij qyteti rrinin tek ura për t’i vëzhguar vajzat teksa lanin rrobat në bregun e Sitnicës.
Aktualisht, hapësira rreth Urës së Gurit është mirë e rregulluar, por që vetë objekti kërkon një projekt serioz të rivitalizimit e konservimit.
Ura e Gurit është vetëm një nga shumë arsyet e vizitës së qytetit të Vushtrrisë. Në këtë qytet përveç këtij monumenti mund të vizitojmë edhe kalanë e qytetit, xhamitë, hamamin, shtëpitë karakteristike të bejlerëve, çeshmenë e qytetit, kullën e sahatit, e shumë objekte të rëndësishme të trashëgimisë sonë kulturore. Ia vlen për të kaluar një ditë në këtë qytet. /tesheshi.com/
