Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS) ka hartuar raportin hulumtues për anëtarësimin e Kosovës në NATO. Ky raport, i parë i këtij lloji në Kosovë, analizon me theks të veçantë sfidat dhe pengesat e anëtarësimit të Kosovës në programin e Partneritetit për Paqe dhe në NATO.
Ky hulumtim ka gjetur se Kosova është vendi i vetëm në Ballkanin Perëndimor që ka mbetur jashtë procesit të zgjerimit të NATO-s. Institucionet e vendit nuk kanë asnjë marrëdhënie kontraktuale me NATO-n. Edhe shtatë vjet pas shpalljes së pavarësisë, Kosova është bllokuar duke mos e gëzuar të drejtën e pjesëmarrjes në mekanizmat dhe programet e NATO-s.
Kjo po ndodh si pasojë e: 1) mosnjohjes së shtetit të Kosovës nga katër vende të NATO-s; dhe 2) qëndrimit neutral të NATO-s kundrejt Kosovës, që nuk e trajton Kosovën si shtet, por e vështron atë në kuadër të Rezolutës 1244, përmes së cilës misioni i NATO-s (KFOR-i) operon në Kosovë.
Raporti vë në pah se as institucionet e Kosovës nuk kanë shfaqur vendosshmëri politike për të hyrë në marrëdhënie kontraktuale me NATO-n. Gjatë viteve 2008-2014, diskursi i politikanëve të Kosovës për integrim në NATO ka qenë kryesisht deklarativ, përderisa ka munguar angazhimi konkret në këtë drejtim.
Madje, Ministria e Punëve të Jashtme e Kosovës ballafaqohet me mungesë të kapaciteteve profesionale për çështjen e integrimit në NATO. Kjo ministri ende nuk e ka përgatitur një dokument të politikave për integrim në NATO, gjë që dëshmon se, pavarësisht sfidave, anëtarësimi në NATO nuk ka qenë prioritet për institucionet e Kosovës.
Tek në vitin 2014, kur u përfundua Rishikimi Strategjik i Sektorit të Sigurisë, anëtarësimi në NATO u bë prioritet për institucionet e vendit. Hulumtimi ka matur përceptimin e qytetarëve për integrim në NATO në të cilën 87% janë deklaruar pro integrimit në këtë organizatë. Mbështetja popullore për anëtarësim në NATO është shumë më e madhe në Kosovë se sa në Mal të Zi e Bosnje.
Mirëpo, krahasimisht, Kosova qëndron shumë më mbrapa në këtë proces.
Meqë ky proces është i sfiduar nga pengesa të brendshme dhe të jashtme, QKSS-ja propozon dy skenarë alternativë për anëtarësim në NATO. Përmes skenarit të parë i bëhet thirrje Qeverisë së Kosovës që të kërkojë zyrtarisht nga NATO-ja hapjen e dialogut të strukturuar dhe zyrtar me Kosovën. Ky dialog nuk duhet të zgjas më shumë se dy vite dhe qëllimi përfundimtar i tij duhet të jetë nënshkrimi i marrëveshjes Kosovë-NATO.
Marrëveshja në fjalë do të duhej ta shpinte Kosovën drejt vendosjes zyrtare të marrëdhënieve kontraktuale me NATO-n dhe do të garantonte pjesëmarrjen e Forcave të Armatosura të Kosovës në operacionet e NATO-s. Nëse ky skenar nuk funksionon, institucionet e vendit duhet të jenë të përgatitura për skenarin e dytë, i cili përqendrohet në thellimin e bashkëpunimit dypalësh në mes të Kosovës me vendet e NATO-s veç e veç. Përmes këtij bashkëpunimi, institucionet e vendit mund t’i përmbushin njëanshëm kushtet dhe standardet për anëtarësim në NATO në mënyrë që të përgatiten kur të vijë deri tek kërkesa për anëtarësim në NATO.
Të dy këta skenarë shtjellohen më tej në raport. QKSS-ja i rekomandon Qeverisë së Kosovës: të hartojë dokumentet e politikave për anëtarësimin e vendit në NATO; të kërkojë nga NATO-ja nisjen e dialogut zyrtar Kosovë-NATO; të kërkojë hapjen e Zyrës Ndërlidhëse të Kosovës në selinë e NATO-s në Bruksel. Rekomandohet, po ashtu, që të themelohet Zyra Ndërlidhëse e NATO-s në Kosovë dhe të emërohet Përfaqësuesi Special i NATO-s në Kosovë; dhe që Policia e Kosovës dhe Forcat e Armatosura të Kosovës të marrin gradualisht përgjegjësitë nga KFOR-i në fushën e sigurisë në vend. Raporti përmban edhe një varg rekomandimesh të tjera të cilat më gjerësisht mund t’i gjeni në raport.
