Vullkani Hunga Tonga-Hunga Ha’apai (Hunga Tonga) shpërtheu më 15 janar 2022 në Mbretërinë e Paqësorit të Tonga, duke krijuar një cunami që dërgoi alarme në të gjithë pellgun e Paqësorit dhe dërgoi valë zanore në mbarë botën.
Një studim i ri i botuar në Journal of Climate heton se si ky shpërthim ndikoi në klimën. Rezultatet tregojnë se vullkani mund të shpjegojë vrimën e madhe të ozonit të vitit të kaluar dhe verën e papritur të lagësht të vitit 2024. Shpërthimi mund të ketë efekte afatgjata në kushtet e dimrit në vitet e ardhshme.
Ndryshe nga shpërthimet normale vullkanike, të cilat ftohin sipërfaqen e Tokës duke krijuar aerosole sulfurore që reflektojnë rrezet e diellit, Hunga Tonga, për shkak të natyrës së saj nënujore, lëshoi sasi të mëdha avulli uji. Rreth 100-150 milionë tonë avull uji, ekuivalenti i 60,000 pishinave olimpike, përfunduan në stratosferë, një shtresë e atmosferës mbi 15 kilometra që nuk prodhon re apo shi.
Avulli i ujit në stratosferë ka dy efekte kryesore: ndihmon në reaksionet kimike që shkatërrojnë shtresën e ozonit dhe vepron si një gaz i fuqishëm serrë. Kjo ngjarje është e paprecedentë në historinë e vëzhgimit të shpërthimeve vullkanike nëpërmjet satelitëve, të cilët janë përdorur që nga viti 1979.
Ekspertët në mbarë botën filluan menjëherë të analizojnë të dhënat satelitore për të kuptuar lëvizjen e avullit të ujit në stratosferë dhe efektet e tij të mundshme klimatike. Për të parashikuar ndikimet e ardhshme, shkencëtarët përdorën modele klimatike që simulonin një skenar me dhe pa një shpërthim të Hunga Tonga-s. Një krahasim i rezultateve zbuloi se shpërthimi kontribuoi në një vrimë të madhe të ozonit midis gushtit dhe dhjetorit 2023, dhe gjithashtu parashikoi verë të lagësht australe në 2024.
Efekti mesatar global në temperatura është minimal, rreth 0,015 gradë Celsius, që do të thotë se temperaturat ekstreme të regjistruara në vitin e kaluar nuk mund t’i atribuohen shpërthimit. Ndaj, modeli parashikon efekte të qëndrueshme rajonale, duke përfshirë dimrat më të ftohtë dhe më të lagësht në Australinë veriore deri në vitin 2029, dimrat më të ngrohtë në Amerikën e Veriut dhe dimrat më të ftohtë në Skandinavi.
Ky studim është vetëm fillimi për të kuptuar se si sasitë e mëdha të avullit të ujit në stratosferë mund të ndikojnë në klimën tonë. Nevojiten kërkime të mëtejshme për të konfirmuar ose hedhur poshtë këto gjetje dhe për të kuptuar më mirë pasojat afatgjata të shpërthimit të Hunga Tonga-s në klimën globale. /tesheshi.com/
