Shkrimtari amerikan Nathan Thrall shprehu pesimizëm në lidhje me çështjen palestineze në të ardhmen e afërt, duke vënë në dukje se gjatë shtatë dekadave të fundit, vetëm zgjerimi i pushtimit izraelit dhe pushtimi i territoreve palestineze ka qenë i dukshëm, ndërsa prania dhe territoret palestineze janë ulur. Ai parashikon se ky trend do të vazhdojë, ndoshta edhe do të përshpejtohet dhe përkeqësohet, por shton: “Drejtësia do të ngadhnjejë në fund”.
Nathan Thrall, fitues i Çmimit Pulitzer për Letërsinë 2024, deklaroi në një intervistë me Al Jazeera-s se, pavarësisht nga simpatia në rritje për kauzën palestineze në vende të ndryshme të botës, “duhet të jetë i kujdesshëm në vlerësimin e situatës aktuale. Kur bëhet fjalë për fuqinë reale politike, aktualisht gjithçka po shkon në favor të Izraelit. Prandaj, nëse ka ndonjë optimizëm në lidhje me ndryshimet thelbësore, ai është optimizëm për një afat të gjatë.”
Nathan Thrall, një shkrimtar amerikan me bazë në Jerusalem, i cili po vizitonte Universitetin Georgetown në Katar, mori çmimin për veprën e tij të jashtëzakonshme “Një ditë në jetën e Abed Salam: Anatomia e një tragjedie të Jeruzalemit”. Libri tregon historinë e tmerrshme të një aksidenti me autobus shkollor në Jerusalem që po transportonte fëmijë palestinezë dhe vështron veprimet dhe vendimet politike që formësojnë jetën e përditshme në Palestinë.
Ky libër, i cili u bë bestseller në mbarë botën dhe u përkthye në më shumë se 20 gjuhë, mori vlerësime të shumta nga kritika. Ai u zgjodh si Zgjedhja e redaktorëve në recensionet e librave të The New York Times dhe u rendit ndër librat më të mirë të vitit nga 18 botime të ndryshme.
Nathan theksoi se përmes kësaj vepre ai kërkoi të tregonte historinë nga këndvështrimi i personazheve kryesore ose përmes historive të familjeve të tyre. Nuk ka kapituj të veçantë në libër që i ofrojnë lexuesit mësime historike. Gjithçka shpaloset përmes kujtimeve dhe historive të personazheve individuale, parë nga këndvështrimi i tyre, gjë që i mundëson lexuesit të kuptojë më mirë dimensionin politik.
Më poshtë është një intervistë me Nathan Thrall:
Histori e vërtetë
Çfarë ju frymëzoi për të shkruar librin “Një ditë nga jeta e Abed Salam: Anatomia e një tragjedie të Jeruzalemit”?
Gjëja e parë që më frymëzoi ishte një reagim i thellë emocional ndaj kësaj historie të vërtetë rreth një aksidenti autobusi që transportonte parashkollorë palestinezë në zonën më të madhe të Jeruzalemit. Pashë diçka shumë simbolike në këtë histori, sepse autobusi po digjej për më shumë se 30 minuta para se makina e parë e zjarrfikësve izraelite të arrinte në vendin e aksidentit. Palestinezët që u gjendën atje luftuan për të shuar zjarrin, por nuk kishin burimet e nevojshme.
Në të njëjtën kohë, prindërit nuk ishin në gjendje të arrinin fëmijët e tyre ose të kalonin pikat e kontrollit për t’i kërkuar në spitalet ku ata ishin transferuar. Prandaj, pashë diçka shumë simbolike dhe prekëse në këtë histori. Kjo histori më lejoi të kombinoja dy qëllime bazë që kisha në libër: i pari ishte të arrija emocionalisht te lexuesi për të përcjellë tragjedinë e jetës në Palestinë dhe i dyti ishte të përshkruaj sistemin e aparteidit. Nëpërmjet përshkrimit të ngjarjeve të atyre 24 orëve pas aksidentit, historia mund të tregohet vetëm në një mënyrë që të hedhë dritë mbi sistemin e dominimit racist që prindërit duhej të duronin.
Për mua, kjo histori ishte një mënyrë për të përshkruar jetën e përditshme nën okupim, për t’u fokusuar me kujdes në diçka që ndodh kudo në botë, si një aksident automobilistik, por me synimin për të treguar se çfarë do të thotë kur një gjë e tillë e zakonshme ndodh në një vend të pazakontë.
Pra, a është Abed Salam një person real? Si e zgjodhët këtë personazh?
Po, historia është e vërtetë. Aksidenti ka ndodhur më 16 shkurt 2012. Fillimisht kisha ndërmend të shkruaj për këtë incident pa takuar Abedin. U përpoqa të kontaktoja çdo person që lidhej drejtpërdrejt ose tërthorazi me aksidentin: prindërit, mësuesit, dëshmitarët, mjekët, avokatët dhe personelin e urgjencës. Në fazat e hershme të kërkimit tim dhe bisedës me njerëzit, një mikeshë e ngushtë e familjes më tha se ajo kishte një të afërm të largët, djali i të cilit ishte një nga fëmijët në autobus. Ai mik më vuri në kontakt me një të afërm të ngushtë nëpërmjet të cilit arrita në Abed. Një ose dy ditë pas kësaj, unë isha në dhomën e tij të ndenjjes. Kur filloi të tregonte historinë e tij, lotët ma turbulluan shikimin. Kuptova se ishte një histori që duhej treguar.
“Nuk duhet të ekzagjerojmë”
Publiku arab beson se Evropa dhe Shtetet e Bashkuara mbështesin vetëm Izraelin. A mendoni se ka lëvizje në Evropë që mbështesin të drejtat palestineze? A ka një rritje të dukshme në këto lëvizje?
Po, e shoh këtë dhe mendoj se është një fenomen shumë i rëndësishëm. Jemi dëshmitarë të një ndryshimi të qartë. Ne pamë masa të njerëzve në protesta në Londër dhe Nju Jork. Ekziston një lëvizje e fortë dhe në rritje në mbështetje të të drejtave palestineze, por ne nuk duhet të mbivlerësojmë situatën. Për sa i përket fuqisë aktuale politike, aktualisht gjithçka po shkon në favor të Izraelit. Pra, nëse jemi optimistë për ndryshimet thelbësore, ai optimizëm fokusohet në afat të gjatë. Këta të rinj në të 20-at e tyre, duke marrë pjesë në protestat e kampusit, mund të mos fitojnë ndikim të vërtetë politik për të paktën 20 vjet të tjera. Pra, mendoj se kjo është shumë e rëndësishme, por gjithashtu nuk duhet të ekzagjerojmë në portretizimin e ekuilibrit aktual të fuqisë, i cili është tërësisht në favor të Izraelit.
Në Gaza, Sudan dhe vende të tjera, ne kemi miliona histori si ato të Abed Salam. Si mund t’i kushtojë vëmendje letërsia gjithë këtyre historive?
Mendoj se letërsia ka aftësinë të perceptojë dhe të përcjellë kompleksitetin e situatave që janë të mbushura me tragjedi të panumërta, si ato në Palestinë. Në situata të tilla, njerëzit shpesh flasin në mënyrë abstrakte, duke përdorur numra dhe statistika. Sot, kur përmendet Gaza, shifrat që përmenden shpesh janë: 46.000, 47.000, 48.000. Letërsia nuk i anashkalon këto shifra, sepse janë të rëndësishëm dhe duhet t’u kushtohet vëmendje. Qëllimi është të kuptojmë me të vërtetë se çfarë do të thotë secili prej këtyre 46,000 rasteve, sepse çdo numër përfaqëson një fat njerëzor – secili prej atyre numrave është një histori më vete.
I kam kushtuar jetën time punës për çështjen palestineze dhe kam kaluar dhjetë vjet me një organizatë udhëheqëse ndërkombëtare – Grupin Ndërkombëtar të Krizave. Puna ime u përqëndrua në bisedat me diplomatë, gazetarë dhe analistë në grupet e mendimit. Megjithatë, kam gjetur se është një humbje e plotë kohe, sepse kur ndërvepron me qarqet e elitës, ata janë të gatshëm të bëjnë ndryshime shumë të vogla, në rritje.
Por në një rast si Palestina, nevojitet një kuptim krejtësisht i ndryshëm i asaj që po ndodh dhe çfarë duhet të ndryshojë. Nuk është vetëm një çështje ndryshimi gradual, prandaj kjo qasje ishte e gabuar për mua. Nëse vërtet dua të shoh ndryshim në Palestinë, duhet të punoj në nivelin e të kuptuarit të jetës së përditshme të njerëzve, dhe kjo arrihet përmes narrativës, përmes tregimit, jo përmes përpjekjeve për të bindur politikanët në poste të larta përmes analizave. Kjo është arsyeja pse libri fokusohet në tragjedinë e Jeruzalemit.
Reduktimi i territoreve palestineze
Si e pajtoni një rrëfim personal me çështje të mëdha politike?
Kjo ishte sfida ime më e madhe në këtë libër. Doja që ky libër të arrinte të dy synimet: të lidhte politiken me personalen. Mënyra se si vendosa ta realizoja këtë ishte ta tregoja historinë vetëm përmes syve të personazheve dhe historive të familjeve të tyre. Pra, nuk kishte pjesë të veçanta në libër ku unë do t’u jepja lexuesve një mësim historie; gjithçka paraqitet përmes kujtimeve dhe historive të personazheve individuale, parë nga këndvështrimi i tyre, gjë që i jep lexuesit mundësinë për të kuptuar dimensionin politik.
A mendoni se libri pati një ndikim në situatën politike në Jerusalem?
Ka një padrejtësi kaq të thellë, deri në atë pikë sa nuk besoj se palestinezët do të fitojnë lirinë gjatë jetës sime. Gjithçka që dua të bëj është të lë gjurmë, të bëj të paktën një hap të vogël në drejtimin e duhur. Unë mendoj se ky libër mund ta bëjë këtë. Mund të prekë zemrat dhe të ndryshojë mendimin e atyre që e lexojnë.
Si e shihni të ardhmen e Jerusalemit në dritën e rrethanave aktuale politike?
Nëse shikojmë zhvillimet në Palestinë gjatë dekadave të fundit, ne jemi dëshmitarë të një procesi të vazhdueshëm të zgjerimit izraelit dhe zvogëlimit të territoreve palestineze në zona gjithnjë e më të vogla. Ky proces tani po përshpejtohet më shumë se kurrë më parë. Një vit pas 7 tetorit 2023, Izraeli ka pushtuar më shumë territor palestinez në Bregun Perëndimor sesa në dy dekadat e mëparshme. Pra, nëse më pyesni se çfarë pres në të ardhmen, pres që ky trend të vazhdojë, por në një formë edhe më të theksuar. Ndërsa kam një optimizëm afatgjatë se drejtësia do të ngadhnjejë përfundimisht, ndoshta nuk do të jetë diçka që do ta shoh. Nuk besoj se do të ketë pavarësi për Palestinën; Unë në fakt jam shumë pesimist në këtë drejtim.
