Qeveritë e krahut të djathtë të Hungarisë dhe Polonisë po ushtrojnë edhe një herë “presion” mbi kritikët e tyre liberalë evropianë dhe ka shqetësime për drejtim tjetër politik të Sllovakisë teksa ajo i afrohet zgjedhjeve në shtator. Nga ana tjetër, kursi politik i Çekisë duket se është disi ndryshe, nis analizën e tij për FT Tony Barber.
Të katër vendet i përkasin të ashtuquajturit Grupi i Vishegradit dhe në disa aspekte është e dobishme të krahasohet politika, kultura dhe historia e tyre. Megjithatë, ngjashmëritë nuk duhen ekzagjeruar, shkruan Barber.
Gazetari i FT kujton veçanërisht librin e Joseph Rothschild për Evropën Lindore dhe Qendrore që nga Lufta e Dytë Botërore. Konkretisht, Rothschild thekson në libër se, megjithëse të gjitha vendet e rajonit ishin të ngjeshur nga stalinizmi në fund të viteve 1940, historia e tyre e mëvonshme – para dhe pas përmbysjes së komunizmit në 1989 – tregon se ato ishin gjithashtu vende shumë të ndryshme.
Hungaria fyen Poloninë
Disa liderë të nivelit të lartë evropian morën pjesë në funeralin e ish-kryeministrit italian Silvio Berlusconi në Milano të mërkurën. Njëri prej tyre ishte kryeministri hungarez Viktor Orbán. Ai ndoshta kujtoi me gëzim politikën e Berlusconit, përbuzjen për pavarësinë e gjyqësorit dhe simpatinë e tij për Vladimir Putin, shkruan Barber.
Pushtimi rus i Ukrainës e ka sjellë Orbanin në konflikt të vërtetë me fqinjët e Hungarisë në Evropën Qendrore. Nuk është vetëm çështja e mungesës së entuziazmit të Orbanit për mbështetjen ushtarake dhe financiare perëndimore për Kievin. Kjo është edhe mënyra se si zyrtarët hungarezë ndonjëherë ofendojnë partnerët e tyre të Vishegradit, shkruan Barber.
Merrni Gábor Böröndi, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm hungarez. Muajin e kaluar ai e përshkroi pushtimin nazist të Polonisë në shtator 1939 si një “luftë lokale” që çoi në Luftën e Dytë Botërore për shkak të mungesës së një “procesi paqeje”.
Asnjë fjalë për mizoritë naziste apo pushtimin sovjetik të Polonisë lindore që pasoi shpejt sulmin gjerman nga perëndimi. Nuk është çudi që ambasadori polak në Budapest u zemërua.
Duhet thënë se jo vetëm Hungaria e Orbanit ka monopol në Evropën Qendrore për komentet jodiplomatike. Dy vjet më parë, Igor Matoviç, atëherë kryeministër i Sllovakisë, u pyet në një intervistë radiofonike se çfarë i kishte premtuar qeveria e tij Moskës në këmbim të dërgesave të vaksinës ruse Sputnik. “Ukraina Transkarpate,” u përgjigj ai, duke iu referuar rajonit më perëndimor të vendit.
Matoviç theksoi se ishte një shaka (jashtëzakonisht pa shije, duke pasur parasysh se Putini kishte aneksuar tashmë Krimenë në vitin 2014), por ministria e jashtme e Sllovakisë u ndje e detyruar t’i kërkonte falje Ukrainës. Me sa dihet, Hungaria nuk ka kërkuar falje për deklaratat e Böröndi-t për Poloninë.
Presidenca e rradhës e BE-së
Dy javë më parë, Parlamenti Evropian miratoi një rezolutë që pyeste nëse Hungarisë duhet t’i lejohet një presidencë gjashtëmujore e rradhës së BE-së kur të marrë drejtimin në korrik 2024.
Propozimi u miratua me një shumicë bindëse prej 442 votash kundër 144 votave.
Sipas të gjitha gjasave, Hungarisë nuk do t’i mohohet presidenca dhe as Polonisë, radha e së cilës do të pasojë në gjysmën e parë të 2025 dhe e cila është në mosmarrëveshje të ngjashme me BE-në për sundimin e ligjit. Qeveritë e tjera të BE-së janë të kujdesshme për krijimin e precedentëve që një ditë mund të përdoren kundër tyre.
Ndërkohë, mosmarrëveshjet e Hungarisë me BE-në mbi sundimin e ligjit dhe çështje të tjera nënkuptojnë se ajo është ende e përjashtuar nga fondi i rimëkëmbjes pas pandemisë të bllokut 27-vendesh. BE-ja po mban gjithashtu para nga programet e saj të ndihmës rajonale.
Në total, janë rreth 36 miliardë euro që i mungojnë Hungarisë. Këto fonde sigurisht që do të ishin të dobishme, duke pasur parasysh se – sipas ING Bank – produkti i brendshëm bruto real i Hungarisë po tkurret nga mesi i vitit 2022.
“Lex Tusk” polak
Qeverisë polake, e udhëhequr nga partia konservatore nacionaliste Ligji dhe Drejtësia (PiS), po ashtu i mohohen fondet e rimëkëmbjes dhe ndihma rajonale. Por kohët e fundit është shfaqur një problem i ri.
Është një ligj që gjoja synon të bllokojë politikanët pro-rusë nga postet publike. Kushdo që e njeh historinë polake e di se çfarë marrëdhënie ka me Rusinë, kështu që është e vështirë të mendosh se ka politikanë pro-Kremlinit në Poloni.
Kjo është arsyeja pse ligji njihet informalisht si “Lex Tusk”, sipas Donald Tusk, ish-president i Këshillit Europian dhe lider i opozitës. Mbështetësit e tij dyshojnë se është Tusk, dhe jo ata politikanë misterioz pro-rusë, që mund të përfundojnë në shënjestër të ligjit.
Polonia duhet të mbajë zgjedhje para fundit të vitit dhe PiS do të ketë shumë punë për të bërë nëse duan të fitojnë një shumicë të përgjithshme parlamentare. Në këtë kontekst duhet të respektohet edhe “Lex Tusk” i lartpërmendur, vëren Barber.
Refugjatët dhe emigrantët
Pavarësisht mosmarrëveshjeve të tyre të thella për Ukrainën, Hungaria e Orbanit dhe Polonia e PiS bien dakord për një çështje tjetër: politikën e BE-së ndaj refugjatëve dhe emigrantëve jo-evropianë. Serioziteti i çështjes u theksua të mërkurën kur të paktën 78 njerëz vdiqën pasi një anije peshkimi që besohet se lundronte nga Libia u përmbys në Detin Mesdhe.
Më pak se shtatë ditë para atij incidenti të tmerrshëm, ministrat e brendshëm të BE-së arritën një marrëveshje për reformën e procedurave të azilit dhe migracionit në Union. Vetëm dy qeveri e kundërshtuan marrëveshjen – Hungaria dhe Polonia.
Secila prej tyre tregon armiqësi të pandërprerë ndaj çdo mase që përfshin pranimin e refugjatëve dhe emigrantëve jo-evropianë.
Sllovakia: populizmi kundër shoqërisë civile
Sistemi tepër i fragmentuar i partive politike në Sllovaki e bën të vështirë parashikimin e rezultatit të zgjedhjeve të parakohshme që do të mbahen më 30 shtator. Por sondazhet tregojnë se kandidati kryesor është Smer, partia e qendrës së majtë e drejtuar nga ish-kryeministri Robert Fico.
Perspektiva e një qeverie tjetër të drejtuar nga Fico nuk i mbush me gëzim politikëbërësit e BE-së dhe NATO-s. Ashtu si Orbán, ai është një populist nacionalist që është skeptik ndaj sanksioneve perëndimore kundër Rusisë.
Tim Gosling vë në dukje në një nga artikujt e tij se Fico “u akuzua nga kundërshtarët për minimin e institucioneve demokratike të vendit për të ndërtuar një ‘shtet mafioz’ gjatë dominimit të tij politik”.
Kujtojmë se Fico dha dorëheqjen nga posti i kryeministrit në vitin 2018 pas protestave masive të shkaktuara nga vrasja e gazetarit Ján Kuciak dhe të fejuarës së tij. Edhe pse është e qartë se Kuciak u vra për shkak se po hetonte korrupsionin në Sllovaki, gjyqet e nxitura nga ky rast nuk i përgjigjen plotësisht pyetjes se kush e donte të vdekur.
Aspekte të tjera të jetës publike e bëjnë Sllovakinë të dallohet nga pjesa tjetër e Evropës Qendrore. Së pari, ajo ka një nga shoqëritë më rusofile kudo në Evropë, megjithëse qëndrimet po ndryshojnë pak për shkak të luftës në Ukrainë.
Së dyti, ishte inkurajuese të shihje se si zemërimi i publikut mbi vrasjet e 2018 çoi në zgjedhjen e Zuzana Čaputovas, një avokate kundër korrupsionit, si presidente.
Siç theksojnë Tim Haughton dhe kolegët e tij në Universitetin e Birminghamit në udhëzuesin e tyre për tendencat autoritare globale, Sllovakia tregon se demokracia mund të mbrohet nëse shoqëria civile mobilizohet dhe individë të talentuar me përvojë jopolitike hyjnë në gara elektorale.
Përjashtim çek
Sa për Republikën Çeke, ajo në një farë mënyre po e kundërshton trendin në Evropën Qendrore. Në zgjedhjet parlamentare gati dy vjet më parë, partitë centriste dhe konservatore përjashtuan partinë ANA (Da) të Andrej Babiš, një biznesmen miliarder, karriera politike e të cilit, e shënuar nga konflikte të shpeshta me ligjin, ngjan shumë me atë të Berlusconit.
Janarin e kaluar, një komandant në pension i NATO-s i quajtur Petr Pavel mundi Babisin në zgjedhjet presidenciale çeke. Pas suksesit të Caputovas në Sllovaki në vitin 2019, triumfi i Pavel përfaqësoi fitoren e dytë për një politikan joprofesionist në Evropën Qendrore.
Ajo që është e rëndësishme të theksohet është se as Pavel dhe as Čaputová nuk janë rebelë kundër establishmentit. Në vend të kësaj, secili ka pikëpamje të moderuara politike dhe një qëndrim të fortë properëndimor, përfundon Tony Barber në analizën e tij për FT. /tesheshi.com/
