Çështja e parajsave fiskale dhe e mungesës së transparencës financiare kanë qenë në titujt e parë të shtypit me vite tashmë. Për fat të keq, në këtë drejtim ka një diferencë të jashtëzakonshme mes deklaratave triumfuese të qeverive dhe realitetit të asaj që ato bëjnë në të vërtetë.
Në vitin 2014, hetimet e LuxLeaks treguan se kompanitë shumëkombëshe nuk kishin paguar pothuajse asnjë taksë në Europë, falë filialeve të tyre në Luksemburg. Në vitin 2016, Panama Papers ka treguar shkallën në të cilën elitat politike e financiare në veri dhe në jug fshehin asetet e tyre. Ne mund të jemi të kënaqur të shohim sesi gazetarët po bëjnë punën e tyre. Problemi është se qeveritë nuk po e bëjnë të tyren. E vërteta është se pothuajse asgjë nuk është bërë që nga kriza e vitit 2008. Në një farë mënyre, gjërat janë bërë edhe më keq.
Le të marrin secilën çështje me radhë. Konkurrenca e përkeqësuar fiskale në taksimin e të ardhurave të kompanive të mëdha ka arritur maja të reja në Europë. Mbretëria e Bashkuar do të reduktojë nivelin e taksimit në 17 për qind, diçka e padëgjuar më parë në një vend të madh, ndërkohë që vijon të mbrojë praktikat grabitqare të ishujve Virxhinia dhe qendrave të tjera offshore që ndodhen nën kurorën britanike. Nëse asgjë nuk bëhet, ne në fund fare do ta rreshtojmë veten me Irlandën me 12 për qind apo me gjasa me 0 për qind për grantet e investimeve, siç ndodh që tani në disa raste. Në të njëjtën kohë, në Shtetet e Bashkuara ku ka një taksë federale mbi fitimin, niveli është 35 për qind (ku nuk përfshihen taksat e niveluara nga shtetet, që variojnë nga 5 për qind në 10 për qind)
Ka të bëjë me fragmentarizimin politik të Europës dhe mungesën e një autoriteti të fuqishëm public që na vendos në mëshirën e interesave private. Lajmi i mirë është se ka një rrugëdalje nga ky qerthull aktual politik. Nëse katër vende, Franca, Gjermania, Italia dhe Spanja të cilat së bashku përbëjnë mbi 75 për qind të GDP-së dhe popullsisë së eurozonës, nxisin një traktat të ri bazuar në demokracinë dhe drejtësinë fiskale, me masa aq të forta sa të miratojnë një sistem të përbashkët taksimi për koorporatat e mëdha, atëherë edhe vendet e tjera do të jenë të detyruara t’i ndjekin. Nëse ato nuk e bëjnë një gjë të tillë, ato nuk do të jenë aspak në përputhje me përmirësimin e transparencës të cilën opinioni public e kërkon prej shumë vjetësh dhe do të vihen përballë sanksioneve.
Ka ende një mungesë të plotë të transparencës përsa u përket aseteve private që mbahen në parajsa fiskale. Në shumë zona të botës, pasuritë më të mëdha kanë vijuar të rriten që nga viti 2008 shumë më shpejt sesa madhësia e ekonomisë, pjesërisht për shkak se paguajnë më pak taksa sesa të tjerat. Në Francë, në vitin 2013, një ministër i buxhetit me qetësi shpjegooi se ai nuk kishte llogari në Zvicër, pa pasur frikë fare se ministria do ta zbulonte një gjë të tillë. Edhe një herë, iu desh gazetarëve të zbulonin të vërtetën.
Përhapja automatike e informacionit për asetet financiare, që është zyrtarisht e pranuar në Zvicër, por ende refuzohet në Panama, është krijuar për të përballuar çështjen në të ardhmen. Tërheqja e vetme është do të nisë të aplikohe vetëm, e kjo me kujdes, nga viti 2018, me përjashtimet e vetme, për shembull për aksionet që mbahen në truste dhe fondacione.
E gjitha kjo është ngritur pa as edhe më të voglin sanksion të hartuar për vendet që nuk binden. Në fjalë të tjera, ne vijojmë të jetojnë nën iluzionin se problem do të zgjidhet mbi baza vullnetare, madje, duke u kërkuar sjellshëm parajsave fiskale të mos sillen më keq. Është urgjente të shpejtohet procesi dhe të vendosen sanksione të rënda tregtare dhe financiare mbi vendet që nuk u binden rregullave strikte.
Le të mos gabohemi: vetëm aplikimi i përsëritur i sanksioneve të këtij lloji, duke nisur me mosbindjen më të vogël (e sigurisht do të jetë disa, përfshirë edhe fqinjët tanë të dashur, Zvicrën e Luksemburgun) do të mundësojë besueshmërinë e sistemit dhe do t’i japër fund kësaj klime të mungesës së transaparencës dhe praktikës së përhapur të pandëshkueshmërisë për shumë e shumë dekada.
Në të njëjtën kohë, duhet të krijohet një regjistër i unifikuar i kontrolleve financiare, kjo përfshin vendisjen e depozitave qendrore nën kontroll public. Në mbështetje të kësaj qasjeje do të ishte e mirë edhe vendosja e një tarife normale regjistrimi për asetet, të ardhurat nga e cila mund të përdoreshin për të financuar ndonjë çështje publike globale, si p.sh klimën.
Ka ende një çështje që ngre krye: përse qeveritë kanë bërë kaq pak që nga viti 2008, për të luftuar turbullirën financiare? Përgjigja e thjeshtë se ato ishin nën iluzionin se nuk kishte asnjë nevojë për të vepruar. Bankat e tyre qendrore printonin mjaftueshëm kartmonedha për të shmangur kolapsin total të sistemit financiar, si rrjedhim për të shmangur gabimet që në botën e pas vitit 1929 e drejtuan botën në prag të shkatërrimit të plotë. Rezultati është se ne vërtet kemi shmangur depresionin e gjerë, mirëpo duke bërë këtë ne kemi kufizuar veten nga reformat e domosdoshme strukturore, rregullatore e fiskale.
Ne mund ta sigurojmë veten duke vënë në dukje se balancat bankave qendrore kryesore, mbeten të ulëta në krahasim ndaj njëri tjetrit me asetet financiare që zotërohen nga publiku dhe aktorët privatë e mund të rriten edhe më shumë më rast nevoje.
Në të vërtetë, kjo kryesisht tregon hipertrfoinë këmbëngulëse të balancës sektori privat- publik dhe brishtësinë ekstreme të sistemit si tërësi. Duhet shpresuar se bota do të mësojë nga mësimet e Panama Papers dhe më në fund do të luftojë turbullirën financiare pa pritur të mbërrijë një krizë tjetër.
*Artikulli është shkruar nga Thomas Piketty për gazetën “Le Monde”. Autori është një economist francez që punon në fushën e pasurisë dhe pabarazisë së të ardhurave. Ai është profesor në Shkollën Ekonomike të Parisit e të Londrës.
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
