Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave ka vendosur t’i japë Çmimin Nobel në Kimi 2021 Benjamin List (Max-Planck-Institut Ruhr, Gjermani) dhe David W.C. MacMillan Princeton, SHBA “për zhvillimin e organokatalizës asimetrike”
Ndërtimi i molekulave është një art i vështirë. Benjamin List dhe David MacMillan janë fituesit e Çmimit Nobel në Kimi në vitin 2021 për zhvillimin e një mjeti të ri të saktë për ndërtimin molekular: organokatalizën. Kjo kishte një ndikim të madh në kërkimet farmaceutike dhe e bëri kiminë më të gjelbër.
Shumë fusha kërkimore dhe industri varen nga aftësia e kimistëve për të ndërtuar molekula që mund të formojnë materiale elastike dhe të qëndrueshme, të ruajnë energji në bateri ose të parandalojnë përparimin e sëmundjes. Kjo punë kërkon katalizatorë, substanca që kontrollojnë dhe përshpejtojnë reaksionet kimike pa u bërë pjesë e produktit përfundimtar. Për shembull, katalizatorët në makina konvertojnë substanca toksike në gazrat e shkarkimit në molekula të padëmshme. Trupi ynë gjithashtu përmban mijëra katalizatorë në formën e enzimave, të cilat sekretojnë molekulat e nevojshme për jetën.
Prandaj, katalizatorët janë mjetet bazë të kimistëve, por studiuesit kanë besuar prej kohësh se në parim ekzistojnë vetëm dy lloje katalizatorësh: metalet dhe enzimat. Benjamin List dhe David MacMillan fituan Çmimin Nobel në Kimi në vitin 2021 sepse në vitin 2000, të pavarur nga njëri -tjetri, ata zhvilluan një lloj të tretë të katalizës. Quhet organokatalizë asimetrike dhe azhurnohet në molekula të vogla organike.
“Ky koncept për katalizën është sa i thjeshtë aq edhe gjenial, dhe fakti është se shumë njerëz kanë pyetur veten pse nuk e kemi dalë më herët,” thotë Johan Åqvist, kryetar i Komitetit Nobel për Kimi.
Katalizatorët organikë kanë një kuadër të qëndrueshëm të atomeve të karbonit, të cilit mund t’i bashkëngjiten grupe kimike më aktive. Ato shpesh përmbajnë elementë të zakonshëm si oksigjeni, azoti, squfuri ose fosfori. Kjo do të thotë se këta katalizatorë janë miqësorë me mjedisin dhe të lirë për t’u prodhuar.
Zgjerimi i shpejtë i përdorimit të katalizatorëve organikë është kryesisht për shkak të aftësisë së tyre për të nxitur katalizën asimetrike. Kur ndërtojmë molekula, shpesh ndodhin situata në të cilat mund të formohen dy molekula të ndryshme, të cilat janë – ashtu si duart tona – një imazh pasqyre i njëri -tjetrit. Kimistët shpesh do të duan vetëm njërën prej tyre, veçanërisht në prodhimin e barnave.
Organokataliza është zhvilluar me një ritëm mahnitës që nga viti 2000. Benjamin List dhe David MacMillan mbeten udhëheqës në këtë fushë dhe kanë treguar se katalizatorët organikë mund të përdoren për të shkaktuar një sërë reaksionesh kimike. Duke përdorur këto reagime, studiuesit tani mund të ndërtojnë në mënyrë më efektive çdo gjë, nga ilaçet e reja deri tek molekulat që mund të kapin dritën në qelizat diellore. Në këtë mënyrë, organokatalistët sjellin përfitimin më të madh për njerëzimin. /tesheshi.com/
