Tanzaniti, një nga gurët e çmuar më të rrallë dhe më mbresëlënës në botë, ka arritur të rrëmbejë zemrat e adhuruesve të bizhuterive dhe koleksionistëve të gurëve të çmuar. Nga hija e malit Kilimanxharo, i vetmi vend në planet ku është gjetur, kjo perlë unike bën përshtypje me nuancën e saj mahnitëse blu-vjollcë, e cila ndryshon nën kënde të ndryshme drite. Rrallësia e saj, e kombinuar me kërkesën gjithnjë në rritje, e bëjnë atë një nga bizhuteritë më të kërkuara të epokës.
Tiffany & Co., një nga kompanitë më ikonike të bizhuterive në botë, ka marrë tanzanitin pothuajse nën mbrojtjen e saj, ka ndryshuar emrin për të “kaluar” më mirë në tregun global dhe tashmë po e lançon si gurin e çmuar ideal për t’u bërë dhuratë. Tanzaniti, edhe pse ende nuk njihet gjerësisht, ka diktuar mjaftueshëm për të zënë vendin e vet në tregun e gurëve të çmuar.
Një mineral i rrallë dhe i vlefshëm
Tanzaniti u zbulua për herë të parë në vitin 1967 në shpatet e malit Kilimanxharo në Tanzani. Është bërë veçanërisht i njohur për ngjyrën e mrekullueshme blu-vjollcë, e cila është rezultat i përbërjes kimike dhe strukturës unike. Tanzaniti është një varietet i mineralit zorit dhe i përket kategorisë së piroksenit, ndërsa shumëllojshmëria e tij intensive e ngjyrave është për shkak të pranisë së joneve të vanadiumit dhe kromit.
Është një mineral relativisht i fortë, me fortësi 6,5-7 të shkallës Mohs, gjë që e bën të përshtatshëm për bizhuteri dhe përdorime të tjera dekorative. Rrallësia e tij dhe minierat e kufizuara në vetëm një rajon të botës e bëjnë atë një nga gurët e çmuar më të kërkuar dhe më të shtrenjtë. Edhe pse zakonisht gjendet në nuanca blu ose blu-vjollcë, nuanca e tij e saktë mund të ndryshojë në varësi të llojit të përpunimit.
Historia e zbulimit
Këtu ekzistojnë dy versione, ai vendor dhe ai ndërkombëtar. Sipas historisë së regjistruar në Tanzani, personi i parë që vuri re gurët e çmuar me nuancën blu intensive ishte gjeologu Jumane Ngoma. Ai, në fakt, minierën e parë e ka hapur me mjete të pakta në Kodrat e Mireranit në zonën e Kitetos dhe ka qenë ai që i ka dhënë xhevahiret për përpunim dhe analizë, që të zbulohet përbërja e tyre. Për zbulimin e tij, ai mori një certifikatë njohjeje tre vjet më vonë nga presidenti i atëhershëm i vendit, Julius Nyerere, së bashku me një shumë simbolike parash.
Sidoqoftë, ishte gjeologu gjerman Hans Merkle ai që luajti një rol të rëndësishëm në kategorizimin e tanzanitit. Merkle punonte për kompaninë gjermane Tanzania Gemstones Ltd. Pasi mori përsipër misionin për të eksploruar zonën për mundësinë e nxjerrjes së gurëve të çmuar, ai ishte i pari që pa xhevahiret e Ngoma-s dhe përdori kontaktet e tij ndërkombëtare për të dërguar mostra në laboratorë në Evropë dhe Indi. Fillimisht, Merkle mendoi se ishte një varietet i ri safiri, por, pas analizave dhe studimeve të mëtejshme, ai kuptoi se ishte një mineral krejtësisht i ndryshëm. Në vitin 1970, ky zbulim u njoh zyrtarisht.
Me sa duket emri “tanzaniti” lidhet me Tanzaninë, shteti brenda kufijve të të cilit u gjet e vetmja sasi e gurit të çmuar që ekziston deri më sot. Emri, megjithatë, ishte një frymëzim komercial i kompanisë Tiffany & Co. Emri origjinal i vënë gurit nga komuniteti shkencor ndërkombëtar ishte “blu zoisite”, por kjo u konsiderua jashtëzakonisht… antikomerciale nga Henry Platt, stërnipi i ikonës Louis Comfort Tiffany dhe kreu i kompanisë. Platt argumentoi se emri duhet të ndryshohet menjëherë, sepse shqiptimi i tij në anglisht (zoisite blu) dukej si “vetëvrasje blu”. Kështu, ai thirri një mbledhje urgjente të bordit të kompanisë për të gjetur një emër të ri dhe në fund u vendos që t’i jepet më shumë rëndësi emrit të vendit, gjë që do të theksonte edhe veçantinë e tij.
Që nga viti 2010, e vetmja minierë e tanzanitit në botë është kontrolluar 50% nga Korporata Shtetërore e Minierave Tanzania (STAMICO) dhe 50% nga Richland Resources. Megjithatë, për shumë vite, miniera ishte mjaft e pakontrolluar, duke rezultuar në largimin e një sasie të madhe të tanzanitit në mënyrë të paligjshme. Vlerësohet se të paktën 2.5 milionë karat “rrjedhnin” në tregun e bizhuterive përmes mjeteve nëntokësore çdo vit. Në vitin 2018, qeveria e Tanzanisë vendosi gjënë e qartë për të bërë, duke ndërtuar një mur 15 metra të lartë rreth minierës për të parandaluar hyrjen e drejtpërdrejtë. Prodhimi u rrit në mënyrë spektakolare: Nga 147.7 kilogramë gurë të certifikuar në 2017, nxjerrja arriti në 781.2 kilogramë në 2019. Rezervat e Tanzanitit me normat aktuale të minierave do të mbarojnë në vitin 2040.
Sa i përket çmimit të tij, ai përcaktohet nga rregullat dhe specifikimet që vlejnë për gurët e tjerë të çmuar, veçanërisht për diamantet. Ngjyra dhe qartësia luajnë rolin më të madh në çmim. Për shembull, çmimi mesatar i tanzanitit me cilësi të lartë me një nuancë të fortë blu ose blu-vjollcë dhe pa defekte mund të arrijë në 1500-3000 euro për karat. Ka, sigurisht, copa të rralla ose jashtëzakonisht të mëdha tanzaniti që variojnë nga 5000-10000 euro për karat. /tesheshi.com/
