Në harkun e shkurtër kohor të një jave, nga 19 deri më 26 qershor, do të mbahen në tre nga vendet më të rëndësishme të Europës, tre konsultime elektorale : raundi i dytë i zgjedhjeve të pjesshme administrative në Itali, referendum britanik për qëndrimin apo jo në Bashkimin Europian, zgjedhjet legjislative për parlamentin e ri spanjoll, thirrur pasi zgjedhjet e mëparshme nuk siguruan shumicë të qëndrueshme.
Bëhet fjalë për tre konsultime të ndryshme me publikun, ashtu sikundër janë të ndryshme edhe garat politike në shtetet që do të ndizen nga betejat. Por çështje që ngrenë peshë janë të përbashkëta në një pjesë të madhe të tyre, e mund të shndërrohen në kundërshti, tipike për kohën që jetojmë, mes partive tradicionale dhe forcave kundër sistemit – dy linjat e përballura shpesh përputhen me linjat e mbështetësve dhe kundërshtarëve të integrimit europian.
Përballja mes dy linjave është e dukshme në rastin e referendumit britanik të së enjtes së ardhshme: një garë shumë e rëndësishme sa i takon edhe pasojave afatgjata, sidomos në rastin e një Brexit, dhe shumë e ndjerë në planin emocional që u shënjua një javë para votimit edhe nga krim absurd politik që nuk ka precedent në historinë e Mbretërisë së Bashkuar. Në këtë vend lidershipi i palëve kryesore kanë krijuar një diferencë shumë të madhe për qëndrimin e Britanisë në BE.
Por, nëse u japim të drejtë sondazheve, një pjesë e madhe e zgjedhësve- pak më shumë përpara së enjtes dhe pak më pak pas krimit Cox – duket se mendojnë ndryshe. Është e lehtë të imagjinohet se një fitore e Brexitjo vetëm do të rriste pushtetin e anti europianëve “të specializuar” të Nigel Farage, por do të ulte ndikimin e ekuilibrave të brendshëm në partitë tradicionale, duke u lënë hapësirë nxitjeve populiste sidomos në kampin konservator: ku ish-kryebashkiaku i Londrës, Borsi Johnson kandidon nga lideri i frontit për daljen nga Bashkimi Europian në zëvendësimin e kryeministrit Cameron.
Më pak drastike, por pikërisht për këtë edhe më të ndërlikuara, alternativat që përfaqësohen përpara zgjedhësve spanjollë më 26 qershor. Këtu nuk ka një front të përbashkët kundër sistemit – dhe qëndron ende në kombë linja ndarëse mes të djathtës e të majtës. Por, si në njërin ashtu dhe në kampin tjetër, forcat tradicionale të kualifikuara si socialistët dhe popullorët, janë të sulmuar nga lëvizje “risi” që u kanë dalë kundër: Podemos në krahun e majtë dhe
Ciudadanos në krahun e moderuar. Nga momenti që dy partitë e mëdha tradicionale refuzojnë çdi hipotezë për një koalicion të madh e duke parë që lëvizjes sfiduese të klasës së vjetër drejtuese janë të gatshme të bashkëpunojnë mes tyre, perspektiva e një mungese të gjatë të qëndrueshmërisë qeverisëse është gjithnjë e më konkrete. Mungesa e qeverisjes është në të gjithë kohët kushti ideal për rritjen e forcave kundër sistemit.
Ndryshe dhe tjetër gjë janë balotazhet e së dielës së ardhshme në komunat italiane. Në votim nuk është vetëm – edhe pse nuk është pak – qeverisja e katër qyteteve më të mëdha italiane. Edhe pasi verdikti i pritshëm për qëndrueshmërinë e qeverisë Renzi.
Nëse sfida milaneze – më e pasigurta – mund të lexohet ende si një përballje klasike mes qendrës së djathtë dhe asaj të majtë, në qendrat e tjera të mëdha gara paraqitet si një përballje jo konvencionale mes partive protagonist të republikës së Dytë dhe forcave populiste, të përfaqësuara nga Lega, apo nga Pesë Yjet.
Këto forca do të merrnin një frymëmarrje të re nga një fitore e mundshme në kryeqytet dhe akoma edhe më shumë nga rritja e përqindjeve në qytetet e tjera ku nisen jo në avantazh nga raundi i parë.
Përgjigja që do të japin zgjedhjet lokale italiane do të dihet shumë shpejt dhe mund të mos jetë e lehtë për t’u lexuar. Duhet të presim ndërkaq, fundin e javës së ardhshme për të nisur të mësojmë nëse vala e populizmit në kontinent ndodhet në majë të fuqisë së saj apo nëse, në të kundërt në vendet anëtare mbetet i dëshirueshëm projekti i integrimit europian. Për ta kuptuar këtë, nuk duhet të shohim vetëm nga Londra, por edhe nga Roma dhe Madridi.
*Giovanni Sabbatucci është historian, akademik dhe gazetar, shumë i vlerësuar për punën e tij. Komenti është publikuar në të përditshmen italiane “La Stampa”.
Përktheu: Juli Prifti – / tesheshi.com/
