Vendimi i Akademisë Suedeze për ta shpërblyer me Çmimin Nobel të Letërsisë Peter Handke ishte një lëvizje shokuese që trazon botën politike aq sa edhe atë të letërsisë.
Shkrimtari austriak është një mbështetës i moçëm i ish-liderit nacionalist Slobodan Miloshevic dhe një arsyetues i fushatave të tij gjenocidale gjatë luftërave jugosllave të viteve 90’.
Edhe pe kishte dëshmi të pakontestueshme të krimeve të regjimit serb, Handke shkoi aq larg sa ndjeku gjykimin e diktatorit në Hagë, e më pas edhe në varrim.
Ata që mbrojnë vendimin e Akademisë Sueseze pretendojnë se pikëpamjet e Handke duhet të konsiderohen ndaras nga ato artistike që i kontribuojnë letërsisë. Disa thonë se qëllimi i shkrimtarit austriak ishte të provokoj, dhe se pikëpamjet e tij politike duhet të shihen si përpjekje për të nxitur debat të lirisë së të menduarit politik.
Por të ndash punën politike të Handke nga ajo letrare, do të ishte gabim i madh. Për vetë faktin se e ka aprovuar regjimin e Millosheviçit dhe ka mohuar viktimat e gjenocidit dhe spastrimit etnik, vepra e tij është thellësisht politike.
Shembulli më i zymtë i ligjërimit të gabuar të Handke është udhëpërshkrimi i tij “Udhëtimi te lumenjtë: Drejtësi për Serbinë”, botuar në 1997, në të cilin ai dokumenton jetën e përditshme të serbëve vendas pas përfundimit të luftërave ballkanike të viteve 1900.
Siç vë në dukje Handke në epilog, arsyetimi i tij nuk ishte të mblidhte “fakte të liga”, por të sigurojë një tregim që kërkon shpirtin që do të mbështesë paqen. Serbët që paraqiten në tregimin e Handke janë shpirtra të pafajshëm që flenë në bodrume me ngrohje. Ai i përshkruan ata duke ngrënë sarma dhe kajmak dhe duke pirë verë nga Smedereva, “që jetojnë aty ku Danubi rrjedh pa zë.” Në rrëfimin e tij, këta janë njerëz që janë lënduar nga përçmimi i pjesës tjetër të Evropës , e cila ua ktheu shpinën.
Duke u përqendruar në përvojat e përditshme të serbëve lokalë, Handke anashkalon tragjedinë e grupeve të tjera etnike në rajon dhe përforcon narracionin e gabuar serb që udhëhiqej nga Millosheviç, ideja e të cilit ishte se qytetarët serbë ishin viktimat që duhej të ngriheshin në mbrojtje të lirisë dhe dinjitetit të tyre.
Handke qëndroi i heshtur kur bëhej fjalë për rolin kryesor të Serbisë në tragjedinë ballkanike të viteve 1990, përfshirë gjenocidin në Srebrenicë. Ai i paraqet mizoritë e kryera nga regjimi i Millosheviç si pretendime të bëra nga mediat perëndimore, e jo fakte të forta të dokumentuara nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë.
Duke injoruar këto dëshmi të kohës, Handke i jep amnisti gjenocidit serb. Kjo shihet si përpjekje për ta rishkruar historinë. Injorimi i ambicieve hegjemoniste të Serbisë dhe gjenocidit të mbështetur nga shteti i lejon atij të paraqesin Slloveninë dhe Kroacinë si nismëtaret e shpërbërjes së Jugosllavisë dhe t’i atribuojnë meritat e paqes së Dejtonit Millosheviçit.
Puna e Handke nuk mund të ndahet nga favori politik që i bëri udhëheqësit serb. Pamfletet e tij politike nuk janë letërsi – ato janë thirrje për urrejtje dhe paragjykim.
Nuk ka dyshim se Handke duhet të lexohet, studiohet dhe diskutohet. Por ngritja e punës së tij mbi kandidatët e tjerë më të merituar për Nobel ishte një gabim i pakujdesshëm. Siç shprehet autori dhe kritiku letrar Hari Kunzru, “ai është një shkrimtar i shkëlqyeshëm, i cili ndërton një rrëfim të verbër për nga etika”.
Çmimi Nobel nuk do ta bëjë Handke-n një shkrimtar të shkëlqyer. Me zgjedhjen e autorit austriak, Akademia Suedeze vetëm se ka zvogëluar vlerën e çmimit dhe ka bërë skandalin e radhës që do të dëmtojë reputacionin e saj për dekadat në vijim. /tesheshi.com/
Shkrimi origjinal në anglisht është i botuar në politico.eu
