Kanë kaluar më shumë se 24 orë që kur Farahanaz, emri i së cilës u ndryshua për të mbrojtur identitetin e saj, kishte një “vakt të duhur”.
“Si të rritur, ne mund t’ia dalim mbanë, por kur fëmijët kërkojnë ushqim, nuk di çfarë t’u them,” i tha Al Jazeera-s ish-prezantuesja e radios veriore afgane 24-vjeçare.
Kur familja mund të hajë, shpesh është vetëm bukë, dhe ndonjëherë perime, me çaj jeshil të holluar. Ndonjëherë ka sheqer për çaj, i cili është një luks i rrallë këto ditë pasi ata luftojnë për të mbijetuar pasi Farahanaz, e vetmja mbajtëse e familjes tetë anëtarëshe, humbi punën e saj pasi talebanët morrën Afganistanin gushtin e kaluar.
“Motra ime më e vogël po shërohej nga operacioni kur talebanët morën kontrollin dhe jeta u përmbys. Ajo ka humbur aq shumë peshë dhe është sëmurë kur nuk ka ushqim të mjaftueshëm”, thotë Farhanaz. Por as familja nuk mund të përballojë ndihmën mjekësore.
Familja Farhanaz është në mesin e 23 milionë afganëve që përballen me urinë, në atë që është kthyer në një krizë urie “të përmasave të pakrahasueshme”, thotë Dr. Ramiz Alakbarov, Zëvendës Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Antonio Guterres.
“Në Afganistan, 95 për qind e pabesueshme e popullsisë nuk ha mjaftueshëm ushqim… Kjo shifër është aq e lartë sa është pothuajse e paimagjinueshme. Është shkatërruese, është një realitet i ashpër”, tha Alakbarov në një deklaratë të lëshuar në fillim të marsit, duke shtuar se pothuajse 100 për qind e familjeve të drejtuara nga gra kanë përjetuar urinë.
Pretendimi shqetësues i Alakbar reflektohet në situatën e Farhanazit.
“Në ditët më të mira kam qenë drejtuese e radios, si dhe kam punuar edhe si profesore me kohë të pjesshme. Vëllai im, i cili punonte në forcat afgane të sigurisë, dhe unë, ishim në gjendje të ushqenim dhe të kujdeseshim për tetë anëtarë të familjes sonë,” tha ajo.
Megjithatë, pasi talebanët morën pushtetin, vëllai i saj u detyrua të largohej nga vendi nga frika e persekutimit, duke e lënë atë si mbajtësen e vetme të familjes.
“Por kur shkova në punë pas rënies së qeverisë së mëparshme (të Presidentit Ashraf Ghani), më kthyen. Kam humbur punën time dhe po luftoj për të ushqyer familjen time në gati shtatë muaj”, shpjegon ajo.
Uria dhe varfëria
Që kur talebanët u kthyen në pushtet, gati 60 për qind e grave që punojnë në media kanë humbur punën e tyre, sipas Federatës Ndërkombëtare të Gazetarëve, më shumë se 90 për qind e të cilave ushqejnë familjet e tyre.
“Uria dhe varfëria janë si një sëmundje që prek jo vetëm dastarkhwan-in tuaj (mbulesë tradicionale për
ngrënie), por edhe aftësinë tuaj për të qenë gati për sfida dhe për t’u qëndruar besnik vlerave tuaja”, thotë Dr. Wahid Majrooh, ish-ministër afgan i shëndetit publik.
“Kjo ndikon në ndjenjën tuaj të dinjitetit,” tha Majrooh, i cili, ndryshe nga shumë zyrtarë qeveritarë, refuzoi të largohej nga vendi pas rënies së qeverisë afgane të mbështetur nga Perëndimi për të parandaluar kolapsin e sistemit shëndetësor të pafinancuar të vendit.
Në të njëjtën kohë, rritja e pasigurisë ushqimore ka çuar në një rritje të kequshqyerjes dhe vdekjeve nga uria, veçanërisht tek fëmijët.
Majrooh thekson se duke pasur parasysh fuqinë blerëse të njerëzve, ata gjithashtu nuk janë në gjendje të kërkojnë kujdes shëndetësor.
“Nënat nuk mund të paguajnë për kujdesin e tyre para lindjes dhe pas lindjes, dhe siç është evidente, vdekshmëria dhe sëmundshmëria e nënave po rritet jashtëzakonisht dhe kjo ndikon në vdekshmërinë e fëmijëve,” tha ai, duke shtuar se edhe objektet shëndetësore nuk janë në gjendje të plotësojnë kërkesën.
13,700 foshnja të porsalindura vdiqën në vitin 2022
Sipas të dhënave të ndara në fillim të këtij muaji nga Ministria e Shëndetësisë Publike, rreth 13,700 foshnja të porsalindura dhe 26 nëna vdiqën në vitin 2022 për shkak të mungesës së ushqimit.
Në provincën e Baglanit, dr. Abdul Rahman Ulfat, kreu i departamentit të të ushqyerit në Drejtorinë e Shëndetit Publik, i tha Al Jazeera-s se ai kishte parë një rritje të paprecedentë të rasteve të urisë dhe kequshqyerjes.
“Fëmijët nën moshën 5 vjeç janë më të goditurit sepse janë më të prekshëm. Trupat e tyre janë ende në zhvillim, dhe organet kanë nevojë për një furnizim të vazhdueshëm me lëndë ushqyese, minerale, karbohidrate dhe yndyrna të mjaftueshme”, shpjegoi Ulfat. “Nëse ata nuk i marrin këto, do të humbasin jetën e tyre.”
Prindërit afganë po nxitojnë drejt spitaleve dhe klinikave me “foshnja të sëmura dhe fëmijë të tharë deri në kockë” ndërsa punonjësit e shëndetësisë përpiqen të ofrojnë kujdesin dhe trajtimin e nevojshëm.
“Ndërsa ka mungesë të ndërgjegjësimit brenda komunitetit në lidhje me kushtet e të ushqyerit dhe shëndetit, përkeqësimi mund t’i atribuohet kushteve ekonomike në Afganistan,” tha Ulfat, duke ia atribuuar krizave në rritje, veçanërisht në mesin e klasës së mesme urbane, varfërinë e përhapur dhe papunësinë.
“Ka gjithashtu mungesë të burimeve vendore, veçanërisht akses në produkte ushqimore cilësore, si dhe mungesë transparence në shpërndarjen e pakove ushqimore në mesin e shtresave vulnerabël”, shtoi ai.
Përveç punonjësve shëndetësorë, edhe agjencitë ndërkombëtare humanitare po luftojnë për të përballuar krizën e urisë, duke u përballur me sfida të reja financiare, të shkaktuara nga sanksionet ndërkombëtare.
“Edhe pse shumë vende kanë premtuar ndihmë humanitare, Afganistani gjithashtu ka nevojë urgjente për një sistem bankar funksional për të zgjidhur krizën. Shumica e bankave afgane mezi funksionojnë tani”, thuhet në një raport të fundit të Human Rights Watch (HRW).
John Sifton, drejtor i HRW, tha se kriza humanitare në Afganistan ishte një krizë ekonomike. “Afganët shohin ushqim në treg, por nuk kanë para për ta blerë atë. Punonjësit e shëndetësisë janë gati të shpëtojnë jetë, por nuk kanë paga dhe furnizime. Miliarda janë zotuar për ndihmë, por mbeten të pashpenzuara sepse bankat nuk mund të transferojnë apo të kenë akses në fonde.”
Kriza bankare
Kufizimet dhe sanksionet bankare ndaj talebanëve të vendosura nga Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera e kanë bërë më të vështirë për grupet humanitare transferimin e fondeve dhe burimeve të tjera në Afganistan. Bankat afgane po punojnë gjithashtu me kujdes dhe mund të mbledhin një sasi të kufizuar parash për shkak të mungesës së monedhës së vendit.
“Kriza e pazgjidhur e likuiditetit është një shtytës kryesor i asaj që po bëhet fatkeqësia më e madhe humanitare në botë,” tha Jan Egeland, sekretari i përgjithshëm i Këshillit Norvegjez të Refugjatëve (NRC), duke shtuar se organizata kishte kërkuar 4.4 miliardë dollarë për të mbledhur afganët e uritur.
“Por nëse Departamenti i Thesarit i SHBA-së dhe autoritetet e tjera financiare perëndimore nuk na lejojnë të transferojmë para për ndihmë humanitare, ne do të detyrohemi të punojmë krah për krah, në pamundësi për t’i sjellë ato para komuniteteve në nevojë të dëshpëruar,” paralajmëroi ai.
Farhanaz ndan të njëjtin shqetësim. “Ka një ndjenjë të dukshme dëshpërimi në mesin e miliona afganëve; njerëzit shesin foshnjat dhe vajzat e tyre për të mbijetuar. E megjithatë afganët po humbasin jetën”, tha ajo, duke mbajtur lotët.
“Shpresoj se talebanët do të na lejojnë të kthehemi në punë dhe shkollë për të ndihmuar familjet tona të mbijetojnë, por gjithashtu i bëj thirrje botës që të mos na kthejë shpinën. Dhe ata janë përgjegjës për këtë krizë dhe i lus të mos na lënë në këtë mjerim”.
Kujtojmë se Afganistani ka provuar dekadat e fundi dy pushtime, rus dhe amerikan, të dyja shkatërruese, si dhe dështuese për agresorët. Po provon për herë të dytë dhe një regjim si ai i talebanëve, tejet i diskutueshëm. Të prirur për rregulla të rrepta fetare, kjo nuk shkon paralel me aftësi të vëçanta qeverisëse. /tesheshi.com/
