17 shtatori shënoi 40-vjetorin e traktatit të paqes Egjipt-Izrael që rezultoi nga Marrëveshjet e Camp David. E negociuar nga Kryeministri Izraelit Menachem Begin, Presidenti egjiptian Anwar Sadat dhe Presidenti i SHBA-ve Jimmy Carter, traktati ka qenë një gurthemel i sigurisë rajonale dhe strategjisë amerikane në Lindjen e Mesme.
Dokumenti i parë i Camp David Accords hapi rrugën për Marrëveshjen e Oslos në 1993 midis izraelitëve dhe palestinezëve, e cila nga ana tjetër hapi derën e traktatit të 1994 midis Izraelit dhe Jordanit.
Por pas dyzet vitesh, si kanë ndikuar Marrëveshjet e Camp Davidit në Lindjen e Mesme dhe paqen rajonale?
Kampi David ishte një moment historik në politikën e Lindjes së Mesme. Në shtator 1978, Izraeli dhe Egjipti kishin qenë në konflikt për 30 vjet, me kërcënimin e një lufte tjetër katastrofike që po nuhatej sërish. Dyzet vjet pas traktatit, marrëdhëniet midis Egjiptit dhe Izraelit – megjithëse janë të kufizuara –janë të qëndrueshme e reciproke.
Camp David vendosi gjithashtu precedentë të rëndësishëm në mënyrën se si negociohet paqja për Lindjen e Mesme dhe si duhet të llogariten interesat arabe dhe izraelite në një proces paqeje. Në përgjithësi, Sadat dhe Begin ishin në gjendje të njihnin interesin e tyre të ndërsjella për t’u dhënë fund armiqësive. Ata gjithashtu ishin në gjendje të krijonin mekanizma për të siguruar stabilitetin e traktatit – më e rëndësishmja në vendosjen e sigurisë dhe mekanizmat e mbikëqyrjes, thotë një artikull i Global Review.
Sidoqoftë, e rëndësishme për t’u mbajtur mend është se Camp David përbëhej nga dy pika – njëra që premtonte një paqe dhe zgjidhje rajonale për palestinezët dhe tjetra që premtonte paqen egjiptiano-izraelite. Për dekada të tëra, diplomatët kërkojnë një formulë për një kompromis të pranueshëm midis izraelitëve dhe palestinezëve, e cila do të përmbushë të gjitha aspiratat e Kampit David.
Vizioni i parealizuar i këtij dokumenti të parë, krahas sukseseve të të dytit, flet për ndryshimet e rëndësishme midis dy konflikteve dhe kufizimet e krijuara nga një proces i paqëndrueshëm izraelito-palestinez. Ndërsa Egjipti dhe Jordania kanë traktate zyrtare të paqes me Izraelin, për shkak të mungesës së një zgjidhjeje për palestinezët, marrëdhëniet janë të kufizuara, të ftohta dhe kryesisht në nivelin elitar. Dallimet thelbësore midis konfliktit izraelito-egjiptian dhe midis Izraelit dhe palestinezëve kanë kufizuar zbatueshmërinë e Camp Davidit ndaj këtij të fundit.
A mund të nxirren mësime që mund të ndihmojnë në avancimin e procesit të paqes Izraelite-Palestinez?
Ne mund të kuptojmë arsyet pse Marrëveshja e Camp David u negociua me sukses, dhe pse marrëveshja ka ngecur diku. Pjesa më e madhe e suksesit të traktatit është në detajet e tij – më së shumti koordinimi i sigurisë dhe mekanizmat që palët përcaktuan – por të paktën po aq i rëndësishëm është konteksti i marrëdhënieve Egjipt-Izrael.
Traktati izraelito-egjiptian adreson sigurinë si çështje të shkëputjes ushtarake dhe mosbesimit. Në thelb, Sadat dhe Begin dinin se ku mund të tërhiqnin kufirin midis këtyre dy shteteve.
Konflikti izraelito-palestinez është i rrënjosur në shumë çështje më shumë sesa konflikti izraelito-egjiptian. Ndjesia për kombësinë e të dy palëve është e lidhur me të njëjtën tokë dhe pretendimet e të dy palëve janë shumë të shenjta. Me ose pa një zgjidhje të negociuar për konfliktin, e ardhmja e këtyre dy popujve do të ndërthuret ngushtë.
30 vitet e fundit të diplomacisë demonstrojnë se sa e vështirë është të gjesh terren të mesëm dhe të pranueshëm reciprokisht për çështjet e ndërlikuara dhe emocionale të statusit përfundimtar në rrënjën e konfliktit. Procesi i Oslo ishte një shembull i një përpjekje për të arritur paqe, por ai u shua për shkak të paaftësisë për të adresuar plotësisht përfshirjen e plotë të çështjeve të statusit përfundimtar.
Një mësim nga vitet e fundit është se sa më gjatë të vazhdojë konflikti, aq më e vështirë bëhet gjetja e zgjidhjeve që adresojnë aspiratat palestineze për shtetësinë, kufijtë, kthimin e refugjatëve dhe statusin e Jeruzalemit, ndër të tjera.
Një nga çështjet më të trishta të statusit përfundimtar do të jetë gjetja e një formule që plotëson nevojat e sigurisë të të dyja palëve. /tesheshi.com/
