Në fillim të këtij muaji, presidenti rus Vladimir Putin u takua me kryeministrin armen Nikola Pashinyan dhe presidentin e Azerbajxhanit Ilham Aliyev dhe arritën një marrëveshje paqeje brenda disa orësh për t’i dhënë fund konfliktit njëmujor armeno-azerbajxhanas mbi Karabag.
Marrëveshja e paqes ishte tepër e shkurtër, e qartë dhe e saktë: Armenia u kursye nga humbja e plotë, Azerbajxhani veproi drejt, Rusia fitoi.
Armenia ka rënë dakord për një tërheqje të plotë. Pashinyan postoi një mesazh emocional për kombin në Facebook duke shprehur trishtim dhe keqardhje për fundin e luftës, por tha se ishte zgjedhja më logjike. Sigurisht. Forcat armene humbin disa fshatra në ditë dhe u dëbuan nga Shusha, një qytet strategjik përgjatë një korridori që të çonte nga Armenia në Stepanakert, kryeqyteti i Nago-Karabakut.
Aliyev dhe Turqia
Llogaritjet e Presidentit Aliyev janë më pak të dukshme. Me mbështetjen e Turqisë dhe marrëdhëniet e mira me Moskën, ushtria azerbajxhanase bëri përparim të shpejtë. Nga pikëpamja ushtarake, Azerbajxhani mund të kishte arritur një fitore të plotë ushtarake që do të shmangte tensionet e dhimbshme pas luftës. Por Aliyev nuk është një luftëtar, por një realist dhe pragmatist politik.
Çlirimi i një pjese të territorit të okupuar nga përparimi ushtarak ishte i mjaftueshëm që Aliyev të kishte një avantazh në procesin e ardhshëm të paqes dhe të siguronte vendin e tij në librat e historisë të kombit të tij si një udhëheqës që bashkoi shtetin. Ai ndoshta gjithashtu e di se si Rusia nuk do të lejonte kurrë një humbje të plotë të Armenisë dhe si Putini ka për të ndjekur linjat e tij të kuqe.
Në fund të fundit, Aliyev luajti mirë lëvizjet e tij dhe e shtyu ushtrinë e tij drejt kufijve pa prishur ekuilibrin strategjik në rajon. Azerbajxhani ka arritur të marrë angazhimin e detyrueshëm të Armenisë për t’u tërhequr plotësisht ushtarakisht nga të gjitha territoret e saj, si dhe të drejtën për të kthyer azerbajxhanasit e zhvendosur në Nago-Karabak, i cili aktualisht do të jetë nën mbikëqyrjen e paqeruajtësve rusë. Ai gjithashtu mori një korridor në enklavën e tij, Republikën Autonome të Nakchivan, përmes territorit armen.
Baku demonstroi epërsinë e saj ushtarake ndaj Jerevanit dhe regjistroi fitore që ishin në një farë mënyre hakmarrje për humbjen brutale që Azerbajxhani pësoi nga forcat armene gjatë luftës 1992-1994 kur humbi Nago-Karabakun. Gjithashtu, arriti të përfshijë një bashkëpunëtor të ngushtë, sicc Turqia, si një palë në marrëveshjen e ardhshme përfundimtare.
Dështimi i inteligjencës evropiane
Megjithëse Armenia është pala e mundur në këtë konflikt, humbësi më i madh është në fakt Bashkimi Evropian. BE përsëri ka arritur, në një mënyrë spektakolare, të mbetet pa rolin e një lojtari dhe paqebërësi përkatës në periferinë e saj lindore.
Ajo vëzhgoi pafuqishëm ndërsa Rusia pushtoi Gjeorgjinë në 2008 dhe më pas hakoi Ukrainën në 2014, dhe tani ishte ulur përsëri mënjanë ndërsa Putini regjistroi një fitore të re gjeostrategjike në rajon. Me trupat ruse në Nago-Karabak, Putini e ka emëruar veten menaxher de facto të Korridorit të Kaukazit Jugor, i cili lidh Evropën me Azinë Qendrore dhe Iranin dhe është një pikë e rëndësishme tranziti për gazin dhe naftën e Kaspikut që shkojnë në tregjet evropiane dhe botërore.
Ky korridor ka qenë gjithmonë një rrugë e rëndësishme tregtare për mallrat që udhëtojnë nga Evropa në Azi dhe anasjelltas. Aleksandri i Madh e kuptoi atë. Ashtu si osmanët. Putini analizoi historinë dhe luajti mirë lëvizjet e tij.
Pasi filluan luftimet, e gjithë politika e jashtme evropiane që ka arritur të bëjë është të lëshojë disa deklarata duke u bërë thirrje të gjitha palëve të ulin armët dhe të kthehen në negociata. Ministri i Jashtëm i BE Josep Borrell foli ngulët në lidhje me nevojën për të vazhduar procesin e paqes nën Organizatën për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE), e cila nuk ka arritur të zgjidhë konfliktin në tre dekada. Presidenti francez Emmanuel Macron nuk shkoi më tej sesa sulmi ndaj Turqisë për shkak të mbështetjes së saj për Azerbajxhanin, ndërsa thirrjet e kancelares gjermane Angela Merkel nuk sollën asgjë.
Dhe askush, askush nuk e ka dëgjuar Aliyevin të thotë që nga fillimi i luftës se Azerbajxhani nuk po kthehet në negociata derisa të rimarrë vendin e tij ose të paktën të marrë konfirmimin e tërheqjes së plotë të forcave armene. Nga BE u nënvlerësua vendosmëria e Aliyevit dhe gatishmëria e ushtrisë azerbajxhanase: një dështim spektakolar i inteligjencës.
Ndihma e Gjeorgjisë
Duke refuzuar të luajë një rol më të drejtpërdrejtë në Kaukazin e Jugut, BE po humbet gjithashtu një mundësi për t’iu kundërvënë ndikimit në rritje të Kinës në Azinë Qendrore. Por gjithçka nuk është e humbur dhe BE ka ende një shans për të rimarrë një terren në Kaukazin e Jugut me ndihmën e Gjeorgjisë.
Brukseli duhet të adresojë Tbilisin dhe të forcojë partneritetin ekzistues ekonomik dhe ushtarak me Gjeorgjinë. Sigurisht, faktori rus duhet gjithashtu të merret parasysh, prandaj është me rëndësi të madhe që BE të fillojë të punojë në negociatat mbi statusin përfundimtar të rajoneve të diskutueshme të Abkhazisë dhe Osetisë së Jugut.
Për sa kohë që statusi ligjor i këtyre rajoneve është “në ajër” dhe nën diktimin rus, çdo forcim i marrëdhënieve me Gjeorgjinë do të mbetet i ndërlikuar. Duke zgjidhur këto konflikte të ngrira, megjithatë, BE do të heqë fortesën e Rusisë, jo vetëm në Gjeorgji, por më gjerë në Armeni dhe Azerbajxhan.
Evropa duhet gjithashtu të këmbëngulë të luajë një rol në negociatat e ardhshme për statusin e Nago-Karabakut. Brukseli mund të përshpejtojë situatën dhe të fillojë konsultimet me Azerbajxhanin dhe Armeninë dhe t’i ofrojë Bakusw mundësinë e një administrate të përkohshme për Nago-Karabakun, të udhëhequr nga BE.
Çdo gjë nën ambicie të mëdha në këtë fazë është sinonim i kapitullimit të ri të BE ndaj Rusisë. Kjo nuk është hera e parë që BE nuk ka luajtur strategjikisht, por sa shumë mundësi do të ketë Unioni përpara se të bëhet një simbol global i parëndësishëm? /tesheshi.com/
