Nga Tom O’Connor, Newsweek
Presidenti turk Recep Tayyip Erdogan akuzoi presidentin amerikan Joe Biden dhe administratën e tij për bashkëpunim në mizoritë e ushtrisë izraelitë në Rripin e Gazës, teksa kritikoi Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tjerë të NATO-s për përshkallëzimin e luftës midis Rusisë dhe Ukrainës.
Erdogan, që e udhëheq Turqinë prej më shumë se dy dekadash, dhe konsiderohet si udhëheqësi i tij më i fuqishëm që nga themeluesi i republikës Mustafa Kamal Atatürk, ndodhet në një pozitë gjeografike dhe gjeopolitike unike në mesin e liderëve të tjerë të NATO-s.
Turqia ka jo vetëm ushtrinë e dytë më të madhe të Aleancës së udhëhequr nga SHBA-ja, por kombi që shtrihet në Evropë dhe Azi, e gjen veten të rrethuar nga dy konflikte të mëdha, në Ukrainë dhe Gaza. Ndërsa udhëheqësi turk pohon angazhimin e tij për të zhvilluar më tej lidhjet me Uashingtonin, e bën të qartë në këtë intervistë me shkrim për Newsweek, se nuk mund të shpërfillen më shqetësimet e Ankarasë.
Ju ndodheni në Uashington për samitin e NATO-s në një kohë kritike për aleancën, dhe me pikëpyetje serioze mbi të ardhmen e luftës Rusi-Ukrainë. Si ushtria e dytë më e madhe në Aleancë, dhe e vetmja anëtare e Lindjes e Mesme, cili është mesazhi juaj?
Turqia është një anëtare e rëndësishme e NATO-s dhe përfshihet shumë në operacionet dhe misionet e saj. Objektivat tona kryesore janë forcimi i solidaritetit me aleatët tanë të NATO-s dhe gjetja e zgjidhjeve të qëndrueshme për sfidat me të cilat përballet bota dhe rajoni ynë, bazuar në mirëkuptimin e përbashkët.
Në një botë në ndryshim të vazhdueshëm, probleme të reja shfaqen çdo ditë që kalon. Dhe ne besojmë se NATO duhet të jetë e përgatitur, e vendosur dhe e fortë. Siç e theksojmë vazhdimisht në samitet e Aleancës, terrorizmi është një nga çështjet globale më kritike.
Ne jemi një vend që kemi marrë përsipër misionin e luftës pa kompromis ndaj gjithë organizatave terroriste dhe këtë e kemi treguar në mënyrë aktive në terren. Kemi pritur që aleatët tanë të kenë të njëjtën qasje. Mjerisht, deri tani nuk kemi parë mbështetjen dhe solidaritetin që prisnim. Ne nuk mund ta tolerojmë këtë situatë, dhe nuk është as nuk është në përputhje me frymën e Aleancës, që krerët e organizatave terroriste që përbëjnë kërcënim për sigurinë kombëtare të Turqisë, të pranohen si aktorë legjitimë.
Ne kemi një qasje gjithëpërfshirëse ndaj rreziqeve të sigurisë, duke ofruar zgjidhje të qëndrueshme që i shërbejnë jo vetëm sigurisë sonë, por edhe asaj të aleatëve tanë. Besojmë se do të ishte më mirë të përvetësohej një qasje parimore ndaj problemeve në rajonin tonë dhe në botë, sesa një qasje e bazuar tek interesat subjektive dhe afatshkurtra.
Sa dakord jeni me udhëheqësit perëndimorë të NATO-s, që thonë se Rusia duhet të mposhtet në Ukrainë dhe sa të shqetësuar mbi mundësinë e një përplasjeje të drejtpërdrejtë midis NATO-s dhe Rusisë?
Ne e kemi deklaruar që në fillim se nuk do të jemi palë në këtë luftë. Qëndrimi ynë është ekskluzivisht në favor të paqes. Zgjidhja nuk është më shumë gjakderdhje dhe vuajtje, por një paqe e qëndrueshme e arritur përmes dialogut. Duke i ulur palët në tryezë në Antalia dhe Stamboll, ne lehtësuam krijimin e një shtegu jetik për dialogun për zgjidhjen paqësore të mosmarrëveshjeve.
Nisma jonë për eksportet e drithërave në Detin e Zi, ishte shumë më tepër sesa thjesht një operacion ekonomik dhe logjistik. Ne nuk besojmë se zgjidhja është kufizimi i kësaj lufte tek fitorja apo humbja e ndonjërës palë. Ne themi se zgjidhja qëndron tek dialogu dhe diplomacia. Nga ana tjetër, perspektiva e një përplasje të drejtpërdrejtë midis NATO-s dhe Rusisë është pa dyshim shqetësuese. Duhet të shmanget me çdo kusht çdo hap që mund të çojë në këtë skenar.
Ju keni arritur të angazhoheni në procese diplomatike me presidentin rus Putin, si mbi Sirinë, Libinë, Kaukazin dhe në një farë mase edhe Ukrainën. Sa mund të punoni ende sot me të për të arritur rezultate pozitive?
Ne i qasemi çështjeve më shumë sinqeritet dhe plane të arsyeshme, sesa me kode axhendash të fshehura dhe sjellje emocionale. Natyrisht, nuk jemi dakord për gjithçka me Putinin. Por jemi në gjendje t’i diskutojmë çështjet dhe të thellohemi tek specifikat për t’i zgjidhur ato.
Ndërkohë, si do ta përshkruanit marrëdhënien tuaj me presidentin amerikan Biden? Vitet e fundit ka pasur disa krisje në marrëdhëniet SHBA-Turqi, përfshirë vendosjet e sanksioneve dhe pikëpamje të ndryshme për çështje të ndryshme si lëvizja Gylen dhe të drejtat e njeriut. Në cilin drejtim po lëvizin lidhjet dypalëshe?
Së pari, struktura e udhëhequr nga kreu i FETO-s me bazë në Shtetet e Bashkuara është një organizatë terroriste dhe jo një lëvizje e pafajshme. Ashtu si ISIS, ajo ka kryer akte terroriste në vende të ndryshme të botës dhe ka vrarë njerëz. Si ISIS ashtu edhe FETO shfrytëzojnë ndjenjat fetare të njerëzve. Që të dyja synojnë të dëmtojnë vendet ku veprojnë. FETO synon të depërtojë në qeveritë e vendeve ku operon dhe të marrë kontrollin e sistemit, përfshirë në SHBA. Ne u kemi shpjeguar me prova presidentëve të Shteteve të Bashkuara rreziqet e kësaj strukture. Por zoti Biden dhe unë kemi pikëpamje të ndryshme mbi këtë çështje.
Përveç kësaj, kemi pikëpamje të ndryshme në lidhje me të drejtat e njeriut. Ne besojmë se vrasja brutale e njerëzve të pafajshëm nga Izraeli në spitale ku ata shkojnë për kurim, në ambulanca, në tregje, në qendra ku shpërndahet ndihma humanitare dhe në zona të përcaktuara si të sigurta, është një shkelje më e rëndë e të drejtave të njeriut.
E megjithatë administrata amerikane i shpërfill këto shkelje dhe i ofron Izraelit një mbështetje të madhe. Dhe e bën këtë me koston e të qenit bashkëfajtore në këto shkelje. Lufta kundër terrorizmit është një tjetër çështje shqetësuese. Ne jemi një vend i NATO-s, dhe kërcënimi për sigurinë tonë kombëtare, është një kërcënim për të gjitha vendet e NATO-s, veçanërisht për SHBA-në.
Por mbështetja që i jep SHBA dhe disa nga aleatët tanë organizatave terroriste, si kurdët e PKK/PYD/YPG dhe FETO që e kërcënojnë sigurinë tonë, nuk përputhet me parimet bazë të NATO-s. Prandaj mund të flasim për një marrëdhënie që alternohet midis periudhave të qetësisë dhe atyre të turbullta.
Duke pasur parasysh nismat tuaja diplomatike dhe realitetet gjeografike dhe gjeopolitike të Turqisë, jeni në një pozicion unik midis anëtarëve të NATO-s. Për shembull a po mendon Turqia të bëhet një anëtare e plotë e BRICS apo e Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait?
Është e gabuar t’i qasemi të gjitha këtyre çështjeve me logjikën e kohës së Luftës së Ftohtë. Ne nuk jetojmë më në ato kushte. Bota ka ndryshuar shumë dhe Turqia është e vetëdijshme për këtë. Ne i bazojmë marrëdhëniet tona diplomatike në parimin “win-win” (përfitime për të dyja palët).
Ne veprojmë me mendësinë që të fitojnë edhe vendet me të cilat kemi marrëdhënie. Jemi të vendosur si në Lindje ashtu edhe në Perëndim. Sigurisht, jemi një aleat i palëkundur i NATO-s. Por nuk besojmë se kjo pengon aftësinë tonë për të krijuar marrëdhënie pozitive me vende të tilla si Kina dhe Rusia.
Dhe as nuk mendojmë se Organizata e Bashkëpunimit të Shangait, është një alternativë ndaj NATO-s, apo BRICS ndaj ndonjë strukture tjetër. Ne i konsiderojmë të gjitha këto struktura dhe aleanca si formacione me funksione të dallueshme. Në këtë drejtim, jemi në një pozitë unike.
Ne ruajmë dhe forcojmë pozicionin tonë si një partner i besueshëm në të gjitha strukturat ku jemi të përfshirë. Kjo është arsyeja pse si anëtare e NATO-s, nuk e konsiderojmë një problem ndërveprimin me vendet në SCO, BRICS, Bashkimin Evropian ose Organizatën e Shteteve Turke. Madje besojmë se këto marrëdhënie kontribuojnë në paqen botërore.
Në mbarë Evropën kemi parë një rritje të popullaritetit të forcave politike të ekstremit të djathtë, dhe shqetësime në rritje mbi erozionin e demokracisë. I shihni me shqetësim këto tendenca, apo mund të punoni edhe me liderë të këtij spektri?
Unë kam paralajmëruar prej vitesh mbi këtë kërcënim. Por për fat të keq, në disa vende gati të gjithë aktorët politikë u përpoqën të fitonin vota me retorikën raciste, anti-islame. Kjo qasje i ka shtrembëruar normat. Njerëzit nisën të besonin se ajo ishte një normë dhe logjike, ndaj filluan të favorizojnë individët që ishin arkitektët e retorikës raciste ndaj atyre që e përdornin vetëm gjatë fushatave zgjedhore.
Unë besoj se kjo nuk do të kufizohet vetëm në retorikën kundër emigrantëve apo raciste. Përkundrazi, sot Evropa përballet me një kërcënim shumë më të madh. Koncepti i integrimit evropian po humbet terren, dhe ata që kundërshtojnë rendin e vendosur po marrin më shumë mbështetje në shoqëri. Dhe kjo gjë po ndodh sepse evropianë po shkelin vlerat që vetë kanë vendosur.
