Në fillim të agresionit rus ndaj Ukrainës, në rrjetet sociale filluan të qarkullojnë foto nga lufta në Çeçeni, ndërsa disa tërhoqën paralele mes dy luftërave.
Pasi filluan të mbërrinin informacionet se Moska kishte nisur të dërgonte trupa çeçene në fushën e betejës ukrainase, lidhjet historike midis ngjarjeve në ish-Bashkimin Sovjetik në vitet 1990 dhe tani në Ukrainë duken edhe më të ngushta.
Al Jazeera foli me Tums Abdurakhmanov, një disident çeçen që i mbijetoi dy luftërave çeçene, për luftën në Ukrainë dhe paralelet historike me Çeçeninë.
Andurakhmanov është një bloger dhe kritik i respektuar i liderit çeçen Ramzan Kadyrov dhe u largua nga vendi në vitin 2016 pasi u kërcënua nga kushëriri i tij, politikani çeçen Islam Kadyrov.
A e prisnit që pushtimi rus i Ukrainës të ishte kaq i gjerë?
Deri në fund, dukej se (Presidenti rus) Vladimir Putin nuk do të fillonte një luftë në qendër të Evropës, se nuk do të kishte pushtime në shkallë të gjerë dhe se ky ishte vetëm frikësim. Kur ai njoftoi se pushtimi po fillonte, ishte e papritur për mua, si për shumëkënd.
Cila është arsyeja e kësaj lufte, sipas jush?
Putin dëshiron të ringjallë Bashkimin Sovjetik. Dhe nuk e fsheh. Ai e konsideron një katastrofë rënien e BRSS. Është një person që jeton me dëshirën për hakmarrje. Ai është një imperialist rus dhe i konsideron të gjitha vendet e ish-BRSS si territorin e tij.
Historia për zgjerimin e NATO-s (si arsye për luftë) dhe se, nëse Ukraina i bashkohet asaj, raketat do t’i drejtohen Rusisë, është e pakuptimtë. Lituania, Letonia dhe Estonia janë tashmë në NATO. Nëse raketat vendosen në ato vende dhe lëshohen drejt Moskës, kjo nuk do të ndodhë më vonë se nëse ato lëshohen nga Ukraina. Fakti që Rusia e filloi luftën për shkak të shqetësimeve të sigurisë është vetëm një arsye fiktive për agresion.
A mendoni se imperializmi rus për të cilin po flisni është popullor në shoqërinë ruse?
Po, kjo ide është mjaft popullore në Rusi. Ideja e madhështisë, se është fati ynë, që të gjithë na kanë frikë, se jemi më të fortët, se kemi fituar të gjitha luftërat, se kemi qenë të parët që fluturuam në hapësirë… Nuk është aq shumë ndenjë e inteligjencës, por është e popullarizuar në mesin e shtresave më pak të arsimuara të shoqërisë. Ekziston edhe kjo shprehje e re – Rusizmi, një derivat i fashizmit. Është një shprehje shumë e mirë për të përshkruar atë nga e cila vuan shoqëria ruse.
Mendimi im është se e gjithë kjo është rezultat i propagandës. Nëse nuk do t’ua kishin shparlarë trurin njerëzve në televizion, nuk besoj se do të kishin menduar kështu. Nëse shikon të rinjtë, të cilët kanë akses në njohuri dhe udhëtime, ata mendojnë ndryshe.
Që nga fillimi i pushtimit, disa kanë filluar të thonë se Ukraina do të jetë Çeçenia e dytë dhe Kievi Grozni i ri. Çfarë mendoni për këto paralele?
Nuk e di ende për Kievin, por Mariupoli dhe Kharkivi me siguri duken si Grozni gjatë luftës. Kjo është e pashmangshme, sepse Putini zbatoi Planin B pasi plani fillestar për një luftë të shpejtë për të pushtuar Ukrainën nuk funksionoi. Ai tani është duke djegur në mënyrë metodike tokën ukrainase, duke shkatërruar qytete dhe duke vrarë civilë në mënyrë që të lodhë ukrainasit dhe t’i detyrojë ata të dorëzohen.
A keni qenë në Grozni gjatë dy luftërave çeçene?
Po, gjatë të dyjave. Në të parën isha fëmijë, në vitin 1994 isha 9 vjeç. Më 26 nëntor, para se lufta të fillonte zyrtarisht, pashë tanket e para të shkatërruara ruse dhe trupat e parë të ushtarëve rusë të vdekur. Ishte një pamje e tmerrshme. Kishte një efekt të fuqishëm psikologjik tek unë si fëmijë dhe fillova të ndjeja se lufta po vinte. Më pas, më 11 dhjetor, u shpall fillimi i “operacionit për rivendosjen e rendit” – natyrisht, Rusia kurrë nuk e quan luftën luftë. Këto janë gjithmonë disa operacione.
Në luftën e parë nuk e kuptoja se çfarë po ndodhte, por në të dytën e kuptova dhe kisha frikë. Më kujtohet kur bombarduan tregun qendror në Grozni (ku u vranë 150 njerëz). Unë isha atje të nesërmen dhe pashë një skenë tronditëse. Njerëzit i kishin hequr kufomat prej aty, por gjithçka ishte plot gjak, rrugët ishin bosh, dritaret e thyera dhe heshtja ishte vdekjeprurëse.
A sjell shikimi i fotove dhe pamjeve nga Ukraina kujtime të luftërave çeçene?
Kur shoh ushtarë rusë, duke përfshirë edhe ata nga Çeçenia, që lëvizin në rrugët e Ukrainës me mjete të blinduara, më kujtohen tanket dhe automjetet ruse dhe Grozni, të cilat i pashë si fëmijë kur qyteti ishte i pushtuar. Ne fëmijët vraponim drejt tyre dhe u tregonim gishtin e mesit. Ishte një formë proteste, mënyra jonë për të shprehur urrejtjen ndaj tyre.
Është e pakuptueshme për mua tani kur shoh ushtarë rusë në Ukrainë, duke përfshirë çeçenë, të cilët ose kanë parë skena të ngjashme në Çeçeni ose prindërit e tyre. Ata janë tani në Ukrainë dhe marrin pjesë në vrasjen e ukrainasve. Kjo është e neveritshme.
Në fillim, kishte një theks të madh në Çeçeni në raportimin për Ukrainën. Dukej se Rusia nuk po luftonte Ukrainën, por Çeçeninë. Ishte shumë e turpshme të shihje se populli çeçen filloi të lidhej me agresionin e Putinit. Vëzhguesi perëndimor nuk e kupton politikën tonë, ai nuk e di se edhe ne kemi pasur një luftë, se jemi aktualisht nën okupim, se Kadyrov nuk është një president çeçen, por një burokrat i emëruar nga Kremlini dhe se populli çeçen vazhdon të luftojë për lirinë. Por ky raportim ka filluar të ndryshojë dhe është mirë ta shohim këtë.
A mendoni se ka dallime midis luftërave çeçene dhe luftës në Ukrainë?
Pamja që vjen nga Ukraina është ndryshe, ndoshta edhe më pozitive. Ushtria ukrainase është e fuqishme dhe ofron rezistencë të fortë. Ne nuk kishim asgjë për të mbrojtur veten nga sulmet ajrore. Vetëm mund të fshiheshim. Ukrainasit nuk fshihen, po rrëzojnë aeroplanë.
Ne u përballëm me një përbindësh, pa asnjë mjet për ta luftuar atë. Armët që kishim ose i konfiskuan ose i blenë rusët. Nuk kishim artileri dhe mjete të blinduara.
Ekziston edhe një ndryshim kolosal në mbështetje. Askush në botë nuk na mbështeti.
A ka ndonjë lidhje kjo paragjykimin fetar?
Nuk do të thoja, sepse nuk kishte mbështetje as nga Perëndimi, as nga (vendet muslimane) në Lindjen e Mesme. Që atëherë nuk ka pasur asnjë mbështetje. Problemi është se Rusia atëherë perceptohej ndryshe. Putini shihej si një djalë i mirë që luftonte terroristët në Kaukaz dhe ne e kishim gabim. Ndaj bota nuk na dëgjoi. Ata na panë si ekstremistë, terroristë. Kishte propagandistë rusë që e përsëritën këtë dhe askush nuk i dëgjoi liderët tanë që bënin thirrje për negociata dhe paqe.
Sot, bota e kupton se Putini nuk është një djalë i mirë, se ai duhej të ndalohej në Çeçeni. Nëse do ta kishin bërë këtë, nuk do të kishte luftë në Gjeorgji, Krime, Donbas dhe sot në Ukrainë. Kështu që tani kemi këtë përbindësh që kërcënon të gjithë botën.
Mendoni se konflikti çeçen vazhdon, por që luhet vetëm në një fushë tjetër, në Ukrainë, ku çeçenët po luftojnë nga të dyja palët?
Konflikti nuk ka mbaruar dhe nuk do të përfundojë derisa ose ta heqim qafe ose të heqim dorë nga ëndrra për liri dhe pavarësi. Por nuk mendoj se do të dorëzohemi. Që njerëzit të shprehin vullnetin e tyre për një shtet tjetër, duhet të bëhet me referendum, por nuk mund të bëhet referendum kur je nën pushtim.
Sigurisht, ne do të vazhdojmë luftën. Tani nuk mund ta bëjmë ushtarakisht, sepse nuk kemi fuqi. Njerëzit kanë nevojë për kohë për t’u rikuperuar. Dhe kur të kemi një shans, ne do të rebelohemi përsëri. Nëse disa njerëz të arsyeshëm vijnë në pushtet në Moskë dhe e kuptojnë se duhet të na lënë të shkojmë dhe të krijojnë marrëdhënie normale miqësore me ne, atëherë kjo mund të kalojë pa luftë. Por nëse të njëjtët imperialistë janë ende atje, është e vështirë të imagjinohet lufta për liri pa paguar një çmim të lartë.
Si do të përfundojë, sipas jush, lufta në Ukrainë?
Tani që Rusia ka ndërmarrë një agresion të plotë të Ukrainës, ose do të fitojë ose do të duhet të tërhiqet dhe të pranojë humbjen, që do të thotë se do të bëjë gjithçka për ta shmangur atë. Por nëse ukrainasit vazhdojnë të luftojnë siç kanë luftuar deri tani dhe nëse kanë të njëjtën mbështetje ndërkombëtare, mendoj se ata do të rezistojnë me sukses dhe madje do të organizojnë kundërsulm.
Por rezultati përfundimtar është i vështirë të parashikohet. Ukrainasit mund të jenë në gjendje të rimarrin të gjitha territoret e tyre. Mund të kemi edhe një luftë të tretë botërore, me përdorimin e armëve bërthamore. Ose mund të zgjohemi dhe të dëgjojmë se Putini vdiq nga një atak në zemër. Nuk e dimë se çfarë mund të ndodhë….
Si do të ndikojë lufta? Disa flasin për “çeçenizim” të vendit, në kuptimin që represioni do të intensifikohet. A jeni dakord?
Së pari, nuk do të përdorja termin ‘çeçenizim’. Së dyti, Putini nuk është bërë xhelat tani, ai ka qenë gjithmonë. Ai vrau 30 për qind të njerëzve të mi. Kadyrov është projekti i tij, Putini e krijoi atë. Edhe pse disa ekspertë rusë pretendojnë se çeçenët e zgjodhën atë, kjo nuk është e vërtetë. Ne nuk jemi. Të tërhiqet ushtria ruse dhe do të shihni se kë do të zgjedhim në mënyrë të lirë.
Putini ka mashtruar prej kohësh botën dhe popullin rus…/tesheshi.com/
