Trembëdhjetë vjet pas shpalljes së pavarësisë, qytetarët e Kosovës po jetojnë, në një masë më të madhe ose më të vogël, si qytetarë të pjesëve të tjera të Ballkanit Perëndimor, duke u përballur me krizën ekonomike dhe shëndetësore të shkaktuar nga virusi Corona – e nis kështu Al Jazeera një përshkrim për Kosovën, për ta pasuar me një bisedë me Shkelzen Maliqin, një mendimtar kosovar.
Kosova shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008, në një seancë të jashtëzakonshme zyrtare të Kuvendit të saj. Të njëjtën mbrëmje, qeveria e Serbisë mori një vendim për të anuluar Deklaratën e Pavarësisë. Serbia që atëherë ka bërë përpjekje të mëdha diplomatike për të parandaluar anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Marrëdhëniet midis dy palëve që atëherë kanë qenë një çështje qendrore në Serbi dhe Kosovë.
Pas zgjedhjeve të së dielës së 14 shkurtit, të cilat u fituan nga Vetëvendosje e udhëhequr nga Albin Kurti, ky i fundi tha e dialogu me Serbinë do të jetë vetëm një çështje anësore dhe se përparësia do të jetë rimëkëmbja ekonomike e Kosovës, si dhe lufta kundër korrupsioni
Shkëlzen Maliqi, një përfaqësuesit më në zë të mendimit publik në Kosovë, thotë se politika e heqjes dorë nga dialogu do të ishte krejtësisht e gabuar për Kurtin, por edhe për zhvillimin e ardhshëm të Kosovës.
Kanë kaluar 13 vjet nga pavarësia e Kosovës. Si e vlerësoni cilësinë e jetës së qytetarëve në Kosovë sot?
Nuk ka përgjigje të prerë për këtë pyetje; dyqanet furnizohen shumë më mirë, nuk u mungon asgjë. Por rritja ekonomike është më e ngadaltë, nuk ka punë për të gjithë njerëzit, dhe çdo vit një kontingjent njerëzish largohen dhe nuk kthehen. Dhe jo vetëm të rinjtë po largohen, por edhe ekspertë që kanë një punë të mirë, siç janë mjekët. Sigurisht, ky nuk është rasti vetëm me Kosovën, është gjithashtu rasti me vendet e tjera në rajon. Kosova gjithashtu ka qeveri të dobëta, koalicione, të cilat nuk arrijnë të qëndrojnë gjatë në pushtet, dhe pastaj ka pasur një farë nervozizmi në fushën politike për vite me radhë. Kosova ende nuk ka marrë liberalizimin e vizave (me Bashkimin Evropian), si vendet e tjera të Ballkanit, megjithëse i ka përmbushur kushtet dhe rekomandimet.
Marrëdhëniet me Serbinë vazhdojnë të jenë temat kryesore. A mund të kishte bërë qeveria e Kosovës më shumë për qytetarët në periudhën e kaluar, pavarësisht nga mosmarrëveshja me Serbinë?
Gjithmonë ekziston mundësia për të bërë më shumë. Por, për shembull, siguria në përgjithësi nuk është aq e keqe. Unë nuk do të thoja që kemi disa shembuj dramatikë të pasigurisë, madje është në disa standarde të vendeve në zhvillim. Edhe pse është llogaritur që krimi në Kosovë është shumë i fortë, në jetën e përditshme mendoj se nuk është aq dramatik. Sigurisht, Kosova është një vend i hapur dhe ka rrugë të ndryshme, përfshirë drogën, por nuk mendoj se është diçka më shumë sesa në vendet e tjera në rajon, megjithëse shpesh përpiqet të imponohet përmes propagandës, veçanërisht nga Serbia.
Albin Kurti njoftoi se dialogu me Serbinë do të jetë vetëm në vendin e pestë ose të gjashtë në prioritetet e qeverisë së tij, se ai do t’i përkushtohet ekonomisë dhe luftës kundër korrupsionit. Si i shikoni mesazhet e Kurtit?
Ky nuk është vendimi i duhur. Ai gjithashtu humbi mandatin e tij të parë pas 50 ditësh sepse kishte frikë të hynte në një dialog, por nuk e di pse, ai ka një frikë irracionale nga përballja me partnerët ndërkombëtarë dhe vendet që në një farë mënyre ishin sponsorë të pavarësisë së Kosovës. Politika e tij është populiste, ai thotë se çështja e dialogut është në vendin e pestë ose të gjashtë në sondazhet publike. Por ai ka marrë pushtetin, ai është përgjegjës për zhvillimin e Kosovës, për administratën e Kosovës dhe pritet të punojë në përmirësimin e statusit të Kosovës.
Sigurisht, ai menjëherë mori mesazhe nga Shtetet e Bashkuara dhe Franca që dialogu me Serbinë është një përparësi e bashkësisë ndërkombëtare dhe jo se duhet të shtyhet ose të vendoset në vendin e pestë ose të gjashtë. Kurti fitoi një popullaritet të madh në mesin e qytetarëve në retorikën e zgjidhjes së çështjeve të brendshme në Kosovë, duke akuzuar tërë kastën e vjetër të politikanëve se vetëm kishin plaçkitur Kosovën në 20 vitet e fundit, gjë që natyrisht nuk është plotësisht e vërtetë. Albin Kurti duhet patjetër të rishikojë qëndrimin e tij ndaj Shteteve të Bashkuara, por edhe ndaj Evropës.
Po, është e qartë se as Kosova dhe as Serbia nuk mund të bëhen anëtare të Bashkimit Evropian pa njohje reciproke…
Anëtarësimi në BE nuk është diçka shumë aktuale, por është shumë e rëndësishme që Kosova të kompletojë shtetësinë e saj, të bashkohet dhe të bëhet anëtare e Kombeve të Bashkuara, sepse atëherë hapet mundësia për t’u bashkuar me NATO ose anëtarësime të tjera. Por tani Kosova është bllokuar pikërisht për shkak të dialogut me Serbinë, dhe Kurti duhet të vazhdojë dialogun dhe jo ta pengojë atë.
Një deklaratë e fundit e Departamentit të Shtetit tha se Shtetet e Bashkuara do të mbështesin rinisjen e dialogut midis Kosovës dhe Serbisë, me një fokus në njohjen reciproke. Nga Serbia kërkohet që t’i japë Kosovës njohje të pakushtëzuar, por çfarë lëshimesh mund të kërkohen nga Kosova në këtë proces?
Presidenti i Francës Emmanuel Macron tha se duhet kërkuar një zgjidhje krijuese. Por është e vështirë të imagjinohet se çfarë donte të thoshte ai. Ekzistojnë vetëm ato opsione, të cilat janë përmendur për disa vjet, të tilla për të parë nëse serbët do të jenë të kënaqur me komunitetin e komunave serbe, nëse nuk vendoset si një lloj autonomie, si Republika Srpska në Bosnjë.
Serbët ende po etnizojnë të gjitha proceset – nga zgjedhjet e këtej – dhe po bëjnë gjithçka që të paktën veriu i Kosovës të duket si pjesë e Serbisë, jo si pjesë e Kosovës. Mund të arrihet një zgjidhje për këtë çështje; ndoshta faktorët ndërkombëtarë do të kërkojnë që komuniteti i komunave serbe të ketë një shkallë të caktuar të autonomisë, edhe pse Kosova, sipas Gjykatës Kushtetuese, nuk duhet të lejojë që Asosacioni (komunat serbe) të bëhet niveli i tretë i qeverisjes, i cili do të çonte në “boshnjakizim” dhe bllokim të Kosovës.
Së dyti, ICG (Grupi Ndërkombëtar i Krizave) publikoi kohët e fundit një raport duke deklaruar se ekziston mundësia e kthimit të projektit të një rishikimi të lehtë të kufijve dhe shkëmbimit të territorit, i cili ishte aktual disa vjet më parë, por më pas u refuzua.
Zgjidhja e tretë është diçka që do të vendosin fuqitë e mëdha, veçanërisht me Rusinë, në kuptimin që nëse ka një marrëveshje të madhe për Ukrainën, Krimenë … por edhe disa vende të shkatërruara në luftërat e fundit në Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut, Arabinë Gadishulli… ku të kërkojmë zgjidhje kreative për vendet në konflikt.
Përfundimisht, ka propozime për ta bërë ligjin ndërkombëtar mbi çështjen e kufijve më fleksibël, veçanërisht nëse ka marrëveshje midis dy palëve në konflikt … Nëse të dy palët bien dakord, nuk ka asnjë arsye që organet ndërkombëtare ta kundërshtojnë atë.
Cilat janë marrëdhëniet e Kosovës me vendet në rajon?
Kosova nuk ka ndonjë problem të madh, ka tensione të vogla me Shqipërinë këtu dhe atje, kjo varet nga kush është në pushtet në Prishtinë dhe si qëndron me (kryeministrin shqiptar) Edi Rama, por njerëzit kanë marrëdhënie të ngushta, dhe ne janë në procesin e krijimit të një lloj unionesh joformale, por natyrore. Kosova ka marrëdhënie të mira me Maqedoninë e Veriut. Nuk e di si do të jetë me qeverinë e re në Mal të Zi, sepse është disi më pro-serbe dhe mund të ketë tensione, megjithëse nuk është ende e dukshme.
Problemi i vetëm është me Bosnjën për shkak të Republika Srpska, e cila nuk lejon nivelin e kontaktit që kemi me Serbinë – për të udhëtuar me letërnjoftime ose për të krijuar një formë më të lartë të bashkëpunimit politik dhe ekonomik. /tesheshi.com/
