Nga Entela Canaj
Vdekshmëria foshnjore dhe amtare në Shqipëri është ende mjaft e lartë. Sipas një raporti të fundit të organizatës ‘Save the Children’ për vitin 2015, Shqipëria renditet e 82-ta mes 179 vendeve, duke u përmirësuar vetëm me një shkallë nga raporti i një viti më parë.
Situata në Shqipëri
“Shkalla e vdekshmërisë për fëmijët nën moshën 5 vjeç është më e lartë në Shqipëri, Rumani dhe Bullgari në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore. Shqipëria, krahasuar me të gjitha vendet e Gadishullit Ballkanik, vazhdon të ketë shkallën më të lartë të vdekshmërisë për fëmijët nën moshën 5 vjeç; respektivisht kjo shkallë është 14.9 vdekje për 1,000 lindje te gjalla. Të gjitha vendet e tjera në rajon kanë shkallë më poshtë se 12 vdekje për 1,000 lindje të gjalla,” thuhet në raport.
Përplasje shifrash
Ndërkohë ajo çka vihet re nëse krahasojmë të dhënat është fakti se institucionet shtetërore shqiptare siç është INSTAT apo Ministria e Shëndetësisë raportojnë të dhëna gati dyfish më të ulëta se sa organizatat ndërkombëtare siç është Save the Children apo UNICEF. Kështu nëse i referohemi raportimeve zyrtare kombëtare, ky tregues është 7.8 vdekje për 1,000 lindje të gjalla, (Instituti i Statistikave, 2014). Ndërkohë që edhe sipas të dhënave të Ministrisë së Shëndetësisë të vitit 2014, vdekshmëria e fëmijëve nën pesë vjeç në Shqipëri është ulur gradualisht gjatë dekadës së fundit (8.4 vdekje për 1,000 lindje të gjalla.)
Arsimimi dhe politika
Por krahas situatës shëndetësore raporti i Save the Children nxjerr të dhëna edhe për arsimimin e fëmijëve dhe për pjesëmarrjen e grave shqiptare në politikë. “Pritshmëria për mesataren e viteve të shkollimit për fëmijët është vetëm 10.8 vite shkollimi formal; kjo e rendit Shqipërinë në vendin e 119 (nga 178 vende) në botë në aspektin e arritjeve arsimore. Niveli i të ardhurave kombëtare bruto për frymë është 4710 $, ndërsa pjesëmarrja e grave në qeveri renditet e 106-ta. Gratë mbajnë 20.7% të vendeve në parlamentin shqiptar,” nënvizon Save the Children, ndërsa iu bën thirrje të gjithë autoriteteve qeveritare dhe bashkiake për të vënë në krye të axhendave të tyre nevojat shëndetësore të nënave dhe fëmijëve dhe të bëjnë realitet një kujdes shëndetësor cilësor dhe universal për të gjithë femijët. “Mbijetesa e fëmijëve që jetojnë në qytete nuk duhet të jetë një privilegj vetëm për të pasurit, por duhet garantuar për të gjithë fëmijët,” thonë përfaqësuesit e organizatës në Shqipëri.
Zonat urbane
Raporti i Save the Children “Situata e Nënave në Botë, Disavantazhi Urban” vlerëson për herë të parë dallimet e mëdha që ekzistojnë në zonat urbane të vendeve në zhvillim mbi shkallën e vdekshmërisë së fëmijëve nën 5 vjeç dhe mbulimin me kujdes shëndetësor të fëmijëve të pasur dhe të varfër. “Për herë të parë në histori, më shumë se gjysma e popullsisë së botës jeton në zonat urbane. Njerëzit janë tërhequr shpesh në qytete nga perspektiva e një jete më të mirë për fëmijët e tyre, por shumë qytete në mbarë botën nuk kanë mundësi t’ju ofrojnë miliona nënave dhe fëmijëve në qytete akses në shërbimet bazë shëndetësore dhe ujë të pijshëm, të domosdoshëm për të mbijetuar dhe për të qenë të shëndetshëm”, thotë Jasmine Ëhitbread, Drejtore Ekzekutive e Save the Children International.
Vendet me mirëqenie të lartë
Treguesi i Nënave 2015, i vlerëson të gjitha vendet sipas pesë treguesve: Rrezikun e vdekshmërisë së nënës, shkallën e vdekshmërisë për fëmijët nën moshën 5-vjeç, mesataren e viteve të shkollimit, të ardhurat kombëtare bruto për frymë dhe pjesëmarrjen e grave në politikë. Sipas Treguesit të Nënave “Ndër pesë vendet e para më të mira në botë për të qenë nënë renditen: Norvegjia, Finlanda, Islanda, Danimarka dhe Suedia. Ndërsa vendi më i keq për të qenë nënë është Somalia, e ndjekur nga Republika Demokratike e Kongos, Republika e Afrikës Qendrore, Mali dhe Nigeri.
Mirëqenia më e ulët
Dhjetë vendet që tregojnë ndryshimin më të madh të mbijetesës ndërmjet fëmijëve të pasur dhe të varfër të zonave urbane janë: Ruanda, Kamboxhia, Kenia, Vietnami, Peru, Indi, Madagaskar, Gana, Bangladeshi dhe Niger. Në terma relativ, hendeku i mbijetesës është pothuajse dyfishuar në qytete të Kenias, Ruandës dhe Malauit, pavarësisht suksesit të përgjithshëm të këtyre vendeve për të shpëtuar më shumë jetë fëmijësh.
Përmirësimi i situatës
Megjithëse në shumë vende ka probleme me varfërinë dhe vdekshmërinë e foshnjave dhe nënave, krahasuar me më parë, në tërësi situata është përmirësuar. Sot sipas Save the Children në pjesën më të madhe të botës, më shumë fëmijë se kurrë më parë janë duke jetuar ditëlindjen e tyre të pestë. Sot, rreth 17,000 fëmijë më pak vdesin çdo ditë në krahasim me 25 vite më parë (1990), dhe shkalla e vdekshmërisë nën moshën 5 vjeç në nivel global është pothuajse përgjysmuar: nga 90 vdekje në 46 vdekje për 1,000 lindje të gjalla. Sipas studimit aktualisht më shumë se gjysma e popullsisë së botës (54 %) jeton në zona urbane, ndërsa në vitin 2050 kjo shifër do të rritet në 66 %.
