Nga Bashkim Kastrati
Marrëveshja për Tregti të Lirë në Evropën Qendrore, e njohur me shkurtesën CEFTA, përveç efekteve pozitive që i ka sjellë Kosovës në aspektin politik, rezultatet kanë qenë të mangëta e në shumë raste edhe të dëmshme për ekonominë.
Në këtë mekanizëm, Republika e Kosovës është anëtarësuar në vitin 2007, kurse vendet tjera anëtare të CEFTA-s janë Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi, Bosnja e Hercegovina, Moldavia dhe Serbia.
Marrëveshja për Tregti të Lirë, CEFTA, është një projekt ndërkombëtar i krijuar nga ana e Bashkimit Evropian, me qëllim të lehtësimit të këmbimeve tregtare të vendeve të Ballkanit Perëndimor.
Por ekonomia e Kosovës nuk ka përfituar nga kjo marrëveshje, përkundrazi prej se kur e ka nënshkruar këtë marrëveshje ka bilanc negativ të tregtisë.
Një nga arsyet bazë për këtë është fakti se Kosova kur e ka nënshkruar këtë marrëveshje nuk ka vënë asnjë kusht apo ndonjë embargo ekonomike sezonale, sikur që e kanë vendosur vendet tjera të rajonit.
Për shembull Kosova nuk e ka paraparë në marrëveshjen e CEFTA-s që kur është sezoni i produkteve bujqësore në Kosovë të rriten taksat për produktet e huaja, në mënyrë që ato të mos hyjnë në Kosovë, kjo për dy arsye të rëndësishme: E para, produktet bujqësore nga vendet fqinje që vijnë në Kosovë hyjnë me çmime më të lira për shkak të sezonit të hershëm që e kanë këto vende, dhe rrjedhimisht i bëjnë konkurrencë të pabarabartë bujqve nga Kosova dhe shpesh ata detyrohen që t’i hedhin specat apo produktet tjera sezonale. Ndërsa në anën tjetër Kosova nuk mund të eksportojë asnjë produkt në sezon për shkak të embargos sezonale që e kanë vendet tjera.
E dyta qëndron tek fakti se Kosova nuk mund të eksportojë në vendet e rajonit produkte bujqësore në kohën e sezonit, pasi që ka taksa shumë të larta të doganës dhe çmimi përfundimtar në treg del më shtrenjtë.
Gjithashtu, gjatë këtyre viteve jo rrallë herë ka pasur shkelje të kësaj marrëveshjeje nga shtete të ndryshe të rajonit, sidomos nga Serbia, Maqedonia, por edhe nga Shqipëria. Me këto shtete, në disa raste, qeveria e Kosovës patë marrë edhe masa reciprociteti, por të cilat kanë zgjatur vetëm disa ditë dhe Kosova është dorëzuar.
Kjo marrëveshje, madje shumë herë, është thënë se ka vështirësuar aktivitetin biznesor të prodhuesve kosovarë. Duke marrë parasysh gjendjen e rëndë të këtij sektori, prodhimet “Made in Kosova” vështirë kanë depërtuar në tregun rajonal, kurse prodhimet e huaja pothuajse kanë mbuluar tregun vendor.
Edhe zyrtarët e Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë e kanë pranuar në deklarata të ndryshme se për industrinë prodhuese kjo marrëveshje nuk ka pasur rezultate. Por është vërejtur se institucionet e Kosovës kanë përfituar nga kjo marrëveshje, në kuptimin e themelimit të strukturave raportuese, që në një mënyrë ka ndihmuar edhe si model në krijimin e strukturave raportuese edhe Marrëveshja për Stabilizim Asociim. Ndërsa sa i përket aspekteve ekonomike dhe tregtare nuk ka pasur rezultate në mënyrë të kënaqshme nga kjo marrëveshje.
Ja sa është bilanci negativ i Kosovës pas nënshkrimit të CEFTA-s
Disa hulumtime të subjekteve ekonomike flasin për humbje të mëdha financiare që marrëveshja e CEFTA-s i ka shkaktuar prodhuesve vendorë, rrjedhimisht shtetit të Kosovës.
Një hulumtim ka prezantuar Aleanca Kosovare e Biznesit tregon bilancin negativ tregtar në periudhën 2005-2015. Agim Shahini, kryetar i këtij asociacioni ekonomik , ka treguar se bilanci negativ i Kosovës gjatë kësaj periudhe ka qenë 6 miliardë e 400 milion euro.
“Gjatë periudhës 2005 – 2015 Kosova ka importuar mbi 7 miliardë euro, apo 88 për qind, ndërsa eksporti ka arritur në më pak se një miliard euro. Pra, bilanci tregtar negativ është 6 miliard euro e 399 milion euro”, ka thënë Shahini.
Ai ka thënë se deficitet tregtare negative Kosova i ka më të lartat në Ballkan dhe në Evropë, kurse me asnjë vend nuk ka bilanc tregtar pozitiv.
Mbi 2.5 miliardë euro është vlera e importit të produkteve të huaja në Kosovë, gjatë vitit të kaluar, kurse eksporti i produkteve të Kosovës në vendet e rajonit dhe Evropës ka arritur në vlerën mbi 300 milionë euro. Serbia është shteti që më së shumti importon produkte në tregun e Kosovës.
As nga nënshkrimi i MSA-së nuk do të përfitojë Kosova
Lulzim Beqiri, magjistër i ekonomisë ka thënë për tesheshi.com se Republika e Kosovës që nga paslufta gjithmonë ka pas bilanc negativ sa i përket eksportit dhe importit dhe kjo nuk është aspak e mirë sa i përket zhvillimit ekonomik.
Sipas tij, janë shume faktorë që kanë ndikuar të ky bilanc negativë që Kosova ka, njëra nga arsyet është edhe propaganda serbe në vendet fqinje sa i përket produkteve dhe kompanive kosovare duke ngjallur panik të blerësit potencial jashtë shtetit të Kosovës, pastaj cilësia e produkteve kosovare, provoja në tregjet ndërkombëtare, infrastruktura rrugore, pastaj edhe kriza politike në vend ka një hise të mire të përgjegjësisë për ketë bilanc negative.
“Mendoj që i njëjti problem do na përcjell edhe me rastin e nënshkrimit të MSA-së, shumë kompani kosovare do të detyrohen të mbyllin aktivitetin e tyre për shkak të konkurrencës, edhe sa i përket marrëveshjes së tregtisë se lirë Kosova ka humbur dhe në krah të Kosovës janë pasuruar vendet fqinje, një tjetër problem mbetët edhe mos zbatimi i marrëveshjes nga ana e palës serbe të cilët çdo herë në të gjitha sferat e zhvillimit ekonomik të Kosovës janë pengesë reale”, ka thënë Beqiri. /tesheshi.com/
