Stuhitë e rërës që po godasin Lindjen e Mesme: nga vijnë?

Qiejt nga Dubai deri në Siri morën një ngjyrë portokalli apokaliptike kur pluhuri dhe rëra fluturuan nëpër ajër këtë muaj.

Mijëra njerëz në Lindjen e Mesme nxituan në spitale sepse nuk mund të merrnin frymë normalisht. Në Siri, punonjësit e shëndetësisë kanë krijuar rezerva oksigjeni. Bizneset dhe shkollat ​​në Bagdad u mbyllën, Teherani pezulloi fluturimet dhe Kuvajti ndaloi trafikun detar.

Stuhitë e rërës nuk njohin kufij. Ata kërcënojnë të bëjnë kërdi në një fushë që është jashtëzakonisht e rëndësishme për ekonominë globale, me potencialin për të ndikuar në gjithçka, nga çmimet e stacioneve të benzinës në SHBA deri te shpejtësia e dërgesave të paketave nga Kina në Spanjë, shkruan CNN.

Ekspertët paralajmërojnë se fenomeni vetëm sa po përkeqësohet. Kjo është pjesërisht për shkak të ndryshimit të klimës pasi zonat në këtë rajon bëhen më të ngrohta dhe më të thata, dhe moti më ekstrem krijon stuhi më intensive.

Lindja e Mesme është vendimtare për tregtinë globale dhe furnizimin me energji, me pothuajse gjysmën e rezervave të njohura të naftës në botë dhe tre rrugë ujore të rëndësishme strategjike.

Një pjesë e fuqisë shkatërruese të stuhisë mund të shihej në mars 2021, kur Kanali i Suezit u bllokua për gjashtë ditë nga një anije që u përmbys për shkak të një stuhie rëre, duke ndaluar afro 60 miliardë dollarë tregti. Dymbëdhjetë për qind e tregtisë globale kalon nëpër atë ngushticë.

Por stuhitë krijojnë dëmin më të madh për shëndetin e njerëzve në Lindjen e Mesme dhe ekonominë e tyre. Sipas Bankës Botërore, ky fenomen i kushton ekonomisë së këtij rajoni 13 miliardë dollarë në vit.

Ndërsa stuhitë e rërës janë tipike për këtë periudhë të vitit, ato tani po ndodhin me një frekuencë të paparë më parë, thonë ekspertët.

Iraku është goditur veçanërisht rëndë, me stuhi që ndodhin pothuajse çdo javë këtë pranverë. Sipas Ali Attiya, një profesor i shkencës atmosferike në Universitetin Mustansiri në Bagdad, një deri në tre stuhi në muaj do të ndodhin në një pranverë tipike, por të paktën nëntë stuhi të mëdha kanë ndodhur në vend që nga prilli dhe ende priten.

Një zyrtar irakian paralajmëroi këtë vit se vendi ka mesatarisht 272 “ditë me pluhur në vit” dhe 300 ditë pluhur parashikohet deri në vitin 2050.

“Ajo që po ndodh në Irak duhet të shërbejë si një paralajmërim i hershëm për atë që mund të ndodhë në pjesë të tjera të rajonit,” tha për CNN Mohammed Mahmoud, kreu i programit të klimës dhe ujit në Universitetin e Lindjes së Mesme.

Vendet e Gjirit janë veçanërisht të prekshme ndaj një numri në rritje të stuhive të rërës, tha ai, duke shtuar se vende si Egjipti dhe Libia janë gjithashtu në rrezik.

Dëmet variojnë nga kulturat bujqësore të shkatërruara dhe makineritë e dëmtuara deri te portet dhe aeroportet e mbyllura dhe orët e shpenzuara për pastrimin e rrugëve dhe infrastrukturës tjetër.

Faktorët pas rritjes së numrit të stuhive janë komplekse – ekspertët fajësojnë temperaturat e larta dhe thatësirën ekstreme, të kombinuara me vitet e menaxhimit të dobët të tokës dhe ujit në vende si Iraku dhe Irani për shtimin e shkretëtirëzimit dhe erozionit të tokës.

Tharja e shtresës së sipërme të tokës do të thotë se më shumë burime pluhuri mund të shkaktohen nga erërat e forta që fryjnë në Lindjen e Mesme.

Disa ekspertë thonë se vitet e luftës luajtën gjithashtu një rol në degradimin e tokës, duke çuar në një rritje të sasisë së burimeve të pluhurit.

“Konflikti i armatosur ka pasur një ndikim të madh në mjedis, në qeverisje dhe në shoqëri,” tha Igor Malgrati, këshilltar i Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq për Ujërat dhe Habitatin në Lindjen e Mesme.

Efektet e ndryshimeve klimatike vetëm sa do t’i përkeqësojnë këto probleme. Temperaturat në Lindjen e Mesme po rriten dy herë më shpejt se mesatarja globale dhe modelet klimatike parashikojnë një rënie të reshjeve në disa pjesë kyçe të rajonit.

Por një pjesë e problemit mund të vijë nga një burim shumë më i madh.

Diana Francis, kreu i Laboratorit të Shkencave Mjedisore dhe Gjeofizike në Universitetin e Kalifit në Emiratet e Bashkuara Arabe, arriti në përfundimin se një stuhi e madhe rëre në vitin 2015 që preku pjesë të Irakut dhe pjesë të Gadishullit Arabik u shkaktua nga ndryshimet në rajonet polare.

“Shkrirja e akullit të Arktikut po redukton temperaturën e krijuar midis rajonit polar dhe zonës së butë dhe kjo po i detyron sistemet e motit të lëvizin më ngadalë në të gjithë rajonin tonë”, tha ajo për CNN.

Rryma që çon në stuhi tani mund të ndodhë brenda pak ditësh, ndërsa më parë, pa ndryshime klimatike ndodhte për disa orë.

Ndërsa vendet në rajon kanë qenë të ngadalta në mbrojtjen e tyre kundër stuhive, disa po kujdesen për të.

“Ekziston një mundësi që mund të bëhet diçka për rritjen e furnizimit me ujë në këto zona (në Irak),” tha Francis.

“Një gjë tjetër që mund të provohet është mbjellja e vegjetacionit për të reduktuar këto zona të shkreta që janë të ekspozuara ndaj erërave të forta”.

Në prill, Iraku njoftoi se do të rindërtonte dhjetë oaza në shkretëtirën perëndimore për të luftuar stuhitë e rërës në rritje. Megjithatë, shumë prej këtyre projekteve thuhet se janë bllokuar në të kaluarën për shkak të menaxhimit të dobët financiar.

Arabia Saudite, ndërkohë, është zotuar të mbjellë 10 miliardë pemë në vend dhe 40 miliardë të tjera në rajon për të luftuar stuhitë e rërës dhe shkretëtirëzimin.

Ky vend ka shkretëtirën më të madhe me rërë në botë.

Në vitin 2016, Instituti Masdar në Emiratet e Bashkuara Arabe nisi një sistem shumë të zhvilluar të parashikimit të stuhive që vendet në Lindjen e Mesme mund ta përdorin për t’u përgatitur më mirë për stuhitë e mëdha.

Por ekspertët thonë se duhet bërë më shumë dhe nëse vendet nuk veprojnë shpejt, pasojat për rajonin do të jenë shkatërruese.

“Ekziston rreziku që këto stuhi rëre të verës të bëhen të zakonshme,” paralajmëroi Mahmoud.

“Në afat të gjatë, nëse ky nivel i frekuencës dhe madhësisë vazhdon, do të kemi probleme serioze të shëndetit publik me probleme të frymëmarrjes dhe vdekje, si dhe dëme të mëdha ekonomike”, shkruan CNN. /tesheshi.com/