SHKENCË/ Ka nisur epoka e gjuetive arkeologjike me dron

Dronët nuk janë vetëm për të shkaktuar përplasje në terma nacionale, sië në rastin e ndeshjes mes përfaqsueses serbe e asaj shqiptare të futbollit në stadiumin e Beogradit; as për të ngjallur frikë e ankth tek forcat e sigurisë franceze, pasi lëshimit të tre dronëve mbi Paris nga disa gazetarë; por as për të shqetësuar policinë e Tiranës pas një droni të lëshuar nga djali i opinionistit politik Andrea Stefani: ata po përdoren me mjeshtëri si për çështje ushtarake, ashtu dhe për zbulime arkeologjike. Madje në rastin e këtyre të fundit, është arritur sukses i jashtëzakonshëm kur ka qenë fjala për operacione të vështira kërkuese e zbuluese.

Kemi së fundi zbulimesh të këtij lloji në zonat tropikale amerikanojugore,  si në ato të mbushura me bimësi të harlisur, ashtu edhe në ato të zonave të shkretëtirës. Me këtë mjet të ri surprizues, janë kryer një sërë zbulimesh të rëndësishme. Rreth kesaj metode të re kërkuese në shkrimin “Qytetërime të  humbura zbulohen nga dronët”, Nicholas St. Fleur tregon se si nën shterpësinë e një shkretëtire të Nju Meksikës janë bërë zbulime që i përkasin një civilizimi 1-mijë vjeçar,  siç janë disa faltore të vogla të fiseve Chako, ku pjesëtarët e familjeve të këtyre fiseve kryenin ritualet e ceremonive të tyre fetare. Për këto zbulime  është angazhuar për rreth 20 vite John Kantner, një arkeolog nga Universiteti i North Florida.

Ai kishte realizuar me vështirësi disa zbulime ndërtesash të tilla, të mbushura me struktura dherash që kishin mbuluar gjithçka. Por tashmë, për të kapërcyer vështirësitë e ecjeve të shumta në këmbë dhe terreneve të mbuluara nga koha, ai si dhe shumë të tjerë kanë filluar që të përdorin suksesshëm dronët, një teknologji revolucionarizuese në këtë sektor shkencor.

Për zbulimin e një vendvarrimi arkeologjik, Katner ka përdorur survejimin e telekomanduar të dronit së bashku  me ndjekjen e strukturave te ndryshme  të imazheve termike,  që janë  kyç në përcaktimin e  ndryshimeve sado të  vogla të temperaturës. Ai është bashkuar me Jesse Casana, një arkeolog në Universitetin e Arkansasit, i cili kishte pajisur më parë makina ajrore me teknologji të imazhit termik për kërkime arkeologjike në Qipro dhe në Irak.

Me këtë metodë, hulumtuesit zbuluan struktura të lashta  të fshehura nën shkretëtirën e New Mexico. Ekipi realizoi rreth tetë kërkime me dron para agimit kur shkretëtirë ishte në qetësi, dhe morën  fotografi të modeleve të ngrohjes çdo sekondë. Kjo bëri që të përcaktohen nepërmjet ndryshimit të strukturave të dheut dhe koeficientëve të ndryshimeve termike, mes tyre dhe mureve me gurë që fshiheshin, duke dhënë të detajuar një mozaik të strukturave arkeologjike të të gjithë zonës.

Ekipi ishte në gjendje për të zbuluar sinjalet e ngrohjes nën rërë dhe  zbuloi disa kivas, ndërtime të këtyre fiseve mijevjeçare.  “Në fund  mjaftuan  dy orët  punë për të gjetur diçka për të cilën kishim  shpenzuar vite të tëra duke u përpjekur për të gjetur,” tha Kantner. Të gjitha këto lloj zbulimesh janë botuar në Gazetën e  Shkencave Arkeologjike.

Tashmë sipas tyre, dronët  mund të ofrojnë mundësi të reja hulumtuese duke i kombinuar fluturimet e tyre së bashku me sistemet e imazhit lazer si LIDAR, i cili krijon harta me rezolucion të lartë dhe mund të zbulojë strukturat e fshehura nën tokë dhe gjelberimin e pyjeve tropikale, që deri tani kanë qënë të pamundura për t`i zbuluar.

Së fundi, sipas të dhënave të oraganeve shkencore të arkeologjisë, mësohet se një  ekip arkeologësh në Universitetin e Exeter është duke planifikuar të bëjë një ekspeditë kërkimore vetëm me dronë nëpër Amazonë. Jose Iriarte, kreu i ekspeditës, tha se do të përcaktojë me kolegët e tij një projekt kërkimesh për  këtë vit, për të zbuluar shenjat e qytetërimeve të lashta që dikur ishin  të banuara nën  pyjet dendura.

Disa argumentojnë se Amazona është një mjedis i pacënuar, që ka qenë gjithmonë një hapësirë e blertë dhe lirë për të konstruktuar  vendbanime të mëdh njerëzore,  ndërsa të tjerë besojnë se janë shmumë  kultura të ndryshme që janë lulëzuar dhe transformuar  në pyjet e dendura  për mijëra vite.

Zbulimet nëpër pjesën e dendur të Amazonës nuk janë shumë të lehta,lerësojnë kërkuesit,  kështu që gjetja e këtyre veprave të artit të lashtë është një sfidë. Për këtë dronët afrojnë një ndihmë të paçmuar. /tesheshi.com/

Përgatiti: Mark Brunga