Dy gjëra janë krejt të qarta pas publikimit të raportit të Oxfam që nxjerr ne dukje se pabarazia ka arritur një rekord të ri botëror: rrugë të reja radikale janë shpikur për të vënë pasuri dhe gjërat nuk kanë qenë kurrë më parë kaq të pabarabarta që përpara luftës së dytë botërore.
Raporti i Oxfam vë në dukje se parashikimet për thellimin e pabarazisë në botë kanë tejkaluar ato të bëra në fund të vitit të mëparshëm. Shifrat janë tronditëse –vetëm 62 individë tashmë kanë pasurinë e barabartë me gjysmën e botës që është në fund të renditjes së njerëzimit përsa i takon pasurisë. Në vitin 2014, shifra ishte 80 individë ndërsa në 2010, 388 individë. Duket se jo vetëm që elitat globale kanë përfituar nga kriza financiare, por pasuria e tyre është përmirësuar në mënyrë kolektive.
Por studimi i pabarazisë në botë nuk është thjesht çështje për të përmirësuar standardet e jetesës. Rritja e pabarazisë është një shenjë e sigurtë e dështimit të rritjes ekonomike që të përmirësojë jetët e njerëzve. Rënia që e shoqëron rritjen e pabarazisë në ndarjen e të ardhurave që ishte 50 për qind që në vitin 2010, sugjeron se edhe pse qeveritë në të gjithë botën kanë qenë të shpejta të propagandojnë rolin e tyre në rimëkëmbjen e ekonomisë, çmimi i kësaj rimëkëmbjeje iu është rezervuar disave në mënyrë tepër selektive.
Sipas analistëve, është budallallëk të pretendohet se pabarazia është produkt i kapitalizmit liberal përgjatë disa qindravjeçarëve të fundit.
Përgjatë gjithë historisë së regjistruar të njerëzimit, ka shembuj pa fund sesi është grumbulluar pasuri nga rënia e perandorive apo nga luftërat – perandori romak, Cezari Augustus mendohet se kontrollonte pasuri në vlerën e 4.6 trilionë dollarëve, apo një e pesta e pasurisë totale të perandorisë. Njeriu më i pasur në histori, sipas revistës Time, ka qenë Mansa Musa, mbreti i Timbuktu i cili sundoi nga viti 1280 deri në vitin 1337 kur mbretëria e tij ishte prodhuesja më e madhe e arit në botë. Pasuria e tij, thotë Time, shkonte përtej përllogaritjeve pasi “ai ishte më i pasur nga sa mund të përshkruhet”.
Figurat historike tregojnë sesa e rëndësishme ishte forca ushtarake dhe ligjore për grumbullimine pasurisë, e kjo që nga tokat e Xhenxhiz Kanit në shekullin e 13-të (dikur perandoria më e madhe në histori) e deri tek perandori kinez Shenzong, që zotëronte deri në 30 për qind të prodhimit botëror në kulmin e pushtetit të tij në shekullin e 11-të.
Por, a është pabarazia e pashmangshme në shoqërinë njerëzore?
Ekonomisti Thomas Piketty vëren se pjesa më e madhe e pasurisë më herët në histori grumbullohej nga pronat që jepeshin në duart e pak njerëzve. Por, sot, me sistemin bankar, pjesa më e madhe e parave nuk ekzistojnë në formën e tyre fizike. Paratë e printuara janë vetëm një pjesë e vogël e bilanceve.
Rritja e rëndësisë së instrumenteve financiare ka qenë një ndër proceset më domethënëse që ka ushqyer pabarazinë në vitet e fundit.
Vitet që pasuan depresionin e madh të viteve ’30 ishin vite të reformimit të sistemit. Një akt i vitit 1933 në SHBA, i quajtur Glass-Steagall ndau investimet tregtare dhe ato bankare e u vendosën kontrolle të forta për transaksionet në shumë vende europiane.
Por, këto rregulla u fshinë gjatë fundit të shekullit të 20-të.
Sot, nuk ka pothuajse asgjë që të mos preket nga investimet bankare duke përfshirë edhe spekulimet për performancën e sipërmarrjeve.
Pjesë e problemit është edhe caktimi me saktësi nëse bota ka qenë kaq e pabarabartë, por kjo është e vështirë për shkak të mungesës së të dhënave. Studimi më i plotë shkon deri në vitin 1918. Mbi këtë bazë, ku mund të krahasohen të dhëna midis vendeve dhe ku metodat e përllogaritjes mund të standardizohen, mund të thuhet se bota nuk ka qenë kurrë kaq e pabarabartë që përpara luftës së dytë botërore.
Analistët thonë se fusha ku duhet të fokusohen kërkimet janë vendimet e marra nga qeveritë për taksimin dhe rregullimin financiar, nëse këto vendime kanë lehtësuar pabarazinë pasurore. Duke njohur këto faktorë që vijojnë të rrisin pabarazinë në ditët e sotme, dhe duke mos u ndikuar nga mitet që thonë se bota nuk mund ta shmangë një gjë të tillë, pabarazia mund të sfidohet.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
