Nga Vepror Hasani
Korça pati qeverisje të balancuar sipas përkatësisë fetare që nga koha e Perandorisë Osmane. E njëjta gjë ndodhi edhe gjatë pushtimit francez, sikurse edhe gjatë qeverisjes së mbretit Zog. Këto raporte, edhe pse në heshtje, u ruajtën edhe gjatë regjimit diktatorial të Enver Hoxhës.
Gjatë kohës së Perandorisë Osmane, përfaqësimi dhe pjesëmarrja e balancuar u evidentua si në qeverisjen lokale ashtu edhe në atë qendrore në rang vilajeti. Shembujt janë të shumtë. Për ilustrim po sjellim dy prej tyre:
Këshillës për Mbledhjen e Përgjithshme të Vilajetit të Manastirit u zgjodhë: Z Fehim Zavalani, Aristidh Çerahu, Ethem Starova dhe Minella Kosturi. (Gazeta “Korça” 12 shkurt 1909)
Ose:
“Këshillonjës për këshilltoren e guvernës së Korçës u zgjodh Çerçiz Zavalani, Rustem Korça, Vasillaq Singjellos dhe Mina Frashëri”. (Gazeta “Korça”, 18 shkurt 1909)
E njëjta gjë ndodhi edhe gjatë pustimit francez. Këshilli i Bashkisë Korçë përbëhej nga 6 këshilltarë, tre myslimanë dhe tre ortodoksë:
Belul Lutfiu, Mehmet Panariti, Nexhip Fehmiu, Thanas Viso, Ilo Protosingjelo dhe Mihal A. Mano.
Detyrat e Bashkisë ishin: të kujdesej për pastërtinë dhe zbukurimin e qytetit, për zjarrin dhe për udhët e qytetit që të bëheshin sipas planit urbanistik të përgatitur. (Referuar Petro Harizit, “Historia kronografike e Korçës”)
Vijojmë më tej duke iu referuar gjithnjë Petro Harizit: Edhe Këshilli i Qeverisë së Krahinës Autonome pati raporte të njëjta përfaqësimi: 7 këshilltarë myslimanë dhe 7 ortodoksë:
Tefik Rushiti (Panariti), Hysen Dishnica, Haki Shemshedin (Mborja), Shaqir Shabani, Emin Rakipi, Qani Dishnica, Sali Babani, Vangjel Singjello, Nikolla Vangjeli, Vasil Kondi, Kostandin Noçka, Rafail Avrami, Eftim Cali dhe Llambro Mborja
Investimet kryheshin në barazi të plotë. Në këtë kohë Korça ndahej në dy pjesë; në lagjet e Varoshit ku jetonin ortodoksët dhe në qytetin e Korçës ku jetonin myslimanët. Nuk pati të diskriminuar.
Francezët, xhaminë dhe kishën i vendosën bashkë në prerjet e bankënotave. Në fund të vjeshtës II, (tetor 1918), francezët nxori 44,000 franga me emrin “Korça”.
Mbi frangat u stampua kisha dhe xhamia pranë njëra-tjetrës.
Gjithashtu, Këshilli i Qeverisë së Krahinës Autonome nxori në tri pjesë bankënotat për një frangë dhe gjysmë frange, një pjesë të të cilave i emërtoi “Shqipëria vetëqeveritare” dhe pjesën tjetër “Republika shqiptare”. Të tria misionet patën shqiponjën me krahë të hapur.
Ja edhe një rast tjetër që flet shumë: gjatë pushtimit francez, (nëntor 1918), u mendua që një grup delegatësh të shkonte në Paris e të kërkonte bashkimin e Korçës me Shqipërinë. U zgjodhën 14 delegatë: 7 myslimanë dhe 7 ortodoksë, por nga Këshilli u përzgjodhën vetëm 5 prej tyre. Nuk kemi të dhëna nëse u përzgjedh 1 mysliman më shumë apo 1 ortodoks, por për të mos ndodhur kjo, francezët e hoqën personin e tepërt (të pestin) për të ruajtur si gjithnjë raporte të barabarta, në këtë rast 2-2.
Edhe punësim qe i barabartë. Francezët çelën mijëra vende pune për ndërtimin e rrugëve dhe hapjen e minierave. Udhët e qarkut Korçë u ndërtuan nën drejtimin e inxhinierit, kapiten Dymonit, ndërsa inxhinieri, leitant z. Bidon ashtu sikurse z. Vylëri u përkujdesën për mademet e qarkut. Në Vithkuq u gjend bakër dhe baltë tunxhi, në Boboshticë u gjend gaz (vaj guri). Deri më 1 dhjetor 1917 nga qymyrguri i Mborjes u nxorën 2,000,000 okë, i cili deri në fund të majit 1918 u shit me çmimin 5 franga qindi okë për civilët dhe 4 për ushtarët.
Në fund të vitit 1917, kur hartohej buxheti i qarkut për vitin 1918 u vendos dhënia e ndihmës publike ashtu si në gjithë shtetet e qytetëruara. Të vobektët do të ndihmoheshin me të holla, plaçkë, ose duke iu gjetur punë. Do të merreshin përsipër shpenzimet e varrimit për familjet e varfëra e do të ndihmoheshin familjet e xhandarëve të vrarë, pleqtë e pafuqishëm etj. Nuk pari raste diskriminimi. (Referuar Petro Harizit, “Historia kronografike e Korçës”)
Edhe gjatë vitit 1920 përfaqësimi ishte i balancuar: Nga kronikat e kohës mësojmë se kandidatët për zgjedhjet e Këshillës Qeveritare të Prefekturës Korçë ishin:
Tefik Mborja, Emin Rakipi, Qani Dishnica, Qemal Mborja, Rakip Bilishti, Neki Frashëri, Hasan Kasëmi, Riza Hasani, Mehmet Babani, Jorgo Raci, Kristaq Kosturi, Mina Frashëri, Theodhor Mano, Pandeli Cale, Llambi Bimbli, Stefan Kamenica, Petraq Kondi. Grigor Filio.
Gjatë vitit 1925 numëri i deputetëve ishte 9 nga të cilët 5 myslimanë dhe 4 ortodoksë. Ja çfarë thuhet në kronikat e kohës:
“Me qenë se popullsia e Prefekturës sonë kapërcen 127.500 ndenjës, sipas ligjit do të zgjedhe 9 deputetë, 5 myslimanë dhe 4 të krishterë”, pasi numëri i myslimanëve gjatë regjistrimit të popullsisë rezultoi më i madh se ai i të krishterve. (“Gazeta e Korçës”, 18 prill 1925)
E kundërta ndodhi vetëm gjatë pushtimit grek (7 dhjetor 1912 -22 tetor 1916), ku myslimanët u lanë jashtë çdo lloj përfaqësimi dhe pjesëmarrjeje në qeverisjem e Korçës. /tesheshi.com/
